Katalog

İKİ BÜYÜK ADIM Yerel rakiplerini bertaraf ederek Mısır’ı İngiliz istilasından korur. Mısır’daki Memlük egemenliğine son verir vermez iltizamlara el koyacak güce erişir. Böylelikle toprakları, vergisini peşin ödeyecek güce sahip olan kişilere kiralar. Modern ordu sisteminin temellerini atar. Mekke ve Medine’yi de Vahhabiler ile Suudilerin elinden alarak şöhretini dört bir yana yayar. Mehmet Ali’nin gücünü zirveye taşıyan iki önemli olay vardır: Bunlardan biri, özel uzun elyaflı bir pamuk türünün üretimine başlanması ve tekel politikasının sağlam bir şekilde oturtulmasıdır. Başka bir adımı ise güvenilir bir askeri güç oluşturmaktır. Bu ordunun askerleri ilk kez Arapça konuşan Mısırlılardan seçilir. Kurulan birçok okul, hastane ve fabrikanın esas amacı orduya hizmet vermektir. Tüm bunların yanında paşanın iktidarına karşı bazı ayaklanmalar da baş gösterir. Ancak isyanları bastırmaktaki başarısıyla gücünü tesciller. Mora’da Osmanlı’ya karşı çıkan isyanda Sultan II. Mahmut, Mehmet Ali Paşa’dan isyanın bastırılması için yardım ister. Paşanın ordusu beklentilerin de ötesinde başarılı olur. Osmanlılar, 1826 yılında yeniçeri ocağını lağveder, 1827’deki Navarin baskınında ise donanmalarını kaybeder. Her ne kadar yeni bir ordu oluşturulmaya çalışılmışsa da eldeki birliklerin önemli bir kısmı 18281829 OsmanlıRus Harbi’nde mahvolur. Dolayısıyla Osmanlı Devleti her türlü saldırıya açık, savunmasız bir haldedir. Mehmet Ali Paşa, elini güçlendirmek adına diplomatik saldırılara geçer ve Avrupalı elçilere nihai amacının İstanbul’dan bağımsızlığını ilan etmek olduğunu ifade eder. Avrupalılardan bağımsızlık konusunda sürekli ret cevabı alan Paşa, iktidarını yitirmekten korkar. Diplomatik taktiklerini değiştirerek arzusunun, hükümdarlığın babadan oğula geçeceği bir yönetimi kurmak olduğunu dillendirir. Bundan sonraki hamleleri, iktidarını korumak, Suriye’yi Mısır’a bağlamak ve Mısır’ı vesayet sistemiyle yönetmek olacaktır. Oğlu İbrahim Paşa’nın, iki kez sultanın ordularını bozguna uğratması Mehmet Ali Paşa için inanılmaz bir fırsattır. Ancak Paşa’nın zihnen güçten düşmesi, Osmanlı’ya karşı başlatılan isyanları ve kazanılan savaşları nasıl kullanacağına dair onu ikilemde bırakır. Oğlu İbrahim Paşa, sultanın yerine geçmek ister ancak Avrupalı güçler bu duruma itiraz eder. 24 Mayıs 1841 tarihli bir fermanla Mısır’ın idaresinin, Mehmet Ali Paşa’nın soyundan gelenlere verileceği ilan edilir ve İbrahim Paşa, Suriye valisi olarak görevlendirilir. Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın hayatı taşralı bir delikanlının Mısır’a hükümdar olmasının ilginç öyküsüdür. Bu ilginç hayat 2 Ağustos 1849 tarihinde İskenderiye’de ölmesiyle son bulur. n Kavalalı Mehmed Ali: Osmanlı Valiliğinden Mısır Hükümdarlığına / Khaled Fahmy / Çeviren: Abdullah Yılmaz / Vakıfbank Kültür Yayınları / 205 s. / 2020. 25 Haziran 2020 17