Katalog

Cellat ve kurbanları Abel Sanchez (Bir Tutkunun Öyküsü) / Miguel dc Unamuno / Çeviren: DenizJJlken / Adam Yayıncılık / 98 s. / 3.700 TL KodNo: 002.397 FERİDUN ANDAÇ Camilo jose Cela'nın 1989 Nobel Edebıyat Odülü'nü alması, İspanyol edebıyatım yıne yazın çevrelerinin gündemine getirdı. Bu edebıyatın ülkemızdc yeterınce tanındığını, tanıııldığını söylemek güe. Cervantes, bilınen bır ad. Sonrası? Lorca, Alberli, Ibanes... Baroja, Figueroa, Castıllo, Benet, Cebrıan ise son yıllarda yapıtları dilimi/e kazanılan v"ağda$ Ispanyol yazarları. Bes, Nobellı Ispanyo! edebiyatında "98 Kus,ağı" önemlı bir yere sahip. Jimeıuv, Unanıuno, Baroja, Âvorin, Machadu yüzyılın başlangKiruİjki Ispmyol edebtyatının yeni bır kınılık kazanma.sını saglayan bu ku^ak yazarlarının başında gelmekiedir. Ülkenın I. Paylaşım Sava^ı sonıası tarıhscl durumu, toplumsal görünümü, bu genel çercevedekı 'ınsan'ın konumu doııem y.ı/arlarının bajlıca tcmaları olur. Miguel de Unamuno (18641936), ış,te bu bclııttigımız cizgiue, döncnıinin en etkın, verımli bir yazarı olarak öne çıkar. Bilımadamı kimligiyle örtüsen yazınsal uğraşını epk yönlü bır caba ıle sürdürcn Unamuno; savasa ve Rivera'nın dıkıatörlügüne karşı olması nedenıyle sürgünı.1 gönderılır (1924). Ulkesine donujü (1930) ardından !(,• savas, ha^lamı>tır. lalanjistloro kar^ı o]u>u, yıne ba>ına ı> aı;ar. | Olümune lirgın, hiı," dt barı>ık olmaz sıyası yi'tkıylc, ınI san'ı yoksayan, katlcdon anlavı^larla. Yapıtlarındaki telsefi y<)gunluj;u BCT^SDII, I lc^el, Spcncer, ö^flliklc Kitrke gaard'ın düşünctlerindcn ctkilcnnıelcıınc, 'ınsan'ın ya^amdakı v.ııolu^s.ıl konumunu ırdelcyı^ının kayıugını da olu>turdugu bu du^unscl bıle^ınuk'n hareketlc, ülkcnın o ^uııku krrçullannda "bırcy'in ya^amıtıı ııajiklı'vtuvn olayların yansımasına bağl.ıyabılırız. Unamuno bu >ımelı>iyle, hcm v.ıroluşçu ft'lscfcnin yazın alanındaki öncülenndcn biri sayılır, honı dc 'yeni ronian' anlayışının muştulayaciM olarak karşılanır. Okurumuz, Unamuno'yu Sis 1914 romanıyla tanımiitı. (1.6.1946, 3.6.1989 MFB Yay. 2.b. Bıl^i Yay. 1970; Çev: Beln,vt NeiMtıgil). Sonrakı yıllarda öykülcrinden bej öykülük bir si'vnıc (Yaman Adam, 1954, Varlık Yay; Çev: B.Necatıgil), bir ba^ka ronianı Julia Teyze, 1921, (1985, Can Yay., Çev: Yıldız Canpulat) ve denemelerinı i^eren Yajanıın Trajik Duygusu, 1913, (1986, Inkilap Kıtabevi, Çev: Osman Dcrinsu) okura sunulmuştur. Onun roman anlayı^ını, fclsefi dü^ün^elerin yansımasını en ıyi scrgileyen rumanı diyebileceğimiz Abel Sanchez (1917) ibe okurumuza ytni sunuldu. (*). t)ıuz sekız küa böluınden olu>aıı romanında Unamuno, ıkı ^ocukluk arkadajının ya^amlan boyunca süren ili^kilerinin, 'HabilKabıl' oyküsüne dönü^tn, trajik yanlarını sergiliyor. Romanııı tcınatık örgüsü, ııp dokıuru Joaquin Monegro (Kabil), ressam Abel Sanchez (Habil) araiindaki beıılık (,atışması karşıtlıklar üzerine kurulu bir dünyadaki dcngenin, ınsanın işçel yapiiinda var olan çelişkileri sagaltmaya yeımeyiji üzerine kutıılu. Romandaki olaylar, olay örgüsü kişilcrin bu yöndekı cvlemlerını scrgıleyon, duygu ve dü^üncelerını dışla^tıran bir du/lemde gelişiyor. Ya^anılarının sonun.ı degin; hem nctrel edilen.Tıenı de kopulamayan Hir ilijkinın sevgiden sevgısizlige, nefrete, nefretten kıskanclığa Unamuno'nun "A belSanchez "i ilişkilerin trajik yönünü sergiliyor dönüşen duıumları sergıleniyor. Unamuno, romanda geliştirdiği 'tez'ine; Monegro'nun kızı Joaquina'ya bıraktıgı "günce"sınden alıntıladığı bölümlerde; açımlayıcı ipuvlan veriyor: Çotukluk günlerı (s.8), nelret kaynağı (s.18), sevgisiz kalı^ı (s.20), "lıüyük bir tutkunun temelını aramaya" yoneli^ı (s.21), nıutsu^luğu itekleyişi ile gercekle^en (s.23), yalnızlığın trajık boyutu (s.26), bu itekleyışın tutkuya donüjunıü (s.27), netretin acımasız görünümü; kışkançlık (s.33). "Günte"nin XII. bölümde yer alan kısmında 'HabilKabıl' öyküsünün, bır anlamda insanın varoluşunda yaşayan yanları sergıleniyor. İnsanda olu^an nefret duygusunun kaynakları, bu iki insanın cocukluktan ya^lılıklanna değin süren ikılı ilı^kisınde yansıtılıyor. Bireyin özgür olabilme serüveninin başlangıc odaklarına ışıldak tutuyor, Unamuno. Joaquin, cocukluktan beri her jeyde başı cekendir ama yalnızdır hep. Abel ıse daha özgür, ya$ama ve ili$kilerine döniik bıridir. Scçilcn mesleki uğraşıları, onları, yapılarına uygun bir konuma getirir. Joaquin görülebilen, dışa hemetıce yansıyabilen; Abel hep gizlısinde koruduğu (hırsa dönüşen) tutkuların tutsagıdırlar, oysa. Alvl'in sanatsal bajarısı, Joaquın'de bir ncvi, nefret/kıskançlık .lyrılıkları va^atır. Tuıkuyla sevdıgi Halena'nın ona ilgi göstermeyişı, Abel ile evlenisi... Ki^iliklerindekı, v'<>cukluklarından beri süregelen, çatışmayı azdırır iyite. Ya^adığı çöküntü, Joaquin'i, "büyük bir tutkunun temelini aramaya" iter. Sığını> arar kendine, yalnızlığını aşmak istcr. "Kör nefretimin kurbanı" dedigi Antonia ile evlenır. Bu payla^ım ise el vereınez onun savrılık hallerini sagaltmaya. "Hayır, insanın özgürlüğüne inanmıyorum. Ozgürlüğe inanmayan özgür olamaz. Ben de değilim. Ozgür olmak, özgür olduguna inanmaktır!" (s.49); dıyen Joaquin'in bu yoldakı tek seçenegı "inannıak"ııt. Dine verir kendini. l^indeki nclreı/k]>kançlik ate^i yine de sönmea... Bu ikili ılişkinin "havai ve duyarsız" kişısi Abel bencil, duygusu/ biridır. Onu ilgilendiren tek jey, "Ün"dür. "Tutkulu ve boi;ucu" bır kışıliğe s.ıhip Joaquın'e göre ınsan, tedavi ediletek bır hastadır. llı^kılerinin geldigi konumdaki ya^antılarında yer eden ycnı değerler, aral.ırındakı çatışmayı yok odemez. Her ıkısmın çocuklan, bu kı^iliklerin daha farklı yanlarını dıjla^tırırlar. "Ben"lik arayıjı içindeki bireyin trajik yazgısını süreklı sorgulayan Unamuno, Abel'e ^unları söyleıir: "Eylem, insanı kötücül duygulardan kurtarır; insanın içini zehirleyen, insanı hasta eden de bu duygulardır." (s.63). Bıreyı kurtulu^a gotuıen tek yol netıetten kurtuluj, ışlenilen suvtan pışman bıri olarak ya>,ayıs,... "Abiel Sanchez" / Bir Tutkunun Öyküsü"nün yazıldığı dönem göz onunde tutulursa, klasık romanın öğelerıni pek taşımadığı görülür. Romanda yasanılan toplumsal ortanı, koşullar, çevre belırsizdir. Kışıler; ilijkileri salt dısa yansıvan eylemleri ile vardır. Romanın metınsel dokusunun kurgulanı^ındaki kısa böliımler, u/unca bir zaman dılimınde geçenlerın aktarımında olupbiteni özetleme bivimı olarak algılanabılir. Romancının asıl eregi de bu olup bitenin olu> H'kli, etki ve yansılarını sergilemek, bıtışe ('son'a) yönelisin seyrinde, bireyin vazgeçemediği tutkusunun bır yaşamı, yajaınları tarumar edi>ini yansıtmak. Unamuno, bıınu da araç dil yöntemi ile kotarıyor. Romanda one eıkaıısa; "kurban"(lar) ve "cellad"ı temalarıdır dıyebiliriz. İnsanın (bireyin) son yüzyıllık içsel serüveıııne bir romancının bakışının ilgiye deger yanları var elbette. Kuskusu/ bu yansıtılanlar romancının asıl ileıtiğini kavrayabilmemi/dı' bireı ipunı oluyor. Unamuno dü^ünen, elcjtiren, iorgulayan, tartı^an bir okuru kuşatmaya her an hazır bır romancı. "Abel Sanchez", iste okuru bu ddnemeclerde yakalayıp kendine çekcn, düşünsel yanı da ağır basan bir roman. D Miguel de Unamuno: Düşünen. sorgulayan, lartışan bir okuru kuşatmaya her an hazır bir romancı N E Y A Z I Y 0 R L A R ? Genç kızlar üstüne Nihal Yeğinobalı ju sıralarda genç kızlarla ilgili bir kitap üstüne çalışıypr. Çeviri (alı^malarının sürmesinedeniyle, kitap hazırlığının biraz uzayabilcccğini belirtiyor. Yeğinobalı, "Kiluhımda bir avuç genç kı/ın, genv kızlıkian genç kadınlığa Revişini ele almak istiyorum" diyoı. Yazar Türkiye'de bu türde yazılınıs, çok az kitap bulunması nedeniyle böyle bir çalışmaya kalkıştığını belirtiyor. Sol Akımlar'ın devamı Tarihvi MetcTuncay; ^u sıralarda "Türkiye'de Sol Akımlar" adlı yapıtının 2. cildi üzerınde çahjiyor. Türkiye'de Sol Akımlar'ın birinci cildı, 19081925 yılları arasını kapsıyordu. Yenieilt ise, 1925'ten 1936 yılına dek uzanan bir döncmi ' kapsayacak. Mete Tunçay kitabının ikinci cildinin Verso Yayınları arasında çıkaıagını l)elırtiyor. Bir şiir, bir roman Güven Turan çok yönlü bir edebiyatçı. Turan'ın bir süre önce "DüşGünlcr" adlı bir öykü kitabı yayımlanmı^tı. Yazaı ^imdi de "Soğuk Tüylü Martı" adındaki yeni ronunı üstüne ^alı^ıynr. Güven Turan ayrıca "Eski Bir Albüm Için 4 Mevsim" adını verdiği şiir kitabının calıştıularını da tamamlamak üzere. S A Y F A 4 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI S