Katalog

Ağaoğullan ve Köker'in ortak çalışmalan yayımlandı TâSüudan devlete împaratorluktan Tanrı Devletine Mehmet Ali Ağaoğulları, Levent Köker / İınge Kitabevi, îst. 1992 246 s. Tanrı Devletinden Kral Devlete Mehmet Ali Agaogulları, Levent Köker / İmge Kitabevi, İst. 1992 336s. CEMALBAIİAML İmparatorluktan Tanrı Devletine vc Tanrı Devletinden KralDevlete adlı kitaplar, siyasi düşünceler alanında, Ağa oğullarıKökor ortaklığınınilkürünleri... Birinci kkap, Polybios, Cicero, Seneca vc Tacitus düşünceleıini de içeren Roına Cumhuriyet vc Imparatorluk dönemleriyle başlıycır. Bu bölüıııü, si yasi tartışmayı kııtsal otoritedünyevi güç ilişkisi üstünde yoğunlaştıran ilk Hıristiyan düşiincesi izliyor: İsaPaulusGelasius üçlüsüniin köşebaşlarını oluşturduğu düşünsel siireç, ruhani iküdarla dünyevi iktidan özerk alanlar olarak sunan "iki yol" kuramıyla noktalanıyor. Üçüncü bölümde, feodal döneın vc düs.uncehi izleniyor: Papalık artık, hem dünyevi hcnı dc ruhani yö neticilik savıyla, "iki kılıç'ı da eline ge (jirmek istiyor ve Salisburvli John, bu doğrultuda, kilisenin iki alandaki üslünlüğünü savunan düşi'ınür olarak beliriyor; ayııı konııda daha esnek bir tavır alan Aquinumlu Thomas düşüncesiyle de birinci kitap sona eriyor. tkinci kitap, U iki bölümde, Dante, k Ockhanılı VViIliaın, Luther, Zwingli, Calvin gibi duşünürlere yer vererek laikleşmc tuhumlarının ııasıl atıldiğını gösteriyor: Artık, papalıga karşı, dün yevi gücü kııtsal otoriteden bağımsız laştırma, sonra da giderck üstün kılına ya da kiliseyi devlet içinde criterekgü»,le otoriieyi kaynaştırma çabası devrcyc giriyor. Kitabın üçüncii bölümü, röncsans ve Machiavelli düşüncesine ayrılıyor: Machiavelli, prensin dünyevi iktitlarını ktusallıktan soyutlanmış bir alanda tek güç olarak sunuyor ve modern siyasi düşiınceyi dcrinden etkiliyor. Son bölümde, kralların sııursız iktıdarına karşı çıkarken geleneksel an Mehmet Ali Ağaoğullan S A Y F A 4 lanıda kilise savunııculuğıı da yapmayandu:,unür!srİ.nceleniyor:Ütopyayaratıcısı More, gönüllü kuliugâ .iğîH'k vererek "bir'isorgulayan La Boetie, direnme hakkının kuraınsal öcüleri Monarkomarklar... Çerçeveleri böyle çizilebilecek olan iki kitapta da yazarlar, siyasi dü^ünce yarali(.ıliirını ızlerken dönemlerin siyasi, st»,val, ekonomik yapılanmalarını sergilevip, düşünceyle nesnel gerçeklik arasındaki bağı kurmaktan da geri kalmıvorlar. Ağ.ıoğull.ın ve Köker'in çalı^malarını çizgı idışı kılan birçok ozellik var: 11er şeyden önce ülkemizde, siyasi düşüncelerkonLisundagerekçcviri.gereksc telit mcünlerin sınırlı sayıda olnıası, bu daldaki her nitelikli üriinü, hemen sevındirici birolaya dönü^türüyor Kaldı ki iki kitapta ele alınan konu ve dii^ünürlerden bir kısmı ya ilk kez ukuıun k.ır^ısina çıkıyor ya da ilk kez boylcsine kapsamlı inceleniyor: Örnck olarak Ortaçağ'a doğrıı Hıristiyanlık ve siyasi düşünce'yle Clementus, Origenes, F.usebios ve Ambrosius..., Monarkomarklar vc Direnme Hakkı'yla 1 lotman, Dc Bcze, Buchanan vejuniııs Bıutııs . Laik İktidarın Belirmesi'yle l'eılovalı Marsilius..., Devlet İktidarı nın Sorgulanması'yla Etienne de la Boetie gösterilebilir. Ağaogulları'nın 1988'de yayımlanan Eski Yunan'da Siyaset Felsefesi başlıkıı kitabınnı devanıı olarak sunulan ortak çalışma süreceğine göre önetTili, ama alışılmadık başka konu ve dü^ünürlerle sonrakı ciltlerde de kar^ıla^ılaı.a£; iiçık • Şimdilik 1576'da, Jean Bodin düşüncesine gcÇilîucden noktalanan bu birlikteliğin olıımlu bir cıığcr cizelliği, yazarların, İngilizce ve Fransızca kaynaklardan eşit ağırlıkta yararlanmış olmaları. Böylece, kitaplar tek bir dilin kiiltürel duvarları arasında kalmaktan kurtuluvorlar. Üstelik metnin aydınlık itadesi, Ağaoğullan ve Köker'in, alanlarına ilişkin bilgileri, eksiksiz üzümlediklerini kanıtlıyor. Ve bütün bunların ötesinde, Ç'ilı^ma, temel nitelıktc bir sorunsal üzerine oturtuluyor: Batı siyasi düşünce'si, siyasi iktidarın ilkesi ve kullanımı ya da otorite ve güç arasında kııııılan ilişki çerçevesinde i/.leniyor. Devlet, siyasi iktidar, meşruiyet, egemenlik, laiklik... gibi kavramları, kendilcrine yakıştırı LeventKöker lan genel ve basit anlamlar dı^ında, de rinlemesine kavramanın yolu da bııraK I T A P T A N B İ R B O L U M dan geçiyor. Birbirine karıştırılmanıası gerekcn Auctoritas ve Potcstas arasındaki vazgeçilmez bağı anlayarak yürüAvrupa, ıılusal nitelik taşıyan, sonra ulıısla mekten... Kabileden modern devlete özdeşleşen egemen devlet anlayışına vedesonrasına... ıılaşıncaya dek çok çeşitli siyasal örgütlenme biçimlerinden geçmiştir. Bunların en tipik Düşüncenin ve düşünmenin serüveörnekleri olarak eski Yunan'daki polisleri. nindenhoşlananlariçin. O Ronıa İmparatorluğu'nu, kabilc federasyonlarını, feodal krallıkları, sitc ya da kent devletlerini sayabiliriz. Bu siyasal örgütlenıneler, modern devlete içkin siyasal iktidar "bir liği anlayışıntlan yoksundurlar. Örneğin Ortacağ'ı siyasal toplumu, yalnı/ca potestas ile donatılnus,tır; bir başka deyişle şiddet kullanmayı kapsayan bir yaptırım gücünden başka bir şey olmayan "devlet , iktidarının ilkesini (auctoritas),. dolayısıyla da meşrııluğunu kendi içindc bulamaz. Bu açıdan kral, dışsal, aşkın bir giice, dahası onun dünyasal temsilcisine (kiliseye) bağımlıdır; iktidan kullanmada ise coğu kez imparatorun erki ile sınırlıdır. Siyasete özerk bir alan lanımayan bu anlayışın içindeki kral imgesi, her şeyiyle egemenin bir "antitez "i gibidir. Denıek ki devletin egemen olarak belirmesi için siyasaliktıdarın iki boyutunun, yani ilkesi ile kullanış biçiminin bir bütün şeklinde "bir"leştirilmesi gcrekir. Işte bu nedenledir ki egemenlik (ve devlet), papanın gücünü pekiştirmek amacıyla Ortaçağ dinbilimcileri tarahndan ileri sürülen (auctoritas ile potestas'ı bir merkezde toplayan) plenitudo potestatis ilkesinin Machiavelli'de laik bir içerik kazanmasıyla birlikte düşünülebilir bir kavram durumuna gelmiştir. "Blr"leştirme C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 103