Katalog

Amerıkan Çehov undan sevgılerle FATMA ORAN O. Henry'nin "Öyküler"inden bir seçmeyi bu kez Mehmet Harmancı çevirmiş ledi. Ardından New York'un sıradan insanlannın günlük yaşamlanyla ask ve serüven arayışlarını konu alan The Four Mtllıori\ (Dört Milyon, 1906) ve The Trimmed Lap'i (Ayaklı Lamba, 1907) yayımladı. HeartofiheWest'tc (Batı'nın Yüreği, 1907) Teksas'ta çiftlikte geçen ilginç olaylan anlattı. Bunlan art arda çıkan The Voice ofthe Ctty (Kentin Sesi, 1908), The Gentle Grafter (Nazik Rüşvetçi, 1908), Roads ofDestmy (Kader Yollan, 1909), Optıons (Seçenekler, 1909), Strictly Busıness (Kesinlikle İş, 1901) ve Whırligıgs (Fınldaklar, 1910) izledi. Öykülerinin çok tutulmasına karşın, O. Henry son yıllannı bir alkolik olarak sağlıksız biçimde ve maddi sıkıntı içinde geçirdi. Ölümünden sonra Sıxes andSevem (1911), RollingStones (1912) ve Waifs andStrays (1917) adlı üç kitabı daha yayımlandı. Ardından, yayımlanmamış yedi öyküsünün ve şıirlerinin yer aldığı O Henryana (1920) ve Letters to Uthopolh (1922) çıka. 5 Temmuz 1910'da altı aylık bir hastalık döneminden sonra şeker ve sirozdan ölen O. Henry'nin ölümünden birkaç vıl sonra öyküleri öylesine ün kazandı ki, 1920 yılmda bütün öteki öyküler için bir ölçüt oluşturuyordu. 1940'tan sonra da eleştirmenler öykülerini yüzeysel ve düzmece buldular. Bununla birlikte 1960'tan sonra öyküleri yeniden değer kazandı ve dünya yazınındaki yeri kalıcı ve eşsiz oldu. Epsflon Yayınlan'nın özenli bir baskı ve usta işi bir çeviriyle kitapseverlere sunduğu on üç öyküden oluşan bu kitapta o çok meşhur Son Yaprak da var. îlgiÖyküler/ O Henry/ Çevırı Mehmet Harmancı/ Epsilon Y./104 s. 5 Temmuz 1910'da altı aylık bir hastalık döneminden sonra şeker ve sirozdan ölen O. Henry'nin ölümünden birkaç yıl sonra öyküleri öylesine ün kazandı ki, 1920 yılında bütün öteki öyküler için bir ölçüt oluşturuyordu. 1940'tan sonra da eleştirmenler öykülerini yüzeysel ve düzmece buldular. Bununla birlikte 1960'tan sonra öyküleri yeniden değer kazandı ve dünya yazınındaki yeri kalıcı ve eşsiz oldu. ter, bu gözlemlerinin çoğunu hemen çizgiye vurabiliyordu O sıralar bu sayısız çizgilennı biriktirdi ve sonradan öykülerini oluşturdu bu çizgilerden. Yirmi yaşında aile dosdan il< birlikte Teksas'a gitme olana ğını yakalayan Porter, Teksas'ta inek çobanlığı, koyun çobanlığı, postacılık, aşçıhk ve bir em , , ^ ^ Iakçide yazmanlık yaptı. Hep ^ ^ ^ ^ sinden önemlisi de, gelecekteki öykülerinin kaynaklannı edindi. Sonunda Austin'e yerleşti ve 1887'de Athol Estes Roach ile evlendi. Ilk çocukları doğumdan hemen sonra öldü, ama 1889'da Margaret adını verdikleri bir kızlan doğdu. Iki yıl sonra, Toprak Dağıttm Bürosu ndaki görevinden siyasal nedenlerden ötürü atıldı. Ama yine de çok geçmeden Fırst National Bank of Texas'ta iş buldu. Bu bankanın başıbozuk ve töre dışı etkinlıkleri "San Rosario'daki Arkadaşlar" adlı öyküsünün temelini hazırladı. Bankadaki görevinı sürdürürken 1894'te adı kötüye çıkmış bir gazetenin haklarını satın aldı ye kendi amacına göre yeni bir ad verdi: The Rolling Stone. Bu, haftalık bir mizah dergisiydi ve böylece Porter'ın ilk yazınsal serüveni başlamış oldu. The Rolling Stone yalnızca bir yıl ayakta kaldı. Tümüyle dergiye ulaşmak için bankadaki görevinden aynlan Porter, büyuk borçlar içine girdi ve bu uğraşını bırakmak zorunda kaldı. Ama sorunları daha yeni baslıyordu. Bankada çalışırken beş bin dolan hesabına geçirmekle suçlandı ve suçsuz olduğu arkadaşlannın tümünden destek görmüş olsa da, ciddi bir ceza ile yüzlesmek zorunda kaldı. Bankanın anapara kıtlığı çektiği sırada veznedarlık görevinden aynlmakla bu suçu üstlenmiş gibiydi. The Kollıng Stone u kurtarmak için para çektiği söylentileri dolaşıyordu ortalıkta ama Kanıtlar yeterli değUdi. Serbest bırakıldıktan sonra, kansının bozulan sağlığı nedeniyle geri çevirmek zorunda kaldığı Washington DC'deki bir mizah dergisini yönetme önerisi aldı ama sonra Houston Post'taki işi kabul etti ve bir yıl süreyle öykü, kısa oyun ve şiirler yazdı bu gazeteye. Zaman zaman karikatürler de çiziyordu. 1896'da, banka denitimcisince hesabına para geçirdiği suçlaması yenilendi. Mahkemeye gelmeyip New Orleans'a ve oradan da rîonduras'a kaçtı. îspanyolcası buraya uyum sağlamasına yardımcı oldu. Bu acı deneyim Porter'a yığınla kaynak sağladı. Hüküm giymeden dönebilme umuduyla sürgünde kalırken kansını ve çocuğunu getirme hazırhğındaydı. Karısı verem hastalığından ölüm döşeğinde yatıyordu, yolcuîuğa çıkamazdı, tutuklanacağını bile bile geri dönmeye karar verdi. Kansı 1897 Temmuzu'nda öldü ve 1898 Şubatı'nda da Porter'ın Ohio Devlet Hapishanesi'nde beş yıl kalmasına karar verildi. Kızı Margaret, anneannesiyle dedesinin yanına verilmisti. Porter yaşamımn bu en acıklı döneminde ilk uzun öyküsü olan "Lara Vadisi Mucizesi"ni, ülke çapındaki bir yayınevine satmayı başardı. Porter, hapishanenin revirinde çalışırken, kızına maddi destek sağlamak için çok sayıda öykü yazdı. ABD nin güneybatısında ve Orta Amerika'da geçen serüven öyküleri kısa sürede dergi okurlannın büyük ilgisini topladı. Porter sürekli suçsuz olduğunu belirtti ve mektuplannda bir baskasının suçunu üsdendiğini üstü kapalı yazdı. Ama suçlu va da suçsuz olduğuna ilişkin açık seçik bir kanıt bulunamadı. Hapishanedeki yaşamından hiç soz etmedi Porter; a^ağılanmış ve utanç duymuştu. Buradaki yaşamı sırasında temel görüşünü geliştirdi: Kötü yazgılan ve du$ük yaşamlart anlayabilecek, onlann sözcüsü olacaktı. Porter'ın çeşitli yazarlık adlarını benimsemesı, bir bakıma da bu dönemini gizli tutmak işleyişine bağlanabilir. O. Henty adının nereden geldiğine ilişkin birçok söylenti vardır. 1901'deseıbestbırakıldı. îyidavranışlan cezasını ıkı yıl kısaltmıştı. Pittsburgh a kızının yanına gitti. Tutuklu olduğu sürece yazıp yayımladığı öyküler, New York'tan çağrılmasına yol açü. 1902'de Pittsburgh'dan aynlıp, belirgin bir üne kavuşacağı New York'a geldi. Yaşamımn en verimli ve yaratıcı yulan, bu kentte, 1903'ten 1907 ye değin olan süreye rastlar. Ülkenin en büyük dergisi New York Sunday Jorld ile haftada bir öykü yazmak üzere anlaşuktan sonra, çok geçmeden ününün donığuna ulaştı. Bu dergi için yüzden fazla öykü yazdı. Ayrıca başlca dergilere de yazmayı sürdürdü. Uğraşlan sonucu iyi para kazanıyorduysa da, yeterince parası olmamı^tı hiç. Kızına karşı bir türlü gösteremedıği ilgi ve sevgiyi, onun mutluluğu için harcadı; büyük paralarla karşılamaya çalıştı. azgı onları birbirinden ayırdı, ama O. Henry hiçbir dönem bu aynlığı ortadan kaldırmaya çabalamadı. Kendısinin gitmek isteyip de bir türlü gidemediği çok iyi bir okula yolladı onu. 1907'de Greensboro, North Carolina'dan çocukluk arkadaşı Sara Lindsay Coleman'la evlendi. Kendini içkiye vermesi ve bozulan sağlığı nedeniyle ikinci evühği başanlı olamadı. Bir yıl sonra ayn yaşamaya başladılar. O. Henry, ilk kitabı olan Cabbages and Kittgs'de (Lahanalar ve Krallar, 1904) Honduras'ta karşılaştığı ilginç tipleri iş A sıl adı Wdliam Sydney Porter olan ABD'li yazarO. Henry, mizah, kara mizah ya da ironi yoluyla rastlantının insan kişiliği üzerindeki etkilerini işlediği ve çoftu beldenmedik biçimde sonuçlanan yöküleriyle tanınır. Paul J. Horowitz, O. Henry'ye Amerikan Çehov'u ve Yankee Maupassant'ı dendiğini belirtir hankertn AşKt'nda yazdığı önsözde. Türkçede yayımlanan çok sayıda yapıtı bulunan O. Henry'nin öyküleri bütün dünya dillerine çevrilmiştir. Öyküleri sahnelenmiş, filme alınmış ve televizyonda gösterilmiştir. Öykülerinin yaygın bir biçimde sevilmesi, insanlann mutluluğunu düşünmesine bağlanabilir. O. Henry, bir yararicı olduğu kadar keskin bir gozlemcidir de. Öykülerinin sonundakı terslık ya da beklenmedıklık O. rîenry'nin rumuzu olarak görülmüştür ve cerçekte yaşamının kendisinden kaynaklanmaktadır. Paul J. Horowitz'e göre eleştirmenler kendısinı bu tür düzmecelerı yuzunden deştirirken, O. Henry bu düznıeceleri yazarın kullanacağı yazgının ters güçleri bağlamınd.ı ktıllandı Cumhuriyet k ı 1 a p 1a r ı Necati Cumah KunyGüney savaşı sonran Unünü kazandığı ü . 1 lenry adı 11 Eylül 1862'de GreensboroNorth Carolina'da doğan William Sydney Porter'ın yazarlık adıdır. KuzeyGüney savaşının sonrasındaki acı dönem sırasında yetiştiğinden, bu dönemin etkileri büyük olmuştur kendisinde. Bir orta sınıf aileden gelen Porter'ın babası doktor, annesi de yüksekokul bitirmiş biriydi. Annesi öldükten henıen sonra babası alkolik oldu ve Porter çocukluğunu halasının yanında geçirmek zorunda kaldı. Oğretmen olan halası Porter'a oğrenme, okuma ve yaratma sevgisini aşıladı. Çizgi ve desen yeteneğinin de olduğunu gösteren Porter, on üçon dokuz yaşlan arası okuduğu kadar hıçbir dönemde bu ölçüde kitap okumadığını soyler. Okuduklan klasik yapıtlardı ve en sevdikleri arasında lngiliz araştırmacı, yazar Robert Burton'un; çağının felsefi ve psikolojik görüşleri bakımından eşsiz bir bilgi kaynağı sayılan Anatomy of Melancholv (Melankolinin Anatomisi) ve The Arabian Nights (Arabistan Gece leri) başta geliyordu. On beş yaşında okuldan ayrıldı ve babasının yapmış olduğu gibi eczacılığa başladı. Porter amcasının yanında bir eczacı olarak yetkinlik belgesi aldıysa da bu uğraşla pek ilgilenmedi ve geçim kaynağı olarajc da doyurucu bulmadı. Bununla birlikte eczane kendisine başka yönden yararlıydı; kentin buluşma yeri, dedikodu yapıp birbirlerine öyküler anlatan kentliferin darvanışlarını ve tuhaflıklannı gözlemleyebildiği bir yerdi orası. PorSAYFA 8 Voriml va yarat» yiar VIRAN DAĞLAR Ş ,,4, Sevgili Necati Cumali, Makedonya'yı, dağlanm, ormanlannı, sulannı yağmurlarını, karını, o sevimlı hayvanlarını, döneraın o karmaşık polıtik düzenını, o yüce, o cücc ınsanını guzelım Turkçenlı; nc içten, ne akıcı ne kadar dokunaklı ve ne de gu/el anlatmışsın YILD1Z KENTER L^ Krtap Kuldbü Çağ Pazarlama A Ş TurkocağrCaddesı No: 39 / 41 (34334) Cağaloğlulstanbul T«l. (212)514 01 96 Faks:(212)514 01 95