Katalog

Orhan Veli AnneMarie özkök'ün çevirisiyle İsveççede Verlaine'in siirsel torunu Ozan ve fotoğrafçı Lütfi Özkök'ün eşi Anne Marie Özkök, Orhan Veli'yi İsveççeye çevirdi. "Jag Iyssnar till İstanbul" (İstanbul'u Dinliyorum) adını taşıyan kitapta Orhan Veli'nin 58 şiiri yer alıyor. J TURHAN K Y O L STOCKHOLM AA ĞU ag lyssnnr till îstanbul. Bu sö/cükler, İs veç'te tenımuz ayında yayımlanan küçük ve cici bir şiir kitabının adı. Türkçesi: "İsıanbul'u Dinlivorunı" Orlıan Veli elbette! Orhan Veli'yi İsveççeye oznn ve ünlu lotoğrafçımız Liıtti O/kök ün eşi AnneMarie Özkök çevirdi. Ellerströms Yayınevuıin yayımladığt kapak deseni, baskısı ve cildi zevkle ve özenle ha zırlanmış olan bu kitapta 58 şiir yer alıyor. Bunlardan 11 tanesi Lütti ü z k ö k ve Lasse Söderberg tarafından daha önceden çevrilmiş şiirler. AnneMarie bu şiirleri de alarak ü r l ı a n Veli'nin İsveççedeki bütün şiirlerini bir kitapia toplamış oluyor böylece. Ayrıca kitabın sonıına Lütfi, Lasse ve Staffan Ekeson'un O r h a n Veli'nin anısına yazdıkları birer şiir de eklenmiş. "Jag Iyssnar till Istanbul", İsveç'in iki büyük gazetesinde birden, Dagens Nyheter ve Afton Bjadet'te tanıtıldı ve çok olumlu cleştiriler aldı. İs veç'in dünyaca ünlü Türkoloğu G u n n a r Jarring de yazdığı bir mektupta, AnneMarie'yi pırıl pırıl bir İsveççeyle yaptığı iç açıcı çevirisinden ötiirü kutladı. Dagens Nyhetcr'in eleştirmeni, O r h a n Veli'nin şiirini gerilimsiz, valın, lakat düşündürücü, gündelik bir dille ve humorla yazılmış olarak tanımlıyor ve Orhan Veli'nin Paul Eluard'ı anımsattığını yazıyor. Aitun Bladet'in eleştirmeni ise Orhan Veli'yi Rimbaud ile başlayan bohem geleneğine yerleştiriyor ("On sekizinde rakıya başladım") ve O r h a n Veli'nin Paul Verlaine'in şiirsel torunu olarak görülebileceğini yazıyor. Avnı cleştirmçn Orhan Ve li'yi, Nâzım Hikmet'in yanı sıra Türk modern şiirinin kurucusu ve yenilikçi bir ozan olarak tanınılı yor. Çevirmenimiz AnneMarie'yi Lütfi Üzkök'ten söz etmeden anlatmak miimkün degil. Lütfi'yi d e AnneMarie'siz anlatmak! Lütfi Özkök'ün başjıea özelliği, yalnızca yazar portreleri çekiyor olması. Geçen yıl, Octavio Paz ile birlikte, Özkök'ün fo toğrafını çektiği Nobel ö d ü l ü almış yazarlann sayısı 29'a ulaştı. Bu nedenle gönlünde "Nobel aslayanındaki yazar ve nı yatan dünyanın dört bir y y y y l Ö k ' b k f b ozanların çogu, Özkök'ün objektifinde boy göstermek için can atıyor dense yeridir. Çünkü "Lütfi Özkök" imzasının, "Nobel gümrüğü"nden geçmek için iyi bir diplomatik pasaport kadar garantili oldugunu lıerkes bilıyor AnneMarie ile Lutti'yi Paris'te Ikincı Dünya Savaşı yıllarında bir araya gejiren, edebiyat sevgisi oldu. 1950 sonunda İsveç'e ta^ındıklarında ortak (1950 sonunda) dilleri Fransızca idi. Fransız şiirini, özellikle Rene Char'ı İsveççeye çevirdiler. SonA ğan ettiler. Bu kasette Müşfik Kenter, Orhan Veİi'den şiirler okuyor ve şarkılar söylüyordu. Dinleyinee çok elkilendim. Kenter'in o güzel sunuş biçimi beni ozana daha da yaklaştırdı. Veli'nin bütün şiirlerini okumaya ve her selerinde daha çok ra İsveçli ozanları Türkçeye ve daha sonra da Türsevmeye başladım. Sonra şiirlerinden geniş bir kiyeli ozanları İsveççeye çevirmeye başladdar. O seçme yaparak İsveççeye çevirmeye karar verdinı. /amanlar gencecik bir ozan olan Lasse Söderberg Türkçe ile İsveççe birbirinden çok farklı dil grupları arasında yer alıyor. Cümle kurgusu, sözde aralarına katılclı. Kısa bir süre sonra 1952de, cükleri kullamş biçimi, hele şiirortaya küçük bir kitap çıkti: Ek^^^l^m^m^m tm deki resimlemeler, imge ve çağmek ve Aşk. Bu kitapçık Türki "7T"î w ı1 '• r : ~ T rışımlar, metatorlar, ritm, melo\eli beş ozanın şiirlerinden oluşu Orhan Veli nın şıırı . , u \uıdu: Nâzım Ilikmet, Dağlarca, Isveç te, gerilimsiz, yalin di... Kütiin bu öğeleri, şıırın Oktay Rifat, Melih Cevdet ve Or fakat diİŞÜndürÜCÜ " Oİarak hem derinliğini hem de tadını koruyarak İsveççeye çevirmek han Veli Metamorfoş Yay.ne ı a n ı m l a n d ı . Bir eleştirmen kolay olmadı sanırım? .,, vl nce Brödei och Karleken orocıeı ocn rvarıeKen n• ı j ı l I Şiir çcvirmek kendi başına adıyla bas.lan bu küçük antoloji, o m ı K i ' i i b a u d ile başlayan çok çok zor bir iş. Özellikle çok 1476da yeniden ve bu kez I'IB b o h e m g e l e n e ğ i n e farklı iki dilden yapılıvorsa çeviri Lyrikklubb tarafından vaymılan yerleştirirken, bir diğeri daha da /orlaşıyoı. Anıa bu /or dı. Paul Eluard'ı anımsatrığını luğun aynı zamanda kavgaya daAnneMarie'nin Orhan Veli'vi ı ı • vet edici ve kamçılayıcı bir yanı çevirme çalışmasını mdan I beri l^™^"^"^1"^^ S S i S S ü da var. Lütli'nin yardımları olbelırtıyor. sürdürdüğünü biliyordum. itizmasaydı işiın çok daha zoı olacaktı. Türkçede olalikle ve oya işler gibi büyük bir sabırla vaptıgı bu ğanüstü çoklııkta "deyimler" var. Buıiların bir kıs çalışmanın ürünü olan "Jag Iyssnar till îstanbul" mını sözlükte bulmak mümkün değil. Bu nedenle elimde şimdi ve söyleşiyoruz, Usuldendir diye sosık sık Fransızca, İngilizce ve Almanca sozcukleri ruyorum: karıştırarak, bu deyimlerin İsveççedeki tam karşı AnneMarie, Türkiyeli ozanlardan daha önce Iıklarını yakalanuıya çalıştım Türkçe İsveççe birde çeviriler yapmıştın. Ancak herbirinden yalnızca kaç sözlük var, ama bunlar çok çok yetersiz. Or birkaç tane şiir çevirmiştin. Şimdi ilk kez bir ozahan Veli'nin fazla uyak kullanmaması işimi biraz nı, şiirlerinin önemli bir bölümiinü alarak bir kitap kolaylaştırdı. Böylece şiirlerin İsveççesinde dovu oluşturacak biçimde çevirdin. Neden Orhan Verııcu bir ritm göze çarpıyor. Ancak "Cîarip Manili'yi seçtin? festosu" ile birlikte bu gibi estetik alıştırmalard.ın / ler zamanki ucctk ^ülümsemaıyle ve her zamanki uzaklaştığı görülüyor. Şu anda onun "Karanfil" alçahgonullu ses tomıyla yanıtlıyor AnneMarie adlı şiiri aklıma geliyor. Türkiye'nin en önde ge Lütfi'nin Türk şiirine olan büyük tutkusumı len sembolistlerinden Ahmet Haşim'in avnı isimli görüyordum ve onun Türkçedcn İsveççeye vaptıgı şiirini anıştırarak, onunla dalga geçmişti Orhan çeviri çalışınalarına yardımcı oluvordum. Böylece Veli. Türk şiirine olan ilgim giderek arttı Özellikle akşamları Türkçe kurslarına başladık tan ve Uppsala Unı versitesi'ndeki 1 ürk Dili bölümüne gittikten sonra bu ilgım ıfah.t da arttı. Nâzım Hikmet'in vanı sıra Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday, daha 1950 baş larında benim için tanıdık isimlerdi. Aynı yılın kasım ayında Orhan Veli'nin ölüm haberini alınca Lütfi'nin nasıl üzüldüğünü ve bu talihsiz ölürrj karşısında nasıl küplere bindiğini hâlâ anımsıyorunı Beşaltı yıl önce bu rada politik göçmen olarak yaşayan Türkiyeli dostlarım bak; ı , „ „ Anne Marle Orhan Vellnln İlk sllrlerlnde metaforlar kullandığını, ancak Carlp Manlfestosu İle na b irr kaset arma birlikte bu glbl estetik alı$tırmalaraan uzaklaştığını söylüyor. (Fotoğraf: Lütfi özkök) C U M H U R İ Y E T K t i A P S / i y / 78 s A YF 10