Katalog

SANATIIMIN 40. Y I L I N D A FÜREYA.'ATEŞ V E S I R ' K İ T A B I Füreya 'nın gercek öyküsü yapıtlarında Bazı fırınlardan ekmek çıkar. İnsanlarınkarnınıdoyurmakiçin. Füreya'nın fırınından renkler, biçimler çıkar, gözlerimizeyeni biçimler, yeni renkler, yeni tatlar sunmakiçin. Dünya Savaşı. Bu kez allak bullak olan tüm Avrupa ve Türkiye'dir. Türkiye: Savaş, işgal, mütareke... Bir imparatorluğun çöküşü... Bu çöküşü Büyükada'daki "büyük aile" de yaşar. Ama madem ki çocukları vardır, yazgıya boyun eğmek olmaz. Füreya ve teyzeleri (Fahrelnissa ile Aliye) okul dönemi öncesinde özel öğretmenlerden ders alırlar. Türkçe, resim, müzik... Sonra, Notre Dame de Sion. Bu okuldan 1927'demezunolur Füreya. Müzik, resim, edebiyat dünyası içinde açmıştır gözlerini ve o dünyanın içinde yetişmiştir. öğrenimini hangi dalda sürdürecektir? Akademide mi, konservatuvarda mı? Hayır, felsefeyi seçer Füreya. İstanbul Üniversitesi'nin Felsefe Bölümüne girer. Bir yandan da Prof. Berger ile keman çahşmalarını sürdürür. Felsefe öğrenimi biter. Ne kalmıştır bu öğrenimden? Düşünme yöntemleri mi? Mantıksal çıkanmlar mı? Sanata, yüzeyden değil, derinlemesine bir bakış mı? Düşünmekleyaratmanın birçamurdan yoğruluşu mu? Kuşkusuz tümü. Çünkü felsefeyi bir uğraş seçmemiştir Füreya. Sözcük anlamıyla felsefe, philosopbıa bilgiseverlikse eğer, bu öğrenim, yaşamında ve sanatında çok işine yarayacaktır sanatçının. Aradan yıllar geçer. 1930 yılında, ilk evliliği sonucu, Bursa'da bir çiftlikte bulur kendini. İlk kez îstanbul dışındadır. İlk kez, "başka" insanlan tanımaktadır. Doğa Büyükada'nın güzelliklerle dolu bahçesinin ötesinde, ilk kez, duğurganlığıyla, bereketiyle önündedir Füreya'nın. Doğa, yalniz güzelim giiller, yasemin, sakız sardunyaları, Iimon, portakal ağaçları değilmiş. Ispanak, lahana, enginar, süt veren inek, yumurta veren tavuk da doğanın bize sunduğu zenginliklermiş bunu da yaşam defterinin deneyimler sayfasına not düşer. ü defter, acıtadı nice deneyinılerin not duşüldüğu bir deflerdir. 1935 yıhnda Ankara'dadır Fiireyn. Dokuz vaşında İzmir'de tanıdığı Mustafa Kemal, artık Atatürk'tür. Füreya (Kılıç Ali ile evliliği gereği) Atatürk'ün çevresindedir. Ya^am defterinin zengin sayfalarından biri daha. Sonra, o korkunç 1940yılı. Bir yaşamdaiki dünya savaşı. Bu kadarı da fazla, der. Kurtuluşıı (ya da avuntuyu, nasıl isterseniz) müziktebulur. Bir virtüözolarak değil. İlkin bir müziksever, sonra iyi bir dinleyici, daha sonra da bir müzik eleştirnıeni olarak, 194044 yılları arabinda Vatan gazetesinde müzik eleştirileri yazar. Yayımlamak gereğini duymadığı, ya da yayıncısını bıılamayan çeviriler yapar. Bir arama dönemidir bu yıllar. Daha da ötesi, neyi arayacağını arama yılları. Ama bu çalkantılar, aramalar 1947 yılında Leysin'de, Leysin sanatoryumunda uzun bir konukluğu gerektirir. Bir yandan ince hastalık, bir yanda kaçınılmaz dinlenme, tedavi... Kabul, ama öte yanda da yaşam vardır. Yaşam yalnız yemek, içmek, soluk almak değildir. İnsanı yaşama bağlayan (belki yaşamı da insana) çalışmak, üretmekıir. "Hekimler, der Füreya, "ciğerlerimle uğraşadursunlar, ben de kağıtlnrla, boyalarla çamurla uğraşmaya koyuJdum." Iki yıla yakın süren zorunlu sanatoryum günlerini, resir.ıle, yontuyla, seramik çalışmalarıyla doldurur. 1949'da sanatoryum dışı tedavi süresi için Lausanne'da bir atölyebulup.daha sonra yaşamına yön verecek olan seramik sanatına dört elle sarılır. Sonra paris. Ünlü Fransız seramikçisi Serrenin desteğiyle, özel bir atölyede çamur yoğurma. Çamura biçim vermeçabaları. "Kili, toprağı çok seviyordum, der Füreya. Yalnız kafa değil, beden de işin içindeydi." Çamuru yoğurmak ve ona bir biçim vermek... Heidegger'in "felsefe'nin başlangıcı" dcdiği olay, FERİTED80 üreya Koral 1910 yılında Büyükada' da doğdu. Büyükada, o yıllarda, sekizon Osmanlı ailesinin gönüllü sürgiin yeridir. Büyiik bahçeler içindeki ahşap köşklerde yaşayan, Saray'ın baskısından ve politik çekişmclmkn kaçan bıı kalabalık ailelerden biridir Şakir Paşa (1) ailesi. Füreya'nın babası Emin Koral (2), annesi Şakir Paşa'nın büyük kızı Hakkiye Hanım'dır(3). Tüm ailc "birlik ve bcraberlik içinde" Büyükada'da, büyük bir bahçe içindeki büyük bir köşkte yaşarlar. Küçük Füreya'nın ilk yılları agaçlı, bol çiçekli kocaman bir bahçede ve her yaştan insanların arasında geçer. 1914 yılı. İlk darbe. Şakir Paşa'nın trajik ölümü. Bu olay aileyi allakbullak eder. Kırk gün sonra ikiııci darbe: 1. F Rölyeflı kobalt tabak tan bir d e t j v CUMHURİYET K İ T A P SAYI 138 S A Y F A 9