Katalog

İçimizdeki Şeytan’ın bilinmeyen 1956 baskısı Sabahattin Ali’nin kendi ülkesinde tıpkı Nâzım gibi kitapları basılamazken 1956’da Sofya’da şirin bir kapakla “İçimizdeki Şeytan”ın basılması acı bir durum. Bundan daha vahimi ise böyle bir basımın varlığından yeni yeni haberdar oluşumuz. Ş ubat 2018’de “Şehirlere Alışamadı” başlığıyla Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları binasında açılan bir sergiyle gündeme gelen, Sabahattin Ali’nin çok ses getiren eserlerinden biri de İçimizdeki Şeytan başlıklı romanı. Kaynakların 1939 NisanHaziran arasında Ulus gazetesinde tefrika edildiğini bildirdiği İçimizdeki Şeytan, 1940’ta Remzi Kitabevi tarafından okura sunulur. Romanın yayımlanışından kısa bir süre sonra, Sabahattin Ali’ye kızan milliyetçi gruplar ve özellikle Nihal Atsız, aleyhte yazılar kaleme alır. “Aylı Kurt” adı verilen bir diziden “İçimizdeki Şeytanlar” başlığıyla bir kitapçık neşreden Atsız, Sabahattin Ali’nin kahramanlarının Türk milliyetçisi olduğunu ve onların yaşayan kişileri tasvir ettiğini öne sürer. Roman kahramanlarının kimleri anlattığını isim isim açıklayan Atsız, Sabahattin Ali’nin soyuyla ilgli asılsız iddialarda bulunur. SUÇLULARIN İFŞASI 12 Ocak 1949 günü Sabahattin Ali’nin Bulgar sınırında öldürüldüğünü yazar gazeteler. Üzerinde pek çok soru işareti bulunan bu cinayeti, Ali Ertekin isimli bir şahıs üstlenir. Sabahattin Ali’nin eserleri, ölüm tarihi olan 1949’dan itibaren Türkiye’de basılamaz. Ta ki Yaşar Nabi’nin 1965’te Sabahattin Ali Bütün Eserleri dizisinden kitaplarını yayımlamaya başlamasına kadar. On altı yıl boyunca Türk okuru, Sabahattin Ali’nin toplatılmış, takibata uğramış ve baskısı kalmamış kitaplarını bulmaya, onlara ulaşmaya çalışır. Oysa ki 1955’in Aralık ayında Sofya’da, “Narodna Prosveta” isimli Bulgaristan Devlet Matbaası’nda İçimizdeki Şeytan Türkçe olarak ikinci baskısını yapar. Sofya’da “Narodna Prosveta” isimli Bulgaristan Devlet Matbaası’nda Redaktör Donka Melamet, Teh. Redaktör Vasko Vergilof, RessamRedaktör Olga Vılnarova, Korektör Vasilka Todorova’dan oluşan bir heyet tarafından İçimizdeki Şeytan Türkçe olarak ikinci baskısını yapar. Kapağı Mariya Konstantinova tarafından tasarlanan ve Sofya’da 1956’da 2 bin 500 adet (Yayın No: 2084) satışa sunulan eserin önsözü, Nâzım Hikmet tarafından kaleme alınmıştır. Nâzım Hikmet’in Sabahattin Ali hakkında görüşlerini içeren bu iki buçuk sayfalık yazı, kitaptaki nota göre İçimizdeki Şeytan romanının Rusça basımında tercüme edilmiştir. Kitabın içeriği şu şekildedir: Nâzım Hikmet’in önsözü (35. sayfalar), İçimizdeki Şeytan metni (7210. sayfalar), Bazı sayfalarda yıldız (*) ile işaretlenen kelime veya ibarelerin izahları (211. sayfa), Bulgarca künye ve Basım hataları (212. sayfa). İç ve dış kapağı, içeriği ve özel cildi ile farklı bir yayın olan İçimizdeki Şeytan’ın sonundaki basım hataları bölümü hayli ilginç. Kitapta yer alan basım hataları, sayfa sırasına göre gösterilmiş ve ayrıca bu hataların sorumluları da “Suçlu” sıfatıyla tek tek yazılmıştır. Narodna Prosveta Matbaası, romanı basmakla kalmamış ayrıca İçimizdeki Şeytan için bir de kitap ayracı üretmiştir. Ayracın üzerinde “Romandaki vakalar İstanbul’da geçmektedir. Romanın baş kahramanı Ömer, Türk münevverlerinin tezatlar içinde terbiye edilmiş ve sahte vatanseverlik telkiniyle uyuşturulmuş olan kısmının mümessilidir. Ömer, düşmüş bir ‘asil’ ailenin üniversite talebesi olan kızına tutulur ve onunla evlenir. Vecd derecesine varan mütereddi coşkunluğu, yolunu seçememiş olması ve kararsızlığı, onu hayatla mücadele ehliyetinden mahrum eder. Nihayet, Türk şovenistleri olan ‘turancı’lara kapılır; onlar Ömeri ‘dava’ uğrunda cinayet işlemiye sevk eder ve neticede hapishaneye düşmesine sebep olurlar. Romanda, genç bir müzik öğretmeninin ve halkın bağrından çıkmış diğer kimselerin şahsında, namuslu ve ileri Türk münevverleri de temsil edilmiştir. İçimizdeki Şeytan tereddüdün şeytanı, sahte ve esnafça olan küçük burjuva terbiyesinin şeytanıdır” şeklinde bir yorum vardır. Ayracın alt bölümünde ise Sabahattin Ali’nin Bulgaristan’da basılı eserleri hakkında bir liste bulunur: MÜELLİFİN DİĞER NEŞREDİLMİŞ ESERLERİ: Seçilmiş Hikâyeler, BKP Neşriyatevi 1951. Düşman (Hikâyeler), BKP Neşriyatevi 1952. Hikâyeler, BKP Neşriyatevi 1954. Kuyucaklı Yusuf (Roman), BKP Neşriyatevi 1953, (İkinci Basım1955) KAYIT DIŞI BİR KİTAP Bu baskıdan sonra 1968’de “Sabahattin Ali Bütün Eserleri (Romanları)” alt başlığıyla 496 sayfalık bir kitapta Kuyucaklı Yusuf ile birlikte yer alır İçimizdeki Şeytan. Bu yayında, Türkolog İbrahim Tatarlı’nın “Sabahattin Ali’nin Romancılığı” başlıklı 65 sayfalık önemli bir incelemesi bulunur. İçimizdeki Şeytan’ın 1956 baskısı, 2 bin 500 adet gibi yüksek tiraja rağmen kayıtlara geçmez. Nimetullah Hafız’ın Türk Dili Araştırmaları YıllığıBelleten 1987’de yayımladığı “Bulgaristan’da Yayımlanan Türkçe Kitapların Bibliyografyası 18581984” başlıklı çalışması ve Ahmet Hezarfen’in Müteferrika Dergisi Sayı: 4’te yer alan, “Bulgaristan’da Yayınlanan Türkçe Kitapların Bibliyografyası’na Ekler” isimli makalesinde de romanın 1956 baskısının kaydı yoktur. Yapı Kredi Yayınları tarafından basılan ve Sevengül Sönmez’in mükemmel bir şekilde hazırladığı ‘A’dan Z’ye Sabahattin Ali’ çalışmasında ise bu romanın 1968 baskısı hakkında bilgi yer alırken 1956 baskısının kaydı bulunmuyor. Sabahattin Ali’nin kendi ülkesinde tıpkı Nâzım gibi kitapları basılamazken 1956’da Sofya’da şirin bir kapakla İçimizdeki Şeytan’ın basılması acı bir durum. Bundan daha vahimi ise böyle bir basımın varlığından yeni yeni haberdar oluşumuz... n 12 12 Temmuz 2018 KITAP