Katalog

lıkle tekrara yol açar Oncelıkle olaylar ve yolaçtıkları olaylaıa kaışı psıkolojık tcp kılerfekrarlanırlarve daha sonra, Amıeı'e goıe, bıı tekıatlaı laydalıdıı çunku koıı rollere vc doğrulamalara olanak sağiar lar Yazarın tckrarları kotııyc kullandığı doğnulıır Dbgrıı ıracleyı nıılmak içın aynı fıkıı licı yone çevırır vc ycnıdetı çc vını Ustclık bırçok terım aıasında bıı çok nıteleıne arasında tcrcıh yapnıakta gııçluk çeker ve hepsint yanyana dı/er Cunku guncc Amıcl ıçın "karışanı goru şenı olmadan ' gcrçckleştırdığı tek yazı bıçımıclır Bır makaleyı yazmak ıçın çok buyuk zorluk çekmesıne, on kc7 aynı satırı oku masına vc her sozcugun "bogazdakı bır kılçık" gıbı onıı durdıırmasına karşın doğal gıdışıne goıe guneesını ya/arken bu yuk bır rahatlık ıçındedır Sankı Amıel bır başka bcnıylc konuşmaktadır Aynı zamanda guıuenın bıı dıyalog vc Fan n'yla bır dıyalog olup olmadıgını kcndı kendıne sormustur ' 13LI gunlıık monolog bır dııa bıçımıdır, rııhun ılkcsıyle bır go ruşmc taızıdır ' (28 Oeak 1872) Egeı Tanrı ahlaksal bılınçse, gunce bıı dıırum da Yaratıcı ıle bıı dıyalog olacaktıı Ama Amıel'ı ılgılcndıren ahlaksal bılınç mıdır'1 Bdmeyı vc açığa çıkarmayı ıstedığı şey psıkolopk bılınç değıl mııfır'1 Ve eger bır dıyalog vaısa, bu Tann'yla mı yoksa ken dısıyle mıdır'' Amıcl 1870 yılının Mart ayında hastalandığında guneesıne sekız gun ara vermek /orunda kalır dııncesı nc gcrı dondugunde şoyle haykırır "Sev gılı guncem sonıında sana k.ıvııştıım Belkı unuttun, Insanın kendısıyle olan ılışkılenndekı bır haftalık kesıntı anılar da çolun ıeıne gırmcsı gcrckır Buna ra£ men, eksık olan ıçten yaşam olmayıp, yalnızca onun kaydıdır " (10) Bu yazı bıçımı, reddetme, çekılme ve ıs tcnçsi7İıkten oluşan Amıeı'ın yapısına çok ıyı uymaktadır Guncesınde gordu öumu/ gıbı, benlıkçı tedırgınlıklerını ve kuşkularını ıtıraf ecıebılır guncesınc ya kınmalarını ve dıış kırıklıklaıını aktarır ona erotık ar/ularını veya başansı/lıgına uğrayan umutlarını ılctır, sonuçta ona kal brnı açar Cıiınce Amıcl ıçın bır kcndı kendını avutma taızı bu tuı uyuşturueu halinı gclır, "cn çok onem verdığım şey benını gozbebegım (11) dıyc ya/aı (, unku Amıel tam olaıak bılınçlıdıı Cıunccsının onun ıçın tek kcndını ıfadc bıçımıolduğunu çok ıyı bılmcktcdır ama bır yapıt yazmamaktan, bır aılc oluştur mamaktan bıı dınleyici kıtlcsı saglaya marnakran dolavı pışmanlık duyar tştı bıı ncdenle yaşamının bılançosıınu vap mava yontlır ve bıı bılanço onıı ııtkııtur 21 Lkım 1867 yılında yaptıgı lıcsabı tam olaıak bııraya ıktarmama ı/ın verılmesı nı ıstıyorum "20 yılda 8100 sayfa, her yıla 400 s.ıyra duşuyor, bırgundcbırsayfadan lazla Nc kadaı buyuk bır kırtasıye Bunun bana lyılığı mı yoksa kofulugu mu dokunılu' I leı ıkısı de, ama ryılık kotuluğe baskın mı' Buna ınanabılırı/, çıınkıı bu mıım kundur ama kcsın dcgıldır I lcr şeye ı ağ men 1000 sayfalık basılı sayla bu 8000 saytalık nıanuskııdcn daha dcğcilı olmaz mıydi'* Bu karalamal ııın yaşamama yar dııncı oldugu da bıı geıçektu Ama bu vırmı yıllık kendı kendıne konuşma bcl kı dc çok daha ıyı şeylerın ycrını almıştır ()nsuz dıyaloga zorunlu olacaktım bır kadınla, bıı partıylc, bıı tutkuyla evlen mek ılgımı vc tutkumu elletımdcnçıkan yapıtın vıya hcrhangı bır davanın ıçıııc sokmak vc içinc ı ııhıımu ıkıtm ık vı onun bıı yırınılı ı/ınıı gormc k ıçın dış dıınya ya bıı a/ saıılınak /ouında kalacaktım Bıııadahcı /amanaçıkbu sıgın.ıkvı say Kilı bıı dınlcyıcı bıılma ycıııu kaışımda kı ıçın sıısnıa vı dınlcvicilıklc yctınmcalış kanlifi edındım Amıcl olumundcn bıık ıç ı\ oncc hı la gunccsının liıı vıpn oltısluım ulıgııı dan yakııınıakladıı Buguııccnın 16MH) s ı\f ısının nı onı mı v ıı' Mı ı ımı c nın bıı C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI oykıısu, Saınre Beuve'un bır makalcsı, Doudan ın bıı mcktubu (unutulan bır ya/ar) ılaha değerlı çıınkıı ya/ılmışlar, yayımlanmı^laı ve butunsel uıı btıle sahıp lcr" (12) Amıcl gunccsının bıı yapıt olmadıgmı ılu^ıınurken yanılıyordu fkı veya ııç kez, gunccsındcn bolumlcı yayımlanmahinın getııcceğı başarıyı dcgıl de guncesının psıkologlaı ıçın ılgmç olacağını tahmın etmıştı Olumunden yedı yıl once 2Î Tcmmuz 1874'te, kışısel yazılarıyla ılgılı olarak taydalı ve ıyı olarak ya7mış olabı leccğı ^cvlerın olumundcn sonra yavın lanması konusundakı ısteğını dıle gcrırı yordu tkı yıl sonra ijoyle ya/ıyordu "Guncemdckı 14000 sayfa ıçınden be^ yuz sayfası korunsa bıle çok olur, bt Ikı dc yeterlıdır '(13) Hyerc s'ten donu^undc, Amıel guncesı nı ycnıden okur veya en a7indan ba7en yaptıgı gıbı bırkaç saytasını okur () ;>ıra da 150 deher sayar ' Bos duşuncelerın sonuta varmayan projclcrın urkutucu olan tuketılıiji I leı zaman ya^amı duşle dım vcgıvlcm bcndc eylemın ycrıncgeç tı Aynı ^ckıldc can sikici bıı ^ey olaıak perı çckılmc hcr /aman doj*al sorıuç ol mu:;tııı Ya hcp ya hıç bu o/deyib, hcr şe yı reddetmı me ncck n olmuştur " (14) Amıel ın pı^man olduğu şey, tam da bı 7iscvındıren^cyolmuştur l^crsonunda seçımım yaps>a veya eyleıııe geçseydı, Amıel, Amıel olama7dı î ğeryayımlama yı umduğu kıtabını yazsaydı, ıçscl mono logunu terkedecektı, evlenseydı, tutkula nnı vc melankolıstnı dılegetınnekten va/ geçecektı unluolsaydı onun ıçın dunya ya gcldığı tek yapıtına arkasını donmuş olcaktı ve ınsan nakkındakı bılgımi7 bu nedenle yoksullaşcaktı • (1) Gunce, 8 Lkım 1840, (2) Gunce, 18 Mart 1862,(3)C,ıınce 20Şubat 1849,(4) Gunce, 19Niban 1876 (5)Gunce 21 Aıa hk 1860, (6) Gunce 28 Ocak 1872 (7) Guncc, 13 Tcmmuz 1860 (8) Gunce, 3 Temmıız 1877 (9) Gıınıe, 18 Mart 1862, (10) Gunce, 15 Maıt 1870, (11) Guncc, 21 Aralık 1860 (12) Gunce 9 Ağustos 1880, (13) Gunce, 161emmuz 1876,(14) Gunce, 23 Mayıs 1875 Ç c vın ıı Mehmct MukaJder Yakupoğlu HenriFrederic AmielGunce/ Çevı ren Mehmct Mukaddt r Yaknpoğlı// Mor Yayınlan 1998/245 s M Mukadder Yakupoğlu'ndan güncel bir konu Ahlak ve Şiddet M. Mukadder Yakupoğlu 1995 yılında yazdığı 'Varoluşun Anlamı' adlı kıtabından sonra yepyenı bır kıtapla karşımıza çıkıyor: 'Ahlak ve Şiddet'. Ilk kıtabında olduğu gibi bu kıtapta da varlığın en oz sorunları ele alınıyor ve bu sorunların arka planı araştırılıyor. CENGİZ BATALLI ^ "T1 "Tarolu^un Anlamı' yaşamın son \ / luluğu karşısında varoluş dcvı V nımının sonsuzluöunu ortaya çikarma çabasıydı Burada ılk bakışta şa ^ırtıcı gclcbılcıek bıı oncrmcvardı Va ıolıış ve v*ı^ım bırbırınden farklı olaylar olarak goruluvoıdu Yasamsı/ vaıoluş nasıl mıımkun olabılııclı' Yakupoğlu burada vaşamın varoluşun sc»nsu/ sayı dakı yansımalarından sadecc bıı tanesı nı olıı^turduğunu ık rı sııruyordu Daha bonıa vaıolu^/ya^am ıkılemı kcndını bı rcy/ toplıım yaratıcı bırcv/ yı^msal ın san, cıotızın/cınsellık vs ıkılemleıı ılc gosterecektı Vı hı ı !;cy sonluluk ılc soıı suzluk aı asındakı savaijimın cli!; gorunu mııvdıı Ahlak vc V'JJ'' L u sava^mıın cn > onemlı evrelerınden bırını oluştıırııyor ılu Şiddet, sonlulugun dı^a vuıumuy ılu Soıılıı ya^anı kendını şiddet yolııyl ı varcılıyorılıı Ama avnı şiddet ınsan tu nınun vaılıgını da tchdıt edıyordu Top lumsal ahlak vc hukıık ınsan turunun kcndı vaılıgını surduıcbılmek ıçın on bınlcrcc yıldır goiteıdıöı çabanın uıun lerıvclıleı Ama bunlaı nâla şıddetı ıçın dc taşıyan oluşumlardı Ya/ar bu olu şıımlan kaışı şıdclct potansıyel şiddet olarak tanımlıyor ğın ınsanın yaratıcı bıreye uyguladıöıye nı bır şiddet bıçımıne dondıığunu farke den Nıetzschc yaratıcı bır bıreyı dıöeı ınsanlardan ayırarak onıı ustunınsan ko numıına yerleştırıyor Yazar, duşuncelerını Nıetzsche'cı bır çızgıde gelıştırıyor ve bu çızgıde Kıerke gaard Bataılle, üeleuze, Guattarı, I o ucault'la karşılaşıyor Burada yazarın hcr şeyın onune tınsel ozgıırluğu koyduğu nıı goruyoru/ Bu tınsel o/gıırlugun somutlaşnıa bicımı ozguı bııeysel ahlak ve buna baölı olarak O7gur bıreysel dın Bı rcysel ahlak turun ıçıne gırdıgı ahlak şıd det dıyalektığını aşmak ısteyen bıreylerın ıdcallcrını gerçekleştırme alanı olarak bır ustun ınsan ahlakı olurken bıreysel dın yıgınsalın tutsaklaştırıcı ve boyun egdı rıcı dınıne karşı yaratıcısıyla dogrudan kaışılaşan bırcyın varoluşun sonsuz dc vınımınc katılma ınanı ını temsıl etmek tcdır VAROLUŞUN ANLAM! insan türünün güçsüztüğü Varoluşun sonsuz devlnimi Boylccc ahlak şıddetı içinclc laşıvoı vc bu lıalıyle tııııın sonsıı/luğıınu saplam ık ıçın bırcylcrı sonluluga mahkum cdıyoı Ama tuı kalabalıklaşmış ve bır yığın ha lını donıışnıus Vaıoluşsal bıı vuksclmc dcvınımındcn ıı/ak ıluşıınıısi/ bıı ço kıışc ılo^rıı gıdıvoı loplumsal ahlak vc hukuk bu \ ıgııısal oluşuma uvgun olaı ak kalıplaşmış dıışıını ı lerle varoluşun son sıı/ ılcvınımınm onunc buvuk cngcllcı kovuvoılaı Boylm \ ıı ıtnı bııcvlcrın çıglıklaımı duvnıavab ışlıvoıu/ Ilk buvuk çıglık AI m \n dusıınurıı Nııl/sıhı ılcn gchyoı Sııldctı onlcvıci tıını mckanı/m ıl ıı ın vı 423 Ya/aı O7guılıığun onundekı cn buyuk cngclın ınsan turunun guçsu/lugunu gosteren en onemlı olav olan şıddetın ah lak yoluyla çok çcşıtlı aldnlaıda etkınlık gostcicn bır baskı ve bır karşı şiddet alc tı halınc gclmesıolduğunusoylııyor Şıd dct ahlakı, ahlak da şıddetı davet eder konumdadır Varoluşun cn buyuk ışkc ıı ccsı buradan kavnaklanmaktadır Delı Iık dıprısvon bırevm ahlak şiddet çık ıııazı ıçınde ınaı uz kaldıgı ışkencenın dış gorunumudur kıtap ahlak şiddet ılışkısının yogun laşrığı ıl ınl ırın ıçınde bır yolculııga çı kaı Ahlak bı/ı hcr an ktmırmcktc ve şıd det ıse bırdenbıre bır olumsu/ltık, bır cksıklık olarak ortaya çıkmaktadıı O halde ahlak vc şiddet aynı sorunun ıkı dc ğışık yu/uduı Bu sorun ınsan turunun gelışımının tınsel ozgurluge olanak veı mcmış olmasından kaynaKİanmaktadıı Bıı vogıın alanlardan ılkı croti7mdır Frotızm ncm ahlakdan lıcın dc şıddcttcn daıbc yemektedır I'rotı/m bır varoluş dcvınımıdır vc bunun sonucu bır son sıı/luk dencyımıdır Ama bu deneyımın kcnılısını şıddetın ve ahlakın pençcsm dcn kurtarnıası ıçın buyuk bır çaba gc rı kmıktedır (, unku Lıotı/m ınsanı korkunç bıı kargışanın içinı sııruklııyor Ahlak vc şiddet bııbııının ıçmc gıııyoı Ahlak şııldeî erotı/m bırbırlcrınc bağlı halı gı lıvotlaı Bu ıluııım cıotı/mın tınsel vc duşımscl ılıvınımını mgıllıvot I rotı/ mın ozu olan sonsıı/luk clcnc vımıııe ıılaş nıak valnızca vııksck nıiclıklı bıicylcıın avın ılıöı h ılını pılıvoı Tıpkı Nıct/sc hc ııın c!ı\onı/vak coskusunun ustun ın sana o/gıı bıı ıv ı ıı ılık olm ısı gıbı ahlak sıılıkı dı\ ılcktıgının dişina çıkma gııcu ne ancak varoluşun yuksek dcvınımınc ayak uyduran bıreyler ulaşabılıyor 'lop lumıı oluşturan vasat bıreyler erommı ahlak şiddet dıyalektığının ıçınde boga rak onıı sıradan ve yınelendıkçe cansıkı ci hale gelen cınsel ılışkıler sevıyesıne du şuruyorlaı Şıddetın kaçtnılmaz olarak yolactı^ı psıkolojık oluşum depresyondur Şıude tın bır cksıklık olduğunu goren bırey kendı ıçınde onunla savaşa gırer Depre sıf kışı ahlaksal kuralların ıkıyuzluluğu ne katlanama? Ahlak yoluyla şıdclctını dığer ınsanlara yansıtmak depresıfın ıde al dunyasına uygun olmayauılu C) çok daha go/upek bır gırışımdc bulunur Şıddetı kendı ıçınde tutaı ak onu ımha c t mcyc calışır Bu bır anlamda bıreyın ah lak şiddet dıyalektıgının dışına çıkma ca basının cn radıkal bıçımıdır Ya/ar bu suıecı kendı yaşadıgı psıkolo|ik olaylaı la go7İer onune sermektedır Bııevın dcpıcsil suicçk bıılıkteyaşa dı&ı cntclcktuel surcç ılaha aktıftır I n telektucl, şıddetın yokoldugu bucyscl ahlakın toplumsa! ahlakı etkısı/ halc gı tııdıgı bır dunya yaıatmak ısteyen kışı dır' Pekı cntclcktuel etkınlık nasıl gcr çekleşıı ^ Yazaı bunu şoyle açıklıyoı 'Ln relektııelın ahlakı şıddetı \a/ı\a dokerck ımha etmektıı ' Yazmak bıı şiddet eyk mıdır Ama bu şiddet ya/ının ıçınde yo kedılır Aynı dcpresıf kışının şıddetı ken elı umutsuzluğu ıçınde voketmesı gıbı Bıreyın ahlak şiddet dıyalektıgını aş ma çabalarından bırı de delılık yoluyla gercekleşır Yazar bu bolumdc uç çeşıt delılıkten soz etmekte ve delılıkleıekn yalnızca bır çeşıdının ahlakı ve şıddetı aştığını belırtmektedır Bu noktaela va rolıışa olan ınancın vc varoluş devınımı nın ıstencının suıukledığı bu kışıleı ak lın ustundc vc aklın dışında olanaksı/ bıı ahlakı ınşaetmeye kovuluılaı ' Delılığın O7iı dc bu olanaksi7İıktır Deöışık bır konu değışıkbırkıtap kı taptakı fıkırlere k<ınlirsıni7 veya katıl ma/sını/, ama bu kıtap bı/ı kenelmıı/k ılgılı çok onemlı soııınlırı dıışunmeve /oıluyor VaıoİLişıımu/un en onemlı ct kınlıgıolananlam uııtmı ışınun uç nok taya kaılar goturmımı/ gcıcktıgını bı/ı anımsatıyoı • Ahlak ve Şiddet / M MııkaJJi r \aku l>d^/ıı /(;(•)<</'< \a\ıııları / 107 \ V a r o l u ş u n A n l a m ı / M MtthüJJt Entelektüel etkinlik Lııpoghı /$tmı (.ıtutliLilık u )tn///tı//l / 1 'M) ı SAYFA 1 1 r )<ı