Katalog

Eski Mısır üstüne bir yapıt Başlı başına bir uygarlık 'Elbette.' 'Yeniden açın onu,' Mimar yine Emeni'ye doğru dönmüştü. Maya hayretle, 'Yeniden açacak mıyız?' diye sordu. 'Evet. Mezanbirdebep görmekistiyorum. Butaşcının sözleri bana ilham verdi. Şimdi Firavun 1. Sethos'un hazinelerini sonsuza dek nasıl koruyabileceğimi biliyorum. Bunu daha öncc neden düşünmediğime şaşıyorum doğrusu (...)' " Tutankhamun 'unmeza'nKraüarvadisi. Teb.ölüler kenti. "(...) Carnarvon, Lady Evelyn ve Calledor yaklaştılar. Orada gecenin ışığında bir başka oda biçimlendi. Bu da altın ve mücevherlerle doluydu, burası da karmakanşıktı. Ama Ejiptolistler üç bin yıl önce olanları düşünemeyecek kadar korkuyla karışık bir saygı içindeydiler. Daha sonra bu gizemli durumu inceleyecekleri zaman Carnarvon kan zehirlenmesinden ağır bir biçimde hasta yatıyordu. 5 Nisan 1923 günü, Tutankhamun'un mezannın açılmasından yirmi hafta sonra öldü. Hastalığı bir sinek ısırmasıyla başlamıştı, ama bu konuda çeşitli söylentiler çıktı. Birkaç ay içinde mezann açılmasıyla ilgili dört kişi gizemli biçimlerde öldüler. Birisi, Nil'in sakin sulannda demirli duran yatından kayıplara kanştı. "Firavunlann Lâneti" geçmişin gölgelerinden sıynlıp ortaya çıktı. New York Times bu konuda bir yazı dizisi yayınladı. Bilim dünyasına bir korku sızmaya başlamıştı. Bu ölümlerin tümü de birer rastlantı oumazdı..." Yukarıdaki satırlar Robin Cook'un Sphinx adlı romanından. (Dilimize "Heykel" adıyla çevrilmişti.) Arkeolog Howard Carter'in Tutankhamun'un mezarını bulması otuz sene süren bir sabrın neticesiydi. Kendisiyle birlikte kazılara katılan ve kazıları mali yönden destekleyen arkadaşı ve patronu Lord Carnarvon'du. Carnarvon'un pek kısa sonra ölümü, kazıya katılanlardan 12 kişinin 7 yıl içinde arka arkaya öbür dünyaya göç etmeleri "Tutankhamun' un lanetinin" dünyaya yayılmasına neden oldu. 1922'de Tutankhamun'un mezarının bulunması, Mısır sanatını taklit eden yeni bir dalgaya yol açtı. Holywood'da Graumar'ın çizdiği muazzam Egyptian Theater ve Islington'da 1930'da yapılan Carlton sinema salonu bu dönem sana Mısır'ın Fransızlarca işgalini (1798) otuz yıl içinde bilim adamları bu ülkeye adeta akın ettiler. Hiyerogliflerin çözülmesi, Mısıra duyulan sürekli bir ilginin ortaya çıkışını sağladı. Peter A. Thomas'ın yapıtı da bu ilginin sonucunda ortaya çıkmış, fotoğraflarla süslenmiş birkitap. FBYALİMZ Peter A. Thomas'ın renkli fotoğraflarla birlikte hazırladığı "Klasik Mısır" adlı yapıt, henüz dilimize çevrilmedi. Thomas'ın bu yapıtıyla bir kez daha ölümsüzlüğe kavuşturduğu Mısır üstüne kurmaca ya da belgesel yapıtlar hayli fazladır. Başlı başına bir uygarhğın kaynağıdır Mısır. "lO.yıh.SclmevsiminindöırfüncüayuunlO.günü (...) Ben usta bir mezar soyguncusu değilim. Olsaydım, firavunun mezannın, yardımcılanm üzerinde nasıl bir etki yapacağını önceden bilirdim. Açgözlülükleri onlan çılgına çevirdi." Mimar Nenephta'nın gözbebekleri birden irileşti. Yüzü sarktı. Değişiklik öylesine belirgindi ki bunu uyuklamakta olan Nebmarenahkt bile fark etti. 'Ekselanslan iyiler mi?' diye atıldı. Mimann yüzünü daha iyi görebilmek için öne doğru eğildi. Nenephta'nın kafası yüzüyle çelişkili biçimde çalışıyordu. Emeni'nin sözlcri ona bir fikir vermişti. Büyük bir buluşta bulunmuş gibiydi. Masaya dönerek Prens Maya'ya heyecanla, 'Firavun Tutankhamun'un mezan yeniden mühürlendi mi?' diye sordu. Karnaktaki heykel ve hlyerogimer tının fantastik örnekleridir. Mısır'ın Fransızlarca işgalinden sonra (1798), askerlerin yanında bilim adamlarının da buraya gelmesi sağlandı. Bunlar arasınchı başı çeken Vivant Denon'dı. Napolyon'un dekoratörleri Percier ve Fontaine, Egyptiennerie adını alan akımın öncüleri oldular. Bu akım Fransız işgalini izleyen otuz yıl içinde kıta Avrupası'nda yayddı. Hiyerogliflerin çözülmesi, Ejiptolojinin bir bilim dalı olarak gelişmesi ve Avrupa ile Amerika'daki müzelerde büyük koleksiyonlarm oluşturulması, Mısır'a duyulan sürekli bir ilginin ortaya çıkışını sağladı. Zaman zaman meydana gelen bazı sanat olayları da bu ilginin alevlenmesine yol açtı. örneğin 1854'te Londra'daki Crystal Palace'deki Mısır Salonu'nun açılışı gibi... Mısır'la ilgili etkiler, Eski Roma'da ( î . ö . 1. yüzyd) İskenderiyeli tanrdar olan İsis ve Serapis'e tapındmasıyla başlar. î . ö . 30'da Mısır'ın Roma împaratorluğu'na katılmasıyla, Roma'ya çok sayıda obelisk ve çeşitli heykeller getirtilmiş. lşte, bu gizemli uygarlüc bilhassa Avrupaldarın sürekli ilgisini çekmiş. ve î . ö . 6. yüzydda Miletos'da yaşayan Yunanlı Hekataios'dan (kitabı kaybolmuştur) günümüze kadar birçok yazara dham kaynağı olmuştur. (îtiraf etmeliyim ki bu konu benim de çok ilgimi çekmekte. Her sene 1. sınıf öğrencüerime, her şeyi en özgül görüş açısına göre sunan bu sanatın gizemini, günümüzün herhangi bir sanat yapıtmı yaklaşık beş bin yd önce Nil vadisinde yeşeren bu sanata bağlayan geleneği aktarmaya çalışıyorum ve herhalde Picasso'nun "Kemanlı ölü Doğa"sı da 'Mısır Ökeleri' olmadan düşünülemez.) Elimizdeki bu kitapta, "Eski Mısır", Peter A. Thomas'ın renkli fotoğraflarıyla bir kez daha ölümsüzlüğe kavuşturulmuş. Klasissisches Agypten (Klasik Mısır) / Fotoğraflar • Peter A. Thomas/Meun Renate WagnerFourier/ Verlag, Wıesbaden. Almanca. D S A Y F A 2 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 61