Katalog

Kfes gc/ımiz çok kcviflidir () kadar çok anı var ki. Biz halta sonlaıı jjıkniklcrc gıdcrdik. () piknıklcrdc bcn nep ba ^"~1 / \ınıltir bahandan hahın bır \an / bamın Mitında gc/.cıdinı: bcııi omuzuna \ d/k dolıısu cvrakı bana vvrdıg'ın otıırtıırdıı. Bcn dıınyayı tepeden seyrc ijJ ıı^ın bır pro/c ckıbıvlc bcrabcr hıı dcıdim vc çok hoşjamrdım bıından. malzcmc ustıınde çali)iyorıtz I l.ıyvanat bançesine gıderdik bcn gcnc Ulindckı bclgclcri. bahandan kalan cvrahayvanları babamın omuzıımdan, yııkark.ın tnmiınn ncdcn bıı zanıana kadar or dan scvrcdcrılim. taya çıkarmadın/ Aslıııda bıınlartıı hır Bcn bir konuva daha dcğinmck istiyokısmı zıiman zaman , Alı ıle ılgtlı yapı V nım. Şimdiye kadar S Ali'nin romanla lan hazı çalı^malarda ortaya çıktı, yayıın•rından, hikâvelerindcn fılmler yapıldı. landı Ama ga/ıha sandığın içindcn hıizı luksan, Tuna, Kurçcnli yaptı. I lcpsi dc bclgclcri anncn vc \cn scçcrck çalı^ılmak çok iyi rcjisörlcr ve başarılı filmlcr vapiizcrc vcrdınız llk dcfa liim sandık orlci Sabahattin Ali'nin müzikolog olan kı/.ı Prof. Filiz Ali vc şu tılar. () kadar sinemaya uygunki hikâyc ya konuyor Bıınıı bcn hcp son on yıl gıbı lerinin yiizdc doksanı, ben rejisor olsam sıralarda Sabahattin Ali üzcrinde çalışan I'ürkolog Doç. Dr. hir siircdır 'Yi'ırk cdchiyalının dcpolitizc böylc bir madcni çok daha lazla kullanıı olmaya çalı^masına bağlıyorıım EdchıNükct Esen, 19 Şubat 1998 günü bir söylcşi gcrçclclcştirdilcr dım. I lcr bir oykıı bir film aslında. Mc yatçıları cscrlcri hağlamında clc cibmıyı, aralarında. Sabahattin Ali'nin bilinmcycn yönlerine ışık tutan scla Kürk Mantolu Madoıına için çok siyasal kımlıklcrt ılc clc almamayı riğrenproje yapıldı, bır tiırliı bir film gerçck bu söyleşiyi sunııyoruz aşağıda. mcyc calısıyorıa gihı gcliyor bana. Scncc lcstirilemedi. Çagınıız artık görscl sanahıı babanla ılgılı olarak da söz konıısu ola ta çok yatkın, böyle bir malzeme varken sitli insanlarla tanışırım. 7U'li yıllardan çok yazı yazmıştı. hilir mi? niyc kullanılınasın. bahsederken bir ara tııtuklandıklarını vc Scçmck zordur vnıinim ama yjylc bır Bıı cvrakı şimdiye kadar ortaya çı cvlcrindcki kitapların bir kısmına cl koyry \orsaw Bahanın cn s~cvdığın romanı, l'.vcl çog'u cylcnı ıccrcn görscl öykülcr karmamanırı birkaç sebebi olabilir. S. Ali nuluıkcn bunların arasında babamın kicn scvdiffın hikâycsi vc cn scvdığin şiiri Bir dc tabii hiç cskimeyen bir dil; kool.ıymın, öliimünden sonra yasanan terö raplarının da nldugıınıı soylerler. Yanı hangtstdır dcwm? nıılar artık nıaalesef mi descm hâlâ giin riin çok u/.un süıdügünü unutuyoru/. 1970'lerdc babamın kitapları hâlâ sakın Kürk Mantolu Maduntıa'yı, üzellikccl. 50 yıl gcçti ölümıındcn bu yana, ya/.Babam 1948'de öldiirüldü. Kitapları calıydı. lc bazı bölümlcrini dönc dönc okurum dıkları hâlâ taze. Bcn Sabahattin Aii'yi 1965 e kadar basılmadı. Az bir zaman Çok scvcrim. Kuyucakh Yusuf'un bazı hâlâ çok gcnç bir yazar olarak gorııyoliirkiyc'dc cdcbiyat dcSerlendirmclc değil bıı. lik basılısı 1965'te Varlık Yayıbölümlerini özclliklc sevcrim. lçimizde rum; crkcn ölıncnin iyi taralı da bu olsa rıııın s/yasa/olmav ya da olmamau konıınevi tarahndandır. () zaman Yaşar Nabi ki Şcytan'ın da... dcmck bcn scçcmiyogerek. [ liçbir zaman yaşlanmadı; ihtıyar \unda nc dii^iiniiyorsıın'^ dahi "Sırça Köşk"ü basmadı. 1965'tedarıım. r likâyeleri arasında çok özel ilişkim bir adam olmadı. Tiirkiye'dc doğru diitüst bir elcştirı hi S. Ali'nın "Sırça Koşk'u sakıncalıydı. olan hikâyclcr var. Mcscla babamın bakurumu yok. Yalnız cdcbiyatta dcgil, Çocuk Yılız ıçın yazar bır haba nc dc Çünkü vaktiylc toplatılmıi;. Toplatıldıgı na okuduğu hikâycler var ki onların yehatta bclki cdcbiyat clcştirisi cn kııvvct mckti? Bahan nasılyazardt hatırltyor muiçin yayıncılar bıından hâlâ korkuyorlar ri başka. "Çirkincc" onlardan biridir. O li clcştıridır Tiirkiye'dc ama sanat esersun? dı. () kişisel terör o kadar güçlüymüş ki, yörc üzcrine konuştuğu bir hikâyedir. leriııc gcrçcktcn bilimscl clc^tircl yakla Her şeyi kafasında tasarladıktan sonotosansüro kadar güçlüymüşki bir"Sır Efcs'i babamla birlikte gczmiştik. O hişım çok az. Sabahattin Ali bir kııtuya ra, bitirdikten sonra yazardı. Yani müsça Koşk" hikâycsi yüzünden koskoca kikâycdc Efeb'i anlatır. "Hasan BoğulKonmu^tuı. C) kutıı da sosyal gcıçckci vedde yapmadan yazardı. tap basılmıyor. Vc sonunda kitabın ismi du"yıı çok severim. Fge mifolojisinc baIılc kııtıısu. () kıırııdan bir rıırlıı çıkamaz. degişririldi; "Sırça Köşk" hikâycsi atıla Evct, sandıkta hikâyclcrinin kcndi cl bamın nayranlığı bana da yansımış herDcği^ik yönlcıiylc clc alınmaz. Bunu kırak basıldi. Bıı ortamda yaşadığımızı dii yaztsıyla eskı yazı miisveddclcrt var iiuıı haldc. "Ayran" hikâycsini dc çok sevcran Bcrna Moran oldu. (Jok dcğışik bır şünün S. Ali'nin varisleri olarak annelargayct düzgiin. Üzcrindcfazla oynaına, rim. Bir dc babamın saglık konularını işyöndcn clc aldı. S. Aii'yi; natüralist bir nıin vt benim. Degil bıı sandıgı açtnak, yazaiğını çızıp bozııp, ycntdcn yaznıa yok leyen hikâyeleri vardır. tronik hikâyeleyazardır dedı Bıı rartışılır, ama alışılmı busandığı yok addcttik u/ıın birsiirc. tyi Bclliki önccdcn kajada kotarılmış hıı hiri. "Dekolman", "Böbrck", "Sulfata", sın ılı.'jinda bir yöndcn clc alması çok ki saklamış,ız. Tüıkivc'dc çcsjtli dönemkâyclcr "(^ankıırtaran" gibi. Dayısının özel has öncmlıydı rahmctlı Bcrna Moıan'ın lcrdc, her askcri darbcde insanlar mek Şunu hatırlıyorum. Babamın tamatancsi var. Ankara'da, oradan aldıgı izle h.vct Zalcn licma Moran'ın I tirk Rotuplaımı, cvraklarını, kila[)lannı yaklımen etrafından soyutlandiğı /amanlar nimlerle yazılmış bunlar. "Kağnı"yı da ınaınna lilcşlncl Hır ttakış 'ıııııı ıkıncı cıl lar. Bıı sandık yıllardır annemın evındcy vardı. Yani duymaz, görmez, bclli ki dtnııı alt ha^lıfc "Sahahattın Alı'dc/ı Ytı çok scvcrim. "Uyku" cntcrcsandır. di. Zaman zaman anııcm bunları elden meşguldü o sırada zihni. Aslında çok ko sııf Alılgan"a Babanla ılgılı ıııak.alcnin Şiir? geçırıp ba/.ı cskı yazılan yeni yazıya çc nuşan, çok canlı, hareketli bir insandı ddı da "Soylıı Vahşı Olarak Kuyucakh YtıTabii "Daglar", "Aldırmagönülaldırvirdi vc ba/ı ıııckiupları Atilla ()zkırınıama böyle sessiz zamanları olıııdu. () za ma." Bu sonuncıısu artık anonimleşti. S. suf: lı ile lıazırladıgınıı/ kıtapta yayımladık. manlar yazılannı kafasında olıısturduğu Ali'nin şiiri oldugıınıı pck kimsc hatırlaSonra Tıirkiyı'dc tlcpoliıizc olma vcya Bclki baska clcştirmenlcr dc dcgişik zamanlardı hcrhaldc. Bir de avuntıya, mıyor. "Hapisanc Şarkılan"nı severim. npolitıklc^nıc bızı dc biraz ralıatlattı. yönlcrdcn clc almayı düijünmüsjcrdıı. S. gözlemeçokmeraklıydı. Dıırıırhirloko"Dağlar" iki tanedir. Bir tanesi çok ilYalnı? bır anlamda da dıışunuyorıım, biAii'yi ama o kııtıısu çok bcllı olduğun nıotifin altına eğiliı, inceler, tekeıiekleginçtir. Babam o şiirde kcndi sonunu raz lazla dcpolitizc oldııkgalil)a. Bıı yakdaıı yaklaşjiııamı^lardır. Aslında S. rin arasına bakar, bu vidalar nedir der, görmüş gibidir. Şiiri gençliğinde bıraklaşım S. Ali'nin siyasal kişiliğini yok adAli'nin en saılık eleştirmeni Asım Be/irbir türlii başından aynlmazdı. Bir ara bomış S. Ali. Daha çok nikâyc aniatmı^. dctmc anlamıııa da gclmcmcli tabii. Yaci'ydi. Rahmctli Asım Bcy, S. Ali uzmataniğe merak sarmıştı. Bir sürii kitap alni tam bıı sırada sandık cv değişririrkcn nıydr, onıınla ilgili çok çalışma yapmıs, • Hn kcytflı anın nc bahanla tlgılP dı ve okudu bu konuda. Bir ara Cîüney, ortaya çıkıı. Bir dc scn çıktın. Açıkçası Amerika Kızılderililerine merak sardı. ben scnı bıılana kadar o sanılığın içinden Uzun siire t>nları araijtırdı vc ögrcndi. nasıl nkacagımı bilcmcdim. Bilimscl bir Oünyayı ve hayatı merak edcn, öğren sL'kilde clc alınması gcreken bir olay bu, mek isteyen bir insandı. bclgclcrin sıralannıası, arşivlcnmcsi, cs (ialıba bır yazarın kızı olmak cg'lcnki Türkçclerin ycni yazıya cevrilmcsi ba celtymtj. yağı bir iş. Scnin bu işc pclci dcmcndcn • Çok eğlenccliydi. Babam da bir çosonra sandığı ortaya çıkardım. cuk gibi meraklı olduğıından ben de onunla birlikte çok şey ögrcndim. C.ici S Alı bakkmda htanlaryayımlanmudiye bir Ankara kedimiz vardı. () kedı ile stndcı dcı zurluklar varaı hcrhaldc. Bcıbayatıp, kedi ile kalkardık. Babamla birlikıım vcfatı 194H Hakkında hır çaltsmate o kediyi de insan halinc getirmistik ntıı yapılıp yayımlanmau 70'lı yıltarda adcta. tpck böce^i besliyordıım bcn; r>agörülüyor aııcak lipcy zaman gcçtıhtcn banı da onların ya^antılarını inceliyorsonra. dıı. Sadece Türkiye ile ilgili değildi. BüKcnıal Bayrnm'ın kıtabı ilkti. Sonra tün dünyayı merak ederdi. 1940'larda birkac kitap daha çıktı. îjimdi scnin clinAnd dağlarındaki Kızılderilileri merak dcki bclgclcr ortaya çıkınca babamdan edcn bir adamdı. kalan cvrakın tiimii açığa çıkmış olacak. Artık hcr şey bır fayda için öğrcnıli livct \'ayımlanmamı\ hazı rnektuplar yor Bilgi hir ı) c yarayacag"ı için cdiniliyor olacak Yaymılanmamış pır vcya hıkâycBaha/n/aki safhir merak, dünyayı öğrcn lcrı olabilir, bazı dava ıddianaınclcrı vc mc arzıtsu gibi görünuyor müdafaanamclcri olacak livct babamın yaşadıgı vc bana /.A Evct bunlar sadccc babam ilc ilgili man zaman anlattığı dünya çok gcnişrı olarak dcğil, Tiirk hııkukıı açısından da Sadece Ankara, Istanbul, Tiirkiyc dcgilöncmli belgelcr olabilir; Tıirk basın tadi. Bana Tolstoy'ıı ve romanlarını sade rilıi, Türk cdcbiyat taııhi açısından leijtirerck anlatırdı. (îoctlıc'nin laöncmli ipııçları olabilir bunlar. Bir cdcust'unu sadcleştircrck anlattığını hatırlı biyatcınm lıukııki açıdun ba^ına ııelct yoıunı. () zamanki kıyalctlcri anlalırdı; gclcbiliyor. Nc kadar traji komik olay o ınsanların nasıl yaşadığını, mcscla mııt larolabiliyor. Bcn ycni ycni koıkıımııat laklarının nu.sıl oldıığımıı, nc vivip nc içmay.ı haşladım. 1 lcr zaman agzımdan çı tiklcrini biı nıasal gıbı anlatıulı bana. kan hcısözdcn, attığım hcı adııııdan vc (,"ok zengin bir çocukluk gcçirdim; golgemdcn hcp korktıım. ()nıın ıcın sanbabam öldiiı ülılüktcıı sonıa hayatım dığı açayım mı, açmayayım ıııı ıızun zaSabahattin Ali. kızı Filiz ve ailesiyle birlikte. Filiz Ali "Cok zengin bir cocukluk gecirdım. babam anidcn çok tatsızlastı." man bilcmcdim. Bcn zaman zaman çcölduruldukten sonra hayatım antden cok tatsızla$tr dıyor NUKET ESEN "O'nun kıa olmak cok enlencelivdi" F/'lı'z Ali'nin gözüyle Sabahattin Ali SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 4 2 3