Katalog

Şaır, gazctecı, muzıkolog ve yazar Ale/o Carpentıer Kübalı ya/aı Alcjo Carpentıer'yı tanımak ı^in, "Sııların Aynldığı Yer" ivi bir fırsat Bu kitap, onun, insanın çevresınde örülen tarihı anlattığı "Bu Diinyanın Krallığı" adlı yapıtından once okunursa yazarın dunyasına daha kolay gırebiliriz. Öyküsü yerel, yapıtı evrensel B GÜVEN TURAN aıı'd ıkı (»uncv Amcrık.ı r o m a n ı h r t ı n a s ı d u ııılmıış gıbı g o u ı l u v o r Belkı d e v a k ı n d a venı bıı lıııına p a t L n a c a k \ e n ı bır tılke \a d a kıta g u ı ı d c n ı e geleeck Ulkeıııı/ b u l ı ı t ı n a \ ı a n c a k sLrpıntılcı ı\ lc \ a^adı Buıııtı B a t ı d u n v a s m ı a l l a k b u l lak e d e n b u h r t ı n a n ı n dalgaları b ı ı g u n d c kıvılarımı /avutuvoı /anıan /anıan İsteAle|o( arpentıeı ( an Va\ ııilaı ı ıkı mm.ınını vavınıladı kısa aralıklarla Bu Dunyanın Krallıgı \c Suların Ayrıldıgı Ycr Daba once dc (,c\rılmı^[i J Caıpentıer, ama ne'ı adar bılı\orıı/ bu \a/aı ı (uı ne\ Amcrıkalı ıoınap>.ılar aıasında genelde dun\a cdebıvaıında veıı neıcde" Suların Ayrıldıgı Ycr ol sun Bu Dunyanın Krallığı olsıın, nasıl değerlendırıl melı, Carpentıer'ın va/arlıgı ıç.ınde'' 1904 vılinda Kuha'da doğan AIe|o Carpcntıer sadecebır romancı degıl saır, gazetecı, mu/ıkolog vc eleştırmen Aılesı, I ıansı/ ve Rııs sc v' trından gelı vıır 1927 vılında >avıınladıgı polıtık bıı bıldııı \ıı /unden hapse atılıvoı Hapıstuı <,ıkııktan soıııa kcıı dısını Paris'e gonııllu sıırgunlugc gonderıvoı Ilk romanı Ecueyamba O! 1933 te <,ıkıvor Ama Carpentıer'ın adını duvuran, bugun dc Car pentıer'ın en onemlı vapııı savılan ıkıncı romanı El reino de este mundo (Bu Dunvanın Kıallığı) Avıu pa'da unlenmesınc ıse 195 3'tc vayımlanan Los pasos perdıdos) Yıtık Avak t/lcrı Suların Avrıldıgı yer) nedenoluyor Carpentıer, daha ılkgençlık \ apıılarındaıı baslava rak, Latın Amerıka edebıvatının en baskm gelcnegı olan "natıvısmo" (verellık) hareketıne kar^ı dıırmu^ tuı I olklı>r kokenlı bu uslup liareketının kaı^ısında daha karma^ık, daha entelekuıel daha Avıupalı bır anlatımla kı^ılıgını olu^tuımu^tuı FDİklurun kar^ısı na, mıtosıı kırsal sallığın kar^ısına tarıh, polıtıka bı Iım mıi7ikolo|i ılc voğrulmıı^ bır bakı^ a^isım kovmu^tut Yapıtların ge^ıığı \erdune\ veOrta Amcıı ka'dır, ama vapıtlar lemelde evreıibeldıı Bu Dunyanın Krallığı, 18 ıncı vu/yılda Haıtı adasında ge<,er Yapıt ılk ke/ 1949 vılında Mcksıka'da vavınılatulıgında ( arpcnıı vr bır e»nvi7 <ılm ıkr ın (,ok bır dcncme nıtc lığı la^nan bıı nıeiın kınmu^uıı kıtabın ba ^ına Bu va/ıda ( arpentıcı anlattığı o\ku nunkı^ılcı \cı olavlaı bakımıııdan (,t)k lıu/ bıı bclj<c ara^tııma <,alı^masına davandıgını one surcr Ne var kı Carpentıer'ın buvulu neredevse ^ıırsel, ote \andan son derece ol(,ulu setınkanlı dılı, okuru ovlesıne dun vasına (,ekeı kı C^arpentıeı'ın savını ara$tırmak, kımscnın aklının ucuna bıle gelme/1 Bıı bakıma Carpentıer, "Bu vapıtta her ^ev kuımacadır" so/unun tam tersını oynamak tadır, her şeyın "doğru" olduğunu scnler ken1 Carpentıer, bu onso/de (Penguın Yavınlarından <,ıkan Ingılı/ce baskıda ve 1 urkçe çevırısınde \er almıvor bu onso7 ne va/ık kı) "oldğanustu gerçeklık" tanımla masını vapar, va/dığı roman i(,ın Rııman uçbolumea\rılmı^tıı Bırınu bo lunulc, Mackandal ısımlı bır sıvah kı>le avaklanır Fransı/ verle^ımlerıne saldırır VtKHİoo nıın memleketınde, en korkutııIU sılalıı kullanıt Mackandal 7ehıı HA\ vaıılaıı, ınsanlatı /ehııleı Koıku adadakı herkcsı kapsaı oluınun kukusu her veıe bi ner 1758 de vakalanıp ıdam edılene dek Maıkandal k.ısıp kavunır Haıtı vı lkınıı bolum B(nn.kman'ın ondeılığın dekı ıkıncı sıvah kc>leleı avaklanmasını anla uı Bu avaklanmanın soıuı <.\<\ ılkı gıbıdıı 1791 dc ba'jlavan avaklanma Bouck nı.ın ın nlduıulnıcsıvlc bastııılıı U(,untu bokım bıı kahıamanm bıı tuana donu^u munun cnkusuduı daha (,ok llenrı CJırıs lophc 18()Vte /encıleıın llaıtıtlc so/ sahıbı ul ıııalaıından sonıa vonuınıc gelınış sonıa d,ı bev ı/ I ıı ın butıın koııı mırasını kull ınan kı^ı olmu^tuı Dorduıuu bolumde isc 1820 \hi vıllaıı aı isııul ı bıı mele/ olan Boveıın vonetımı <ııasında ( hııs lophe ıın ı/lcıının sılınıncsı, ıns.mhıın bıılc^ııııl mesı donemını elc alıı Ancak bu kc/ dc geııc bev a/ ların butıın kalınııları ağıı ağır ba^gostermeye baj lar Yenıden bır tııan olu^ur ve bu tııanın ortad.ın* kaldııılmasıbıı ke/dahagundemegclıı 11 Noel.c /amana kadaı butun va^adıklaıını goıdukleımı, bunlatdan aldıgı deıslerı ba^kalanna anlats.ı mı an latmasa mı kavgılarındavken de loman bıter Tı Noel ontclerı kolevken sonra o/guılıığune kav^ıı^ muş bır zencıdır ve bı/ butun olup bıtenlerı \a 11 Noel ın jehıt olduğu va da duvup aktardıgı ^eklıv le bılırı/ Çok gerıde duran Tı Noel dıı geı<,cktc romanın ovkusu de kahramanı da Carpentıer, tarıh ıçındekı bır ınsanı değıl, bır insanın ^evresıne oıu len taııhı anlatmijtır Bu Dunyanın Krallığı'nda Suların Aynldığı Yer'e gelınce Bu vazıda anı.ı cım, ı,ev ırı ele^tırısı vapmak değıl Kaldı kı Ispanvol ca da bılmıvorum Ama ^una d.\ dcuınmcden gec,c mcvecegım Kıtabınadı va/ımınba^ındaılagotule ceğı gıbı Los pasos peısıdos Paso Ispansolca ku ıunıu^ vemij dag geı,ıdı, adıın/adıııılama, avak ı/ı avaksesı.basamakanlaml.ııı la^ıı Kıtabın dıkkatlı bır voıuınu, butun bu anlamlar aıasında kıtab.ı en uvgun Turkçekarşılığın \'ıtıkA\ ık I/leu " olacağı nı oı tava kcn maktadır Suların Ayrıldıgı Yer, Carpentıer'ın mu/ıkolog ve entelektııel olarak bıııkımını en guçlu dcgcılcıı dııdıgı vapıtıdır belkı de Bıı başk.ı ıc,ıd ın bakıldı gında Suların Aynldığı Ycr'ın bışkışısı butıınuv le Carpentıeı'un kulturel vapılanınasina ben/edı ğı ıçın va/arın en kısjsei v apıtı da sav ılabılıı Bıı gun lukbi(,emındeva/ılmı$olan tomaıı gunluk olavlatla anımsamaların ıı, ıce gecıığı bır dokıı vaıaııı Bıı ın cı tekılleanlatılan romanda anlatıcı \e\\ ^'oıklu bıı munkologdur Mu/ık taııhı ı^ındckı en eskı aletlc ıın ne\e ben/edıklerını en eskı caglarda nasıl bıı mu/ığın olduğunu anlavabılmek ıc,m Am.ı/on \.\L\I sındekı vıtık kabılelerı dolasmava cjkar Romanın bııyıık bır bolumunun ge<,tığı ııvgarlık oncesı dunva gerçekte uvgarlıjjn olasilıklaıının taııısnıası ıçın bır nedendıı Sonuc,sa uvgaılıgın olanaklaıının herbakımdantukenmısolduğuduı Butukcnnu ın sanınkendıo/varlığıvesevgıbastaolmak u/eic bu tun ınsan ılı^kılerının tukenmı^lığını de belırlemek tedır Suların Aynldığı Yer, «,ekicıbıı lomanoldugu ka dar o/gun bu du^unsel deneme dıı dc ( aıpenıı er, bu kıtabına da bır not eklenıışiıı < Iurk s csındc bu not başa konmus, doğrusu sonda olmasıdır Suların Aynldığı Yer'ı daha okıımadım/sa nottan ba^lamavın kıtabı bıtırdıkien sonıa okuvun Alaca ğını/ tat, kesınlıklee,ok daha laıklı olacakuı ' Bu noi da Carpeıuıeı ın butun lonıanlaıı ıı,ın ıvı bıı ıpıı cudurkanııiKa Bır usta romancıvı tanımak i(,ın Suların Ayrıldıgı Yer'den başlamanı/ı s.ılık vcı ıım Bıı D u n ) a n ı n K r a l l ı ğ ı / A l ı | n ( ı i | u . m ı u Iın IVıs.ıvtı ( ınV.mnl.ııı Suların A\nldıgı Ycr / Alc|o ( ııpınııcı 2 ' ' 2 M \ I ı C a n N a \ ı n l ırı Barok Konscr 'l .IMIKlhk ( t \ ı ı ı n \ ı/nıı A s (uıun NıJıKık AI ın \lc|o t arptnııcı \\)cn(.nıı Alejo Carpentıer I12S C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 63 S A V F A 19