Katalog

Reşit Aşçıoğlu ünlü düşünürü anlatıyor kl'Ml Bilimsel Devrim (JVUUM Galileo Bilimsel Devrim mut kanıtlarla degiijürmeye yönelik bu düşüncelerin sosyal alanlara ilişkin dü^ünce düzenini de yün yumag'ı gi bi çözeceği idi. Galileo 1632 yılında Vatikan'a ra^men II Dialoga adlı 476 sayfalık kitabını yayımladı. Galileo'nun bu kitabı üç konuşmacı arasında geçen konuşmalan içcriyordu. Kitabın tümü bu ü(, konuşmacının göriiş alışvcrişi şeklinde gcli^iyor ve döı t günde tamamlanı yordu. Bütün konu yerküre dönüyor mu, dönmüyor mu yoksa hareketsiz mi duruyor sorusıı etrafında işjeniyordu. Bir yandan güneş merkezli sistemin doğmluğu ince tartışmalarla kanıtlanırken öte yandan resmi görüşle alay ediliyordu. Kitap, piyasaya çıkar çıkmaz beklennıeyen bir ilgi topladı; Avrupa'nın hemen her ülkesinde geniş okuyucu kitlesi buldu. Bu ilgi karşısında iyice köpüren kilise yeniden harekete geceçck, Galileo bir kez daha Iîngizisyon önüne çıkmaya zorlanacaktı. Otıız yıl önce Bruno'yu ya Reşit Aşçıoğlu, bilimin doğmasına yol açan düşüncenin nasıl filizlenip yeşerdiğini, "Neolitik İnsandan Caliieolitik insana" nasıl gelindiğini, dilimize kazandırdığı Galileo'nun II Dialoga' kitabı ekseninde ele alıyor; Galileo ile birlikte modern bilimin nasıl kurulduğunu, dünyanın nasıl değişmeye başladığını anlatıyor. Düşünsel ve eylemsel bir mücadelenin kahramanı olarak nitelendirdiği Galileonun aydınlık dünyasına davet ediyor bizi. • orhan TÜLEYLİOĞLU 10 yıhnda Vcncdik'tcki Ingiliz büyükelçisi Sir Hetıry Wotton, Kral James I'e yazdığı bır mektııpta şunları söylüyordu: "Galileo adında bir yazar yeni bir âleııı kurnıak istiyor. üedikleri yanlış çıkarsa adam ynndı, anıa doğru çıkarsa dünya değişecek efendim." Dünya "dönuyor" tnuydu "duruyor" muydıı? Hareket halindeki bu dsimlerin oluştıırduğu evrenin biz neresinde bulıınuyorıı/.r1 Toprak zemininc ayağımızla basüğımız bu ycrküre, biz insanlarm ebedi barınağı durumunda olduğundan ötürü evrenin merkezi acaba bizim dünyamız mı? Ve biz merkez olunca tüm o gök cisimleri bizim etrafımızda mı dönü yorlar? Ycrkiircnin "hareketsiz" durduğu yanılgısı, insanoğlu yeryüzündc var olduğu günden beri, oııa eşlik ctmişti. Gali leo'nun dedikleri ve yazdıkları doğru çıkacakti. O, hareketsiz duran ve evrcnin labirentindc kaybolmuş yerküre için "Bakın, beş gezegeıı eşliğinde Güneş et rafında dönüyor." diyerek, modern bili mi kııracak ve böylccc yerküre yeni baştan doğacaktı. İNSANOĞLUNU İKNA ETMEK Hvrenın cbedı gcrçcklcrini çizdigi tabloda Galileo, yerkiireyi dönüyor olarak resmetmişti. Duvara bu tabloyu astı ve binlerce yıldır duvarı işgal eden Aristoteles'in çizdiği, Vatikan'ın da beğenip benimsediği tabloyu alaşağı etti. Aristoteles'in evreni algılayış tablosunda yerküre hareketsiz duruyor, Güneş yerkürenin SAYFA 12 karak cezalandıran F.ngizisyon, (uilıleo'ya daha yıımuşak davranarak, onu c hapsine mahkum etmekle yetinecekti. Yaşlt bilgin yaşamının son yıllarında gö me yetisini îümüyle yitırse de boş dıırmadı. Devinim üzeıindeki jra^tırnıaları nı içeren eıı büyük yapıtı "lki Yeni Biliı Uzerine Dıyalog"ıı gı/lıce hazırlayaıak dostlarının aracılığıyla Hollanıla'da y> ; yımlattı. tngiliz Fizikçi Stephan Hawkıng, " Bi limin kurueusu kimdir" sorusuna "Ben ce Galileo" diye yanıt veıir. l.instein da "Galileo'nun bulu^ları sonradan Newton'un lormülle^tiıdigi teoriniıı temelin en azından nitelıksel olarak olıışturu yor" sözleriyle Galileo ve Newion arasında denge kurar. Rönesans'ın büyük sanatçısı Michc langelo'nun oklıı^u yıl dunyaya gelen Ncvvloıı'un doğılugu yıl düııyadan aynlan Galileo, Francis Bacon, Descartes, Kepler ve Shakespeare gibi ünlülerle çağdaştı. Temelde Ortaçağ bağnazlığına biı ib yan diye niteleyebileceğimiz Röncsans'n son dönemlerinde yaşayan Galileo, insan zihnine hareket kavranıını yerleştirij hareketsizlik mitosunu zihinlerden sö küp atmıştı. tnsannj^ltına gökyüzıındekı do/*ru adresi vermış nereye doftru ilerle ınesi gerektijini göstereıı bir yol luuitası sunmuştu. Bilim ancak gerçeğin temelle ri üstünde inşa edilırse insanlık ilerleyebilir görüşünü savunmuş olan Galileo, güneş merkezli sistem icin sürdürdüğü mücadele ile düşünce özgürlüğüne ön cülük etmişti. 16 etrafında dönüyordu. Kopcrnik yerkürenin güneş etrafında döndüğü görüşünü De Revolutionibus Orbium Celetium kitabında ancak bir varsayım olarak öne sürmiiştü. Oysa ispat bekleyen bir yığın doğa olgusu vardı ki hunlar ispat cdileceği takdirde Koper nik'in görüşü haklı çıkabilirdi ve bilimsel gerçek niteliğine kavuşabilirdi. Kopernik 1545 yılında kitabını yazarak hayaia gözlerini kapamıştı. Galileo, Kopernik'in varsayımına bin bir dercden su gctirircesine çeşitli yollardan ispata başvurarak yerkü remizin güneş etrafında döndüğüne insanoğlunu ikna etmck gibi çok zor bir i^c soyunmuştu. 1616 yılında Vatikaıı'ın kardinallerinden Bellarmino, Floransa'da yaşayan Galileo'yu zorla Roına'ya getirtiyor ve Vatikan Cialileo'ya "Dünya dönüyor" görüşünü nc yazılı ne de sözlü olarak lıiçbir yerde ve hiçbir vesıleyle açıklamaması uyansında bulunuyordu. Vatikan'ın uyansı demek o tarihte ölümle btırun buruna yaşamak demekti. Nitekim "Evren'de yalnuca bizim dünyamız var ola maz, tanrı başka dünyalar da yaratmüj olmalı" dediği için Giordano Bruno 1600 yılında yakı larak idam edilmişti. 16161632 yılları arasında Galileo bir yandan büyük yapıtını gizlice hazırlıyor, bir yandan da bu fikirleri halka nasıl yayabilirim diye düşünüyordu. Galileo Vati kan'ın huzurunu boz mııştu. Vatikan'ın asıl korkusu, dünyamızı so YİNE DE DÖNÜYOR' Binlerce yıl bir ölü hareketsizliği içinde duran yerküreye ilk harekcti veren adam nasıl bir adamdı? lşte, Reşit Aşçıoğlu "Galileo Bilimsel Devrim" adlı kitabını bu sorudan yola çıkarak Gali leo'nun yaşamı boyunca sürdürdüğü çalışmalarını, modern bilime katkılarını mercek altına alıyor. Reşit Aşçıoğlu kita bının sontıç bölümünde şunları söylü yor:"Galileo iyi ki Engizisyon Mahkemesi'nde 'Dünya dönmüyor, haklısınız' bağlamında bir savunma yaptı da ölümden kurtuldu. Çiinkü mahkemeden çıkarken onıın yani büyük Galileo'nun 'Yine de dönüyor' demebi o sözlerini ölümsüz ve hatta ebedi kıldı. Ayrıca 1632 yılından itibaren evinde göz hapsi altında tutulan Galileo 1642 ytlından öldüğü tarilıe kadar öğrencileri Toı ricelli ve Viviani ile çalışarak, deneyler yaparak ve 'hava boşluğu' yaratma deneylerine ağırlık vererek 1644 yılından itibaren, iki öğrencisinin, ileride yani 169X yılında 'hava boşluğu' sayesinde lngilterc'dc gerçekleştirilen ilk MAKİNF, icadınm can damarı olan hava boşluğu yaıatıııı süreci mekanizmasma katkıda bulun mıış oldu. Vatikan iyi ki Galileo'nun fikirlerine karşı çıktı da bu sayede insanoğlu 11 Dialogo gibi bir kitaba sahip oldu. Yolu bu dünyadan geçen herkesin okuması gcreken bir kitap onıın kitabı. Kilise böyle bir kitap yazılmasma muhalelet ederek bizi önemli bir şalıesere kavuşturduğu ıçin Vatikan'a bir teşckkiır borçlııyuz." Reşit Aşçıoğlu, bilimin doğmasına yol açan düşüncenin nasıl ülizlenip yeşeıdi ğini, "Neolitik tnsandan Galileolitik tnsana" nasıl gelindiğini, dilimize kazandırdığı (Jalileo'nıın II Dialoga kitabı ekseninde ele alıyor; Galileo ile birlikte modern bilimin nasıl kurulduğunu, dünyanın nasıl değişmeye başladığmı anlatıyor. Düşensel ve eylemsel bir mücadelenin kahramanı olarak nitelendirdiği Galileo'nun aydınlık dünyasına davet ediyor bizi. • Reşlt Ascıoğlu. bilimin doğmasına yol acan dusuncenln nasıl flllzlenip yeşerdlğlnl, Galileonun II Dialoga kitabı ekseninde ele alıyor. Galileo Bilimsel Devrim/ Raşıt /!,)çtoğlu/ Cumhuriyet Kitaplart/ 21 Isayfa. KİTAP S AYI C U M H U R İ Y E T 7B