Katalog

İstanbul’un ilk Latin harfli kent rehberi 1928’de gerçekleşen Harf Devrimi’nden sonra Latin alfabesiyle yayımlanan ilk İstanbul rehberi Photo Français (Artistik Foto Franse) isimli fotoğraf stüdyosunun sahibi Jean Weinberg tarafından hazırlanıp bastırılmış. Weinberg’in rehberi ‘Conducteur De Constantinople, Conductor of Constantinople, Führer Durch Konstantinopel’ künyesini taşıyor ve dört dilde basılmış. T URİSTİK REHBERLER Antik dönemlerden günümüze pek çok gezgin, araştırmacı, diplomat, asker, tüccar İstanbul’a ilgi duymuştur. Bun lar ya kısa bir yolculuk ya da görev icabı İstanbul’a yollarını düşürmüştü. Bu yüzden İstanbul üzerine pek çok seyahatnâme, yolculuk günlüğü, hatırat kaleme alındı. İstanbul üzerine yüzyıllar boyu yazılan se yahatname benzeri kitapların yanı sıra on dokuzuncu yüzyıl başlarından itibaren kent rehberleri de yazılmaya başlandı. Basılı İstanbul rehberlerinin ilki hakkında kesin bir bilgimiz yoksa da 1839’da Paris’te ve 1841’de İstanbul’da kenti anlatan iki rehberin olduğunu biliyoruz. Paris’te bası lan rehberin yazarı F. Lacroix, kitabın ismi de “Guide de Voyageur à Constantinople et dans ses environs” şeklinde. İstanbul’da basılan rehberin yazarı ise Alexandre Ti moni. Rehberin ise “Grand Guide Dans ve bilimsel olanı Galatasaray Lisesi hoca l’intérieur de Constantinople”. Bu tarihler larından Ernest Mamboury’nin hazırladığı den sonra Londra, Paris, Leipzig, Viyana “İstanbul: Rehberi Seyyahin” isimli eseri. gibi merkezlerde İstanbul için pek çok reh 1925’te Osmanlıca, İngilizce, Fransızca ve ber yayımlandı. Demetrius Coufopoulos’un Almanca olarak dört farklı dilde müstakil “A Guide to Constantinople” isimli rehberi kitap olarak yayımlanan bu rehber, yıllar kullanım kolaylığı açısından çok büyük içinde birkaç kez baskı yapmıştır. İçeriği ilgi gördü ve 1910’a kadar Londra’da dört nedeniyle hâlâ bir başvuru kitabı olarak baskısı yapıldı. Bu rehberler yabancı dil kullanılan bu eser, İstanbul’un en kapsamlı lerde kaleme alınmış, dışarıdan bir gözle rehberlerinden biri. hazırlanmış turistik rehberlerdir. İstanbul’da basılan ilk kent rehberi Fran REHBERİN BASILMA NEDENLERİ sızca yayımlanmış Timoni’nin eseri olup 1928’de gerçekleşen Harf Devrimi’nden 1841 tarihini taşır. Bu tarihten sonrada sonra Latin alfabesiyle yayımlanan ilk İstan İstanbul’da bu kent için rehber kitaplar bul rehberi, Photo Français (Artistik Foto basılmıştı ama bu tip eserler çok az sayıda. Franse) isimli fotoğraf stüdyosunun sahibi İstanbul baskısı rehberlerin il ginçlerinden biri Mehmet Safa Bey’in kaleme aldığı, İstanbul Adl Matbaası’nda 1916’da basılan “Delilü’l Asitane” isimli Arapça rehber. Arada yayımlanan bir kaç kitap dışında İstanbul rehberle rinin en görkemli Delilü’l Asitane ile Mamboury’nin İstanbul Rehberi’nin dış ve kapağı. Weinberg hakkında bilgi veren gazete kupürü ve Weinberg’in antetli faturası. Jean Weinberg tarafından hazırlanıp bastırılmış. Beyoğlu, Caddei Kebir (İstiklâl Caddesi) 150 numaralı stüdyosunda ticari faaliyetini sürdüren Weinberg’in, ‘Conducteur De Constantinople, Conductor of Constantinople, Führer Durch Konstantinopel’ künyesini taşıyor ve dört dilde basılmış. Macar asıllı olup 1 Mayıs 1887’de Macaistan’da Lugos kentinde doğan Jean Weinberg 1920’lerin sonunda Avrupa gazetelerinin Türkiye muhabiri olarak İstanbul’da bulunuyordu. Türkiye’nin sayılı fotoğrafçılarından kabul edilen Jean Weinberg 1927 İzmir Sergisi’nde birinci olmuş ve altın madalya almıştı. Atatürk ve Cumhuriyet ileri gelenlerinin fotoğraflarını çekerek ünlenen Jean Weinberg, “Gazi’nin Eseri” adını taşıyan ve pek çok ünlü şahsiyetin fotoğrafını içeren önemli bir albüm/kitap da yayımlamıştır. 1929’da 15x12 cm. ölçülerinde 53+275 sayfalık bir İstanbul Rehberi bastıran Weinberg, çalışmasını İstanbul Vali ve Şehremini Muhiddin [Üstündağ]’a “hürmetlerle takdim” etmiştir. “İstanbul veyahut eski Türklerin dedikleri gibi Dersaadet (Bahtiyarlık Kapısı) hiç süphesiz dünyanın en güzel şehirlerinden biridir. İstanbul çoktan beri asri mahallelere malik olmakla beraber şarkın güzelliğiyle dolu olduğundan binlerce seyyahı celb etmektedir” diyerek başladığı rehberin ön Weinberg’in rehberinin iç sayfaları, kitapla ilgili verilen gazete ilanları ve Weinberg kolonya reklamı. sözünde “son zamanlarda Şehremaneti (belediye) şehre iyi, teşkilatlı, büyük bir şehir manzarası vermek için çok uğraşmıştır. Buna rağmen asrî medeniyete doğru süratle ilerlendiği hâlde polislere ve tramvaycılara asrî şehir planlarıyla ‘orientation’ öğretmeye muvaffak olmamıştır. Şoför, sokakları gezip durur fakat hiç bir zaman kendisinden bir sokağın ismini sorarsanız cevap alamazsınız. Bu mahzuru bu küçük kitapla ona merbut (bağlı) üç kıta (parça) şehir planı izale edecektir. Herkesin buna ihtiyacı olduğuna eminiz. Karilerimiz, İstanbul’da bir yeri aramak icap ettiğinde uzun zaman, fuzuli para sarf etmekten ve üzüntüden bu kitabın muavenetiyle kurtulduklarını söyledikleri zaman biz de gayemize vasıl olmuş olacağız” ifadesiyle rehberin basılış nedenlerini açıklar. Türkçe, Fransızca, İngilizce ve Almanca dört sütundan meydana gelen sayfalarda birinci bölümde genel bilgi, İstanbul’un nüfusu (742 bin 753 kişi), şehrin yüzölçümü, binalarının sayısı, şehrin eski eserleri, Pera, Galata, Üsküdar, Adalar, Haliç gibi semtlerin tarihi, Boğaziçi ve köyleri hakkında bilgi, küçük bir sözlük; ikinci bölümde mahallelerin, sokak adları ve hanların kataloğu; üçüncü bölümün de ise şehre ait kıymetli ve faydalı bilgiler veriliyor. Biribirinden güzel ilan ve reklamlarla donatılan bu şehir rehberi, 1929 İstanbulu için çok önemli bir kaynak. Şimdiye kadar haritalarını göremediğim bu rehber, İstanbul’un ilk yeni harfli rehberi olma özelliğini taşır. Vilayet Mektupçusu Osman Nuri Ergin’in 1934’te yayımladığı şehir rehberinden önce çıkan ve onu şehrin ticaret, kültür, sosyal yaşamını göstermesi açısından tamamlayan bu çalışma yeniden tıpkıbasım yapılmayı hak ediyor.n 18 9 Şubat 2017 KItap