Katalog

ŞERAFETTİN TURAN’DAN ‘TÜRK KÜLTÜR TARİHİ’ KITAP BULMACA Hazırlayan: MUSTAFA BAŞARAN [email protected] Kültür ve sanat tarihimize kapsamlı bir bakış Bilgi Yayınevi tarafından yayımlanan ve kültür kavramının kapsamlı bir tanımıyla başlayan kitapta, kültürü oluşturan öğeler dil, yazı, din, bilim, kültür sanat gibi başlıklar altında dünden bugüne gelişmeler ışığında inceleniyor. İlk sanat eserlerinin ortaya çıkışından başlanıyor, tarihsel süreç içinde Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde yaşanan gelişmeler örnekleriyle sergileniyor. ye Kültürü”nden açık bir şekilde ayırma- MESUT ÖRS sı. “Türk Kültürü ile Türkiye Kültürü de- yimleri arasında boyut ve süreç yönlerin- den küçümsenmeyecek bir ayrılık vardır” airin hayalci, ressamın boyacı, şeklinde belirttiği bu ayrımı gerekçeleriy- Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine müzisyenin çalgıcı, sahne sanatçı- le açıkladığı bir bölüm var. ‘‘Ş gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sının oyuncu diye dışlandığı, aşa- sayılı karelere aktarın (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare ğılanmak istendiği toplumlarda ve dönem- FILM VE SIYASET yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan lerde sanatla uğraşanların sayısı kuşkusuz Sanat başlığında resim, heykel, müzik, tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Germinal adlı kitabın azalacaktır. Onların verdikleri ürünlerin de mimarlık, süsleme sanatları, sahne sanat- yaratıcısının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı kitaptan bir metin ortaya çıkacaktır. Geriye kalan harfleri de siz tahmin ederek metni oluşturun. toplumda etkisi olmayacaktır.” ları alanlarında ayrı ayrı ilk sanat eser- Şerafettin Turan’ın ilk baskısı 1990’da lerinin ortaya çıkışından başlanıyor, ta- yapılan Türk Kültür Tarihi - Türk Kültü- rihsel süreç içinde Selçuklu, Osmanlı ve ründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe Cumhuriyet dönemlerinde yaşanan geliş- A. Bir işten anlayan, bir işi iyi yapan kimse. G. “Nobel edebiyat ödülünü alan ilk ABD’li (Bilgi Yayınevi / 408 s.) kitabında geçen meler örnekleriyle sergileniyor. kadın yazar olan Pearl S. Buck’ın bir romanı.“ — — — — — bu cümleleri aslında herkesin günlük ya- Bu süreci incelerken bir toplumun sa- (Bu romanında bir memur ailesinden gelen 19 4 6 14 26 şamdan aşina olduğu bir durumu anlatıyor. natsal gelişimini birebir etkileyen iki fak- cariye olarak saraya girdikten sonra, burada zekâsı ve cesareti sayesinde imparatoriçeliğe tör olduğunu görüyoruz. Birincisi o toplu- B. “Canı özgürlük çekmiş kadar yükselirken, Çin’in son imparatoriçesi KÜLTÜRÜ OLUŞTURAN ÖĞELER mun dini inançlarındaki değişiklikler. Ör- ille de özgürlük dedi olan Tsu Hsi’nin macera dolu hayatını anlat- Sanatçı anlamına gelen “artist” söz- neğin 8. yüzyılda Orta Asya’da Türklerin Yetişmez dedik buralarda yemezler onu maktadır. Alıntıdır.) cüğünün aşağılama amacıyla kullanıldı- de dahil olduğu Maniheizm dininde “re- Tereotu, nane, ...................... ğı, sahtekârlık, düzenbazlık Nutuk otu dersen o başka” — — — — — — simle uğraşmak, övünülecek (Can Yücel’in Sevgi Duvarı adlı şiirinden) 11 12 40 36 69 30 yapana “tiyatro yapıyor”, bir davranış, bir bakıma iba- “film çeviriyor” denildiği det niteliğindedir”. — — — — — — — — H. Beyaz, havada çabuk oksitlenen, parlak bir toplumda yaşıyoruz. Arkeolojik kazılarda orta- 31 2 10 20 45 73 78 64 bir alevle yanan, seyrek bulunur bir element. Bunlar toplumun geneli ta- ya çıkan buluntular da o dö- C. “Candide ya da ..........................” — — — — — — rafından kabul görmüş, kuşak- nemlerde Türklerin resim (Aydınlanma Çağı’nın ünlü filozofu Voltaire’in 24 68 56 1 52 48 tan kuşağa aktarılmış benzet- sanatında oldukça üst dü- 1759’da yazdığı Pikaresk türünde olan en önem- meler olduğu için yadırgan- zeylere geldiğini göstermiş. li yapıtlarından biri) I. “Kralcı, bonapartçı, ......................., orleans- mıyor ancak toplumun sanatla İslamiyet’in kabul edildiği cı, ayaklanmacı değil kitapçıydı.” — — — — — — — — — — ilişkisini de özetlemiş oluyor. dönemden sonra ise resim sa- (Victor Hugo) 7 38 9 17 62 28 79 65 34 61 Ülkemizde kültürün, sana- natında tam tersine bir gerile- — — — — — — — — — tın tarihinden bahsederken bu- me yaşanıyor. Benzer durumun D. Değişik iş kollarında gerekli olan şeyler, 58 3 47 71 60 18 50 57 25 nu göz ardı edemeyiz. Yaşam değişik boyutlarda heykel, mü- araç ve gereçler. şartlarından, sosyal ilişkiler- zik ve sahne sanatları için de — — — — — — — den, inanç sistemlerinden, kül- geçerli olduğunu görüyoruz. 8 32 27 43 44 63 75 tür tarihinden ve nihayetinde siyasi iklim- İkinci önemli faktör olarak ise siya- den bağımsız, soyut bir sanat tarihi anlatı- si iktidarların sanat ve sanatçılar üzerin- E. “Senin de ne doymaz karnın varmış bre ............?” mı eksik kalacaktır. deki baskılarını görüyoruz. Şerafettin Tu- (Orhan Kemal) İnceleme özellikle bu noktada benzer- ran bunu “sansür” örnekleriyle açıklıyor lerinden ayrılan bir kaynak kitap. ve “söz konusu sanat eseri yasaklanmak- — — — — Kültür kavramının kapsamlı bir tanı- la kalmamakta, sanatçı da soruşturmaya 21 46 51 16 mıyla başlayan kitapta kültürü oluşturan uğramakta, hayatından bile olmaktadır” F. “Vadideki ..........................” öğeler, dil, yazı, din, bilim, giyimkuşam, diye ifade ediyor. (Honoré de Balzac’ın İnsanlık Komedyası’nın sanat, şehir yaşamı gibi ana başlıklar al- Böylece sanat tarihinin sadece teknik “Taşra Yaşamından Sahneler” bölümünde yer tında inceleniyor. Her bir alanda dünden 1635 ÇÖZÜM: A. CANLANDIRMA, B. açıdan değil, toplumsal koşullardan, dini alan bir romandır. 1835’te yayımlanmıştır. Ya- ASEPSİ, C. NUSAYBİN, D. ADEMELMASI, E. bugüne hangi gelişmelerin yaşandığı açık inançların ve siyasi iktidarların etkilerin- zarın en bilinen kitaplarından biridir. Eser 18. NALÇALI, F. TEBDİLİMEKAN, G. AMUDİ, H. ve anlaşılır bir dille anlatılıyor. den koparılmadan incelendiği, bütünlüklü yüzyıl Fransası’nda devrim sonrası toplumsal NİŞASTA. “Türk Kültüründen Türkiye Kültürü- ve aydınlatıcı bir yapıt ortaya çıkıyor. Şe- hayat hakkında da ipuçları içermekte, duygu- Metin: “En acısı da ne biliyor musun sal bir yakınlaşmayı anlatmaktadır. Alıntıdır.) ne ve Evrenselliğe” alt başlığıyla ya- rafettin Turan’ın incelemesi, Türkiye’de Aslında sana hiç sahip olamadığımı seni yımlanan kitaptaki belirleyici nokta- kültürün ve sanatın tarihini öğrenmek is- kaybettiğimde anlamış olmam” (Canan — — — — — — Tan) lardan biri “Türk Kültürü”nü “Türki- teyenler için eşsiz bir kaynak. n 49 70 81 54 23 15 16 24 Haziran 2021 KITAP