Katalog

Turgııt Özakman, "19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Samsun'da"yı hirgörevci roman olarak ortaya koysa da geçmişi "kurmak" gibi nam nayal bir işe girişmiyor kesinlikle... T urgut Özakman, "şaka roman" olarak nıtelımiş 19 Mayıs 1999 Alatürk Yeniılen Sanısun'da (Bilgı, 1. Kitap, Beşinti Basım, 2005; II.Kitap, Üçüncü Basım, 2003) adlı ki tabını. Bunda vazarın, vazınımıza armağan Atatürk Yeniden Samsun'da gerekir." "Ama ordusuz, savaş bitkini, yoksııl ve 12 milyon nülııslıı liirkiye bu nu kabııl etmeyecek ve yırtataktır." "Lo zan Andlaşması, Türk milleti aleylıi ne yüzyıldan beri hazırlanmış ve Sevres Andlaşması ilc tamaınlandığı zanne dilmiş bir büyük suikastın yıkılışını ifa de eden bir bclgediı!" "Lozan And laşması, savaş kadar /.or bir diplomatik ıığraşın ürünüdiir. Yiııe enıperyalizmle boğıışulmuş ve yine kazanılnuştır." (1; 96, 101, 105, 104) ettiğı Korkma İnsancık K o r k m a ilc Ro mantika nııı kazandırdığı roman denc vınıinın dc rolii bulunmalı. ()yle va bıınlara "roman" devincc, 19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Snmsun'da'ya nc ad vcrmelir' Dıştan bakıldığında bir "tarıh parodı si" göze çarpan. Ozakman, "şaka'ya, ya da bıınıı birebir karşılamak iizere "yergi'yc dayandırıyor romanını. Bu, yapıta "görevci roman" kitnlıği yüklüvor kaçmılmaz biçimde. Eetlıi Naci, Kenıal Tahır'in Yorgun Savaşçı adlı romanıvla ilgili de^erlendirınesinde şıınlaıı yazıyor: "Yorgun Savaşçı, insanlardan deuil, olaylaıdan yola çıkan bir roman. Yakın rarihimize ilişkin çok şey ogrctiyor. Roınaıılaştıı ılııns, biigiler de diyebiliriz Yorgun Savaşçı için, tarih romanı da. Bıınun için 'yararlı bir loman' dalıa dogrusu, güçlü bir röportaj' demekle vetiniyorum. Yazınsafölçütlerlebu romanı eleş tırmck gereksizgeliyorbana." (Yüzyılın 100 Türk Romanı, Adanı, tkinci Basım I9W, 301) Peki 19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Samsun'da, görcvci bir roman mıiJ Roman, 19 Mayis'ta, Samsun'da gelc nekselleşmiş törcnlc basjıyor. Vali vekiliııiıı, "Atatürk rolünüovnayanaktör"le ark,ula.şları sandığı kişilcr gerçek Atatürk'lc arkadaşlarından başkası değil dir... Mublula Kemal, Saııısun'a ayak bas tıktan sonra şcriat yanlısı "Vali vckilini cliııiıı teiMyle yavaşça keınıra ıtıp" yüriir. "Beraberındekiler de vali vtkilini görıııczdcn gelerek Alatürk'ü izledle r). Ar dından Bıiyiik Samsıın Oteli'negiderler. "Biri otcl lişini oıııın adına M.Kcmal Atatürk diye doldıırmuş(rur)." "Yanındakiler"inse "Otele verdikleri bilgiye görc adları şöyle(dir): Salih Bozok, Allıay Nâzım, Yarbay Mahmut, Ali Kema li F.tendı, Ritat Börckçı, Mahmut Esat Bozkurt, Mazlıaı Mülit Kansu, tbralıim Ethem Akıncı, AskerSaime, Eribc,Türkân Baştug\ Mustala Necati, Vasıf Çınaı, Dr. Reşıt Galıp, 1 lasan Ali Yücel, Rıışcn Eijrcl Utıaydm, Yunııs Nadi ve l'alih Rıfkı Atay." (I;7,X, 9) "Atatürk 19 Mayıs 191c)'daolduğu gibi lSarkadaşı ilebirlikteyine Samsun'a çıkmıştı(r). Bu sctcrki arkadaşları, ycni 1 ürkiytr için can ya da emek vermiş insanlardı(r)." (I, 19) "... Uyclcrin topluca imzaladıklan tu tanak Çankaya'ya fakslan(mıştır). /Evet, Atatürk gcri dönmüştü(r)." (I, 18) Atatürk ve arkadaşları, aynı gün Ankara'ya gcçerlcr. "Atatürk, ... müzc olan cski, küçük köşkte kalaca(klarını), zamanı gclincc dc yeniden tbediyete döneceldcri ni bildirmişti(r)." (I, 23) "(Kendisinin) o akijam ... lelevizyonda bir konuşma yapmak ıstediği bildirili(r)." (I, 31) Saati gcldigindc ekranda belirir Atatürk. "()smanlı Devleti'nin son duruınunu", "1914 Kasımında (girilcn) savaş"ı, "Milli Mücadcle "yi, "acı çeke çekc ama inançla, umutla uüvüşülfınesini) ve sonunda uçurumun kıyısından dö nül(mcsini)", ncrcdcysc gün gün belgcleriyle, tanıldarıyla ortaya döker. (I, 32 SAYFA 14 Atatürk Yeniden Samsun'da"yı bir gri revci roman olarak ortaya koysa da, geç mişi "kurmak" gibi ham hayal bir ışe gi rişmiyor•kesinlikle... Onun yaj)tıgı geçkesinlikle... (' mişteki tüm verilerı,. vaşanmışlığı içinde iışreKirümve , ,, , t belgeleriyle "kurgulanıak" yalnı/.ta... Yani okurıın gözünii açmak, bclleğinı silkelemek, anlıgını devinimegeçirmek, ıısıınu, anlağını sarsmak! Bunıı kıırguy la başarıvor ( )zakman. Çelişkileıi karşı lıklı yerleştirıyor, yer yer güldıınidcn, kara anlatıdan. aykırı gerçekçilikten, ötesinde burkulmadan, şaşırtmadan yararlanıyor. Tarihsel olgıılara öylesinc bagiı ki y.\zar, ikinci kitapta, kendisi de baştan so na yer alıyor "Tııtanakçı" adıyla. Şöyle diyorTutanakçı için: "Atatürk dönemi nin son yıllarını görmüştü. Başları dık ti, mııtluvdıılar, yarına uıınıt ve güvenle 1 bakıyorlardı. / Sonrar / Sonra bııgiinlere gelmişlerdi işte. / 50 yıldır Türkiye ne kadar yanlış ve kötü yönetilmişti. / To runlarını bekleyen gıınleri düşüıulü. / Içiniçekti." (11! 247, 248) Atatürk'ii Öğretmek, Atatüpk'ten Oğrenmek Bu açıdan bakıldıgında Özakman'ın yapıtı, bir "tunılıuriyet tarihi" ya da "devrim tarihi" gıbı de okunabilir. ()zellikle biriııcikitap, taııı anlamıylayaıdım cı ders kıtabı zatcn, "yardımn" sozcıığü bile gereksiz; ders kitabı. Bütün bil gileri, dizgeli bir bütünlük ve akış içinde böylesiııe hazır, üstelik yumuşacık ve ren kaç kitap vartlır yazınımızdar" Atatürkçü düijünçenin, derli toplu ve rilebılmesi, Furgıır ()zakman'ın rastlan tıyla yakaladığı bir başan degii elbette. (,]ünkü ()zakman, önceki yıllarda, olağaniistü büvük enıeklerle ortaya kovdugu Vahidettin, M.Kemal ve Milli Mücadele ile Atatürk, Kurtulus Savaşı vc Cumhuriyet Kronolojisi aıflı yapıtlarını teınel alıp, bıınları veniden yapılandırıp roman kurgusu içinde bu kez geniş halk vığınlarına, daha çok da gençleıle ço cııklara yönelmeyı anıaçlıyor. . Bana sorarsanız, "okıııııa tivatrosıı" biçinıinde de dü/.enlenebilır roman 1 ,i se ve deııgi okulların oğrencileri kaıl.ıı üniversite ögrencilei ının de okııyup ya rarlanabileceği bir başueıı kavnagı. Bu yüzden özellikle ögıetmenlerm, gençleri sıkmadan devrim tarihini akıarabilmede lıer zanıan başvurabıleıekle ri bir roman 19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Samsun'da. Ayrica genç ovıın ya zarlarından biri, ilköğretim okulları için yapıtı oyıınlaştu'abilir de. Ozdemır Nutku, Söylev'i nasıl oyıın laştırdıysa, genç oyıın yazarlarından biri Özakman'ın romanını, özellikle birın ci kitabını ilköğretim okulları için oyunlaştırabJirpekâlâ. Çünkü Atatürk'ii öğrenme olgusundan yola çıkıp Atatürk'ten öğrenmeye döniişecek sonııcta iş. En iyi ögrenmeöğretme yönleıni değil midir bu?.. Eğitici tlramayla kııcaklaşmış sahne çalışması ve genceeik çocukların, Atatürk'ii yaratıcı dramayla kendilerinin bulgulaması... Zaten I'urgut Ozakman, oyıın yazar lığını, bu arada güldürü alanındaki yetcneğini taşıyıp albenisini arttırıyor şaka romanın. Neredeyse bir tiyatro gibi kurduğu görülüyor yapıtı. Görüşmeleri sonrasında Atatürk'ün Tutanakçı'ya söyledikleriyle noktalaya lım yazıyı: "Bu notlar son elli yılımızın resmidir. Uygun bir zamanda yayımla. Crençlerin bu resmi görmcsini istiyorum. Cîefecegi onlar kuracaklar; aynı berbat yanlışlara düşmesinler." (II, 266) • NOT: Yazarlar, yayıncvlcri, önümüzdeki altı aybnyunca, (iî Mayt\2004'edck), bana kargoyla ıdaştımıak isti'diklcri kitaplar için "AtatürkCaddev, 61/7, Denızlı' adrt'iini kullanabilirlcr. Sonrasında ycni kargo adresini de bıldtreceg'ım. KİTAP S AYI 7 16 Gönevci Roman Turgut Ozakman, "19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Samsun'da"nın ilk kita bını neredeyse tümdeıı Atatürk'ün televizyon konuşmalarına avırınii; görünü yor. tkinci kitap ise, ılaha çok görüşme agırlıkfı. Kimler görüştüğü 1 Atatürk'ünr özakman'ın yapıtı, bir "cumhurlyet tarlhl" ya da "devrim tarihi" gibi Sırasıyla alırsak de okunabilir. Süleyman Demirel, vd.) "Silahh 400.000 kişilik kuvvcti naBıılent Ecevit^Devlet Bahçeli, Mesut sıl yendik? / Bu, uzun.çok ayrıntılı bir Yılmnz, Altan OymenDeniz Baykal ikiılestan, bir maccra romanı ya da f ilnıi gilisı, Kenan Evren, Nccmettin Erbakan bi heyecan verici bir taıilı. / Biı 20. yiiz Recai Rutan ikilisi, Tansu Çiller... Ata yıl mucizısi" dcr. (I, 1 12) türk'ün kabıılünde, arkadaşları hosj bir düzen içinde bu kişilerin sıyasal geçmiş"Konuşma atom bombası gibi patla'r. lerini özetler ilkin, ardından yapıp eltik(I, 56) Sonrasında aralıklarla konuşma leıine gelir sıra, varsayın bir soruşturma yı sürdürecektir Atatürk. Sözgclimi Vasalonıına dönüşür kanul odası. lıidettin'i, uııuıı vatan hainliğini anlata caktır, yerli, vabancı çeşitli kaynaklarNelerden nelerden konusmazlar ki... dan bilgiler aktarıp tanıkiar gösterip örRenkli bir biçemle, kıvrak bir akışkannekler vmrek. lıkla yakın geçmişin tüm ilginç olaylarına kuşbakışı göz atma fırsatı yakalar "... Valıidettin'in siyasi hayatını şöyle okıır böylece. özetleyebıliriz: Tahtını korıımak amacıyla Türkiye'yi bir Irıgiliz sömürgesi "Atatürk son olarak, özel davetlileriyapmak ve tngilizlcre yaranmak için ner ni kabııl edecekti(r)." Kimdir onlarr1 şeye razı.... Hesaplarını bozan Milli Mü "Aydınlanmayı ve çagdaşlaşnıayı savucadele'ye bütünüyle ve sonıına kadar nan, yayan ve yaşatan, kadın ve erkek, kariji." " Valıidettin'i övmek ve aklamak gençyaşlı gazeteeiler, yazarlar, şairler, için bir değil bın tanc kitap yazılsa, bu sanatçılar, bilim insanları, yayımcılar, acı, utanç verici gerçekler değişmez." üniversite yöneticileri, ögretim üyeleri, "Birı Vahdettin'in hain olmadığını ileri öğretmenler..." daha pek çok kişi. Ansürüyorsa, bunun üç anlamı var detııek cak, bu arada "ayrılık saati (de) çalmıştir: / 1) Milli Müradele tarıhini iyi biltı(r)." Aydınlanmacılara teşekkür eder tniyor." "2) Osmanlı Devleti'ne ve hane Atatürk. danına vefa dııyuyor." "}) tdeolojisi doTurgut üzakınan, "Sonunda tarih islayısıyla Milli Mücadele'yekarşı." (1,72, yan etmiştı!" (I, 82) der romanın birye73,74,75) rinde. Mustafa Kemal'in ağzından da şöyle söyler: "Tarihinizi öğrenin!" (I, Sevr'e, Lozan'a getirir sözü Atatürk: 103) Mazhar Mütit Kansu'ya da şunları "Sevres, emperyalist iilkclerce çok önce dedirtir: "Tarih pusula gibidir. Insana başlatılmış olan bir sürecin son noktası yol gösterir. Ama sizler, dün kadar yakın dır. /433 maddedenoluşan Sevres Andtarinten bile yararlanmadınız." (II, 46) laşması'nın emperyaJist ve öldürücü ni Turgut Özakman, "19 Mayıs 1999 teliğini anlamak için, tamamını okumak Geçmlşl Kurmak, Geçmişi Kurgulamak C U M H U R İ Y E T