Katalog

dünyayı değiştirc bileceğine inanan romantik gencin yanında yer aldım içten içe, roman her zaman olduğu gibi kcndi bildigi volda ilerlese de, boyle oldıı bu. Arkadasmın "sen dldiin ve başka birisi olarak yeniden dofdıın" sözü biraz abartılı değil mı? Gerçekten o kadar uçurum var mı ? Bence var. Olumsuz çağrışımlarla yükJü "politikacı" tipi açısından bakarsan olnıayabilir böyle bir uçurum. Büyücüler'in bir yerinde de geçtiği gibi, onlar toplumsal kesimleri ve hareketleri kendilerine iktidar alanı yaratacak ya da mevcut iktidar alanJarını sürdürecek fırsatlar olarak görürler. Sağda ya da solda yer almaları bu tutumlarını peketkilcmez. Ancak, "dünyayı değiştir meyekalkışan romantik gençler" için durum çok farklıydı. Herkesin derdini dert ediyor, elimizde ne varsa paylaşmaya, gücümüzü başkalarının giicüne katnıaya can atıyorduk. SınıisaJ ayrını gözetmeden dostluklar kurabilen, insana geçnıiş ten getirdigi ya da gelecekte elde edecei maddi olanaklara aldırmadan yaklaşa iJen bir ruh hali içindeydik o zaman. Şimdiyse, güçlü ve acımasız bir rekabe tin etki aJanı içinde yaşıyoruz. Dünyayla birlikte bizler de değiştik. Toplumsal pratiği olmayan düşüncelerzanıanla körelip kayboluyor kaçınılmaz olarak. Üolayısıyla, biraz abartılı olsa da, seksen öncesi yıllartıa romantik gençlik lıareketle rinde yer almıs birçok kişi için geçerli bu ölüp bambaşka birisi olarak yeniden doğma benzetmesi. Sevgili Levent, ben sende hdld o zamandan kalma çok şeyın olduğunu düşüİki larklı kjşillk nüyorum. Belkı artık romantik. bır genç . Yöntem aynı yöntem diyorsun yaııı Oyleyse, ıçerig'e biraz daha yaktndan ba de\ılsın, ama pekâlâ bütün hu yıllar bo kalım simdi. Seniıı sekse/ı öııcesi yıllartn yunca ülkede ve dünyada ya^ananlara yak.ılmış ölçülü bır ağıt olarak da okunabı politik. almosferım oldukça yakıtıdan so lecek bır romant, "Büyıieuler"ı yazacak ludııgunu bılıyorıun. Kcndiııi ne kadar kattın bu roınaııa, dtıııyayt dt'ğışttreceği kadar güçlü bır dııyarlılıh korııyabılmısı/e nıatıiHiş roHhuılik. bir gerıç olarak Lc sın en azından. Simdi, hisılik çozıımleveııt Mete \atır aralanna ne kadar sızdı > melerıne lytce dalmışken, romanlardaıı Once hııııa yanıt ver istersen. Sonra aynı biraz uzaklasıp, bu yötıde bır soru daha soraytı/ı sana Sence içe dönüklük h'resonıyu bir kez de psıkıyatri asistanı, uzud'ıın dedigı gibi bir sanatçı ozellıg'ı mıınam. akademisyeni Levent Mete olarak dır? Biraz ilerı bır saptama olarak. göre yanıtlamanı ı steyece$ım. bilirsi/ı belkiama, bence sen içe dönük bır Haklısıtı, yaşamımın iki ayrı döne kışıstn, ben de öyleyim, edebiyata gö'nül minden baktını bu loınana, iki larldı kiveren birçokları gibi. Orneğın CemalSiı^iliginıleyazdığımı da soyleyebilirim. Uy reya, bütün erotık şıırlerıne karşııı, utaıı gnrlığın yirmi yıl gibi biı zaman dilinıi gaç, çekitıgen hır ın\andı. i(,indc tok büyıik donüşiimlcrden geçti Iç yolculuk öı, tonlumsal biı lay lıullı üzcrindeydi Sanatın bir iç yolculuğu üzerine in hayatlannıız. Oylesine derin bıçımde iki ş,a edildiği fikrine katılıyorum. I Icpimız ye bölündük ki, bii(,oüumuzun durumu iş icabı içe döneıek calışmak zorunda psikiyatrinin çoğııl ki.şilik bozukluğu adı yız. Dolayısıyla içe dönüklük sanatsal nı veitliği ruh hastalıgıııa benzedi nereüretime zemin hazırlavan nitelikler aradeyse. Yıllar sonra karşılaştığımbirarkn sında sayılabilir. Ancak tek nirelik değil daşını, "Sen hâlâ aynı isnıi rni kullanıclbette ve tüm sanatçılann aynı yapıda yorsun?" demişii, "Bence değiştirmeliolnıadıklarını da biliyoruz. Benim içe sııı, çünkii sen öldüıı ve başka birisi oladönüklüğüme gelince, hakJı olabilirsin, rak yeniden doğdun." Bu sekilde ikiye çevremde böyle düijünenler çoğunlukta. bölünmüş bir ruh hali günJük yaîjanıı kolaylasjtırmıyor elbctte, ama böyle bir ro Özel yasam alarıına bu kadar \ok.ulman yazarken insanın işine yarıyor, farkduktan sonra, şmıdı biraz genele dog~rıı lı bakiij açılan arasında rahatça gidip gel çekilmek ve psikiyatr olmanın romancımeyi sağlıyor. Karada yüriimeyi zorlaştılığını nasıl etkiledig'mi sormak is tiyorum ran, ama suda büyük hız kazandıran yiiz insan ruhu konusunda, gerek kuraınsal geçli ördek ayakları gibi bir şey. Soruna ve gerekse uygıdamadan edmilen kat> dönersenı, her iki Levent Mete de karışsanılı bir bilincm, tip yaratırken, kışıler tı romana, ama beıı daha çok ilkinin, arası çatışmaları ya da yakınlaşmaları ve ateşle baUırılan ısyanlar, büyülcr, büyücülcr, tüm bu gizemli ve siddet yiiklü yaşantılar hır hıçımde bugünii çagrıştırıyor. Yanılıyorsam bent düzelt, psıhanalıze, terapt yöntemlı'rine, psikiyatrideki ıısta çırak iliskilerine, ülkemızde seku'/ı ön eesı ve daha sonra \eksenli ve doksanlı yıllarda C'ıüneydog'u' da yaşanan çatışmalara, sosyalızmle kapıtalızm arasında bölüııen iki kutuplu âiinya dönemine, hııgüııiin tt'l: kutuplu dünyasma, Afgani\tan ve Irak: ışgallenne, bunlara benzer daha hır sıirii felse/ı, ekouomik ve politik tarttşmaya kapı açabilecek ımalarla dolu bır k.ıtap bu Büyük bır özenle, her bır ayrıntı üzerinde uzun ıızun düşünülerek kurgıdandıp ızlcnımi veriyur. Kitabın sonlarında okuyucuyu içine çeken zihınseldağılmanın bilc apaçık bazı simetriler ve birbirinidengeleyen agtrlıklar üzerine m$a edıldıgını görüyoruz. Ne diyorsun, en azından bu rornan için tarzını degıştırdı9in, farklı bıryo'ntemleyazdığın söylenebilir mi? Konuyu işlerken gösterilcn rizen ve aynntılara yönelik çaba konusunda söylediklerine kalılıyorum. Aşk Romanlan Yazan Adam'ı üç ayda, Terapi'yi sekiz eünde yazrruştım. Büyücüler'iysc, arahklarla bırakıp yeniden elimc alarak, üç yıla yakın bir süredc tamamladım. Aynca, başran planlamamıştım anıa, bir de şablon kullandım. Sözünii ettiğin politik ve felsefi çatışmaları anlatan bir roınan yazdını öncc. Sonra yayımlatmaktan vazgcçip, bıı ilk romanın dünyanın uzak vekaranlık geçmiş,ine düşen gölgesi olarak da görülebılecek olan Büyücüler'i yazdını. ülaylan bu şekilde zamanın derinliklerine göndermek, daha iyi görnıeıni ve lıissetmcmi sağlayan birmc safe kazandırdı banıı. Ancak öte yandan, tünı ayrıntılan, her birinin üzerinde dcfalarca durmıış olsam da, yine aynı yöntemle, "geli^en olayların önünde süriiklcnirken bu akışa estetik bir biçim kazandırnıak için aıılık küçük müdahaleler yaparak" yazdım. Bir sokağı betinılemek için oradan kimi zaman yüzlerce kez geçtim belkı, ama her defasmda yi ne aynı içsel yolcıılufiu yaparak, o sıra da gördüklerimi ve nissettiklerimi yazdını yalnızca. Hiçbir noktasında, bilimsel bir yazı yazar gibi, parlak bir ışıkla aydınlatılınıs, kâğıdın başına geçip, şöyle mi yoksa böyle mi olmalı diye akıl yürütuıedinı. f canlandırırken katkısı oluyor mu? Bence katkısı var. Hem olumlu hem olumsuz anlamda. Oncelikle, psikiyatr olarak çalısırken, hckimcc bir ilgiyle de olsa, kişisel öyküler içinde dolaşıyor, süreldi yeııi tipler ve yaşantılarla karşılaşıyorsunıız. Bu, işin olumlu ve bir yazar açısından besleyici yanı. Ancak aynı zamanda, söz konıısu öyküleri, zihninizde ara veımeden işleyen bir sınıflama makinesinin çarkları arasında öğüterek yc niden düzenlemek zorundasınız. Hekim kimli^iniz sizi, bakış açınızı karşınızda ki kişiniıı sorununa doğru daraltmaya zorluyor. Aşırı basitleştirnıeleıden ka çınmak için "Her birey kendine özgüdür" türünden tekerlemelerkullansanız da ijjin doğası böyle. Dolayısıyla, edebiyat ve nsikiyatriyi yan yana koydugunuzda, edebiyatırı insanı daha kapsamlı ve özgür biçimde anladığını söyleyebüiriz. Pbikiyatr olarak edinilen bilinç, roman yazarken çok genel bir cerçeve sağlayabilir en lazlasından, sizi kor kör parmağım gözüne bazı hatalar yapmaktan koruyabilir. Psikanalizin sağladığı veriler Psıkaııa/iz için ne diyorsun pekı? Cîeçen yıîzyıldan haşlayarak insan ruhunuu kavranınasına ünemli katkıları olmadı mı \ence? Komancıları etkilemedı mi? Psikiyatrinin insan ruhuna bakan mikıoskobu psikaııaliz. Ruhsal dokuııutı en ince ayrıntılarını onıınla görebi lirsıniz. PsikanaJizin sağladığı veriler insana bakışı birçok yönden kökten bı çinıde deği^tiufi. Sanatçıları ve en çok da romaneıları etkiledı belkı. Ancak bu na karşın pbikanaliz de işe yarama ve iyileştirme zorunluluğu tarafından sıııırlannıı^ ve disipline edilmiş durıınıda. Söz konıısu zorunlukıklarsa içinde bu lımulan dönenıe egemen olan toplumsal güçlerin ve akımlann etkısi altında. Do' layısıyla, psikanalistLcu bekJenen de, tıpkı psikıvatrdan olduğu gibi, belirli bir insan modeline bakarak tanınılamalar yapimak, onıın dışında kalan bölümleri içeride kalanlar lehine olabildiğince azahmak olarak özctlenebilır. Edebiyat sa, bilinçdışından çıkıpgelen nıateryali, bilince çıktığı haliyle, olduğu gibi bırakma lüksüne ve özgürlüğüne sahip. Bu yüzden olsa gerek Don Kişot'u hâlâ zevklc okuyabilirsiniz. Psikanalizin yüz yıl önceki verileriyse bugünün diinyasında neredeyse yalnızca tarihsel bir değer taşıyor. Romanalığından başlayıp psikanali ze kadar geldik. Epeyce genis bir alanda yolalmısız dogrıtsu. Konusmayı bıtırme den once notlarım arasında dııran birsoruytı yöneltmek. istiyorum "Terapi" ve "Âsk Romanlan Yazan Adarn" icin geçen yıl yaptığımız soyleşıde, "Kendimt aynı romanı iki kez yazmıs gibi hissediyortım" demiştin. Aklıma Necatigtl'ın bir sözü geliyor, "Şairler yasamları boyuuca bır uzun yirin bölümlerını yazarlar" dıyordıı Ben de bu diişünceve katılırım. Sen de böyle bir duygtı içinde mısın' "Bnyüa'i ler'itı ardından simdi de "aynı roınanı iiçüncü kez yazmıs gtht hissedtyornm" diyebiliyor mustın > Evet, diyebilirim. "Büyiicüler" az ön ce söylediğimiz gibi, kapsanı, emek ve karrnaşıklık tlüzcyi yönünden farklılık lar taşısa da, kaçınılnıaz olarak aynı malzemeden beslenmek zorundavdı. (Jün kü aynı kişi taralından yazıldı (>u roman da. lçimizde, yaşam boyu değışik siiz geçlerden süzülerek biriken birer nıalzeme vığını taşıyoruz. Bellek, anıları ora dan alıp geliyor, sevinçler, lıüzünler hep aynı yerden. Cıünün birinde roman yaz maya kalktığınızda da elinizi daldınvor, tipleri, olayları, yaklaşımları oradan alıp çıkarıyorsıınuz. Yazıyt oluşturan malzemeyı kendı ıçmdeıı çıkarmak.tan söz ediyorsun. Elbette haklısın. Ancak, yıne de beşlendığı htrçok dıs kaynak var kişinin. Örneg'ın, hangı yazarlan okııyor, kımlerden etkıle nıyorsun? (îençlik yıllarımda Dostoyevski, Kaf ka ve Henıingway'den etkileıulim. Daha sonra Borges ve Mnrquez'ın hemen tüm yazdıklarını okudunı. 1 ürk vazar lardan Bilge Karasu, ()rhan Pamuk ve 1 lasan Ali Toptaş'ı beğenivorum. Son sorıım gelecekle ılgılı. Şu stralar ne üzerinde çaltsıyorsun? Yakında yayımlanacak yenı kitabın var mu Son aylaıda kısa öyküler üzerinde çalıs,ıyorum. Bır de Yiğit Bencr ve r lüs nü Arkan'Ia birlikte üstlendiğimiz \veb sitesi için vazılaryazıyorum. Yerı gelmi^ ken duyurmıış olavım, sitenin adı "iktidarsiz.com". Bu arada, konuşmanıızın başlarında söz etnıiş olduğunı iilm ve tiyatro senaryolarının da yakın dönemde üzerinde çalıştığım işler arasında yer alacaklarını ıımuyorum. Birde bugünlerde yazmaya başladığımyeni bir roman var, ne zaman biteceğini nenüz bilmiyorum. iesek.kür ederir/ı sevgili Levent Mete. Başanlarının sürmesını dılerım • SAYFA 5 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AYI 7 16