Katalog

Hukuk devletinde bir başat: Hak arama özgürlüğü guvenlı (adıl) yargıBir rejim tartışması durumuna gelmedikçe, ateş bacayı sarmadıkça ya da AB, İMF m ve hakkmuı tam kavran lama gibi dış güçler bastırmadıkça; sorunları dondurma, ilgisizlik, sorgulanması gereken madıgı yargılamanın bır bdiıat olduğu bılıncımn bir alışkanlığımız. Bir de toplumsal, siyasal, ekonomik ve psikolojik gerçekleri ve inydygınldşmddıgı yargı san unsurunu göz ardı ederek; sorunları, yalnız yasalarla çözme kolaycılığımız. duzenınde ve yargıçlarda1 hukuk kulturunden soz açıktır 'yurtaşlar kendılerıyle veya kamuyla Çetın Aşçıoğlu (*) edılebılır mp ılgılı düek ve şıkayetleı ı hakkında yetküı orun Devlptın doru<Ju hukuk kulturunden lara (makam) yazı üe başvurma hdkkma saşte hak arama ozgurluğu boyle alış yoksun olunca bıreylerdekı hak bılıncı bıçak hıpür sonucu gecıkmeden dılekçe verene kanlıklann ve kolaycılıgın olumsuz etkemıge dayandıgında bıreysel tepkıden ote yazılı olarak büdırüır Asbnda bu buyruk olkısınde gıderek değerını yıtıren yıtır ye gıdemez daha onemlısı hukukun yasaklamasa bıle ışın doğası ve hukuk devleönın ge dıkçe bedelıru buukte odedıgımız bir dıgı kendılıgınden hdk ve oc alma duygusu reğı de budur ozgurlugumuz Hakkımız olan bir sokonıklenır lunuınuzun çozumu ıçın neden bir aıacıya Çağcü devlet anlayışı hak aramanın Davranışlar gerekçesiz dayıya gereksınım duyanz'' Haksızlıkları gore onundekı engellerı kaldırarak koldylıklar Ne var kı nıkmetmden sual sorulmaz gore çoğun, ruye sessız kalınz 9 Mafya ya da saglayaidk hak arama ozgurlugunu guçlen bir yonetun anlayışımız nedenıyle Devlet ış bıürıcı guçler kendısını topluma nıçın kabul dırmıştır IJlkemızde ıse gorevını savsayan 1 gerekçesiz yaşamı yeğlemektedır çofifun ettırmıştır' ' Ozguılugumuzun ışlevı amacıve ya da kotuye kullanan kamu gorevhsı hakkın baştan savma yanıtldr verıldıgı bir olgu Oysa guncelleşmesının koşullan bılınmeden ne da adlı soruşturma açılması ve yargılanması somut olay nedenıyle aydınlaucı yanıt verme sağlıkh yanıt verebılır ne de çozumler urete yonetsel ızne ve kdraid bağldnarak (Anayasa bılgılerıdırmenm yarunda, kamu gorevhsmın bılırız m 129) hak arama ozgurlugu buyuk olçude kendınce (keyfi) davraruşlannı onleyıcı bir ış Hak arama ozgurluğunun, ılk bakışta sınulandııılmıştu Oysa kendınce (keyfi) dav levı de soz konusu Gerekçelı yanıt arastu gonınumu ışlevseldır bıreylenn tum hak ve ranışlann kaynagı olan yonetsel guvence" maya sorgulamaya dayanacagından dogruya ozguılukleımın kullanılmasında korunmasın tum ulkelerde terk edılmış ve yerıne hak ara ulasmdnın da aracı sayılu da gelıştırümesındp guvenlı ve etkılı hukukma ozgurlugunu guçlendıren yargısdl guAvukatlık kunımu bıreylen bılgılendıı sal bir araç Hak ve ozgurluklerm hukuksal vence ükesı egemen olmuştur (1) menın ve yontemıne uygun hak dramanın bir açıdan bırbırmden bir aynmı ve ustunlugu başka boyutu hak arama ozgurlugunun ol yoktur ancak hak arama ozgurlugu hukuk Devlet para peşinde rridzsd olmaz guvencelerınden en onemlısı devleürım bdşatlaımdanbırıdıı Onsuz huku Dıger yanddn Devlet hdkaidmanınson Oysa bılgı uzmdnlık ekonomik eük açıdarı kun ustunlugu ükesının korunması ve gehşü kapısı olan yargısal ışlemlen bir gelır kaynac/ı azımsanmıyac A ıurıl ııl ı V 1171 karşıya ol nlmesı hemen hemen olanaksızdır olaıak gorduğu ıçın yargı ı*w<ıi»aq«U Bu ışlevsellıgm yarunda gorunmeyen harçları ve gıderlerı topya da çogu kez gozderı kaçaıı yapıcı toplumlumun buyuk bu kesımının sal bir amaç da soz konusu Hakkın "hukuk hak aramasını zorlaşhrmdkduzerunın olagan yolları ve kurumlarıyla ge tadu Yargıçlar da çogun cıkmeden enındp sonunda aünacagı herkememuılaştığından hak 3ÜI ddvidinşının hesabını veıecegı ınançlan arayan bırey yerıne Devlet nın yprlpşmesı hakka saygüı bırey, toplurn ve korunarak (aslında yıpyonetun" ozlemınm gerçekleşmesının ıtıcı gu ıaülaıak) 'adlı yardım kuru cudur mu dd hemen hemen hıç ışletümemektedır Şaır A Öncelikle bilgilenme Karakoç un Keşıfe, Şımdısoıabüuız Ulkemızde hak ardma mesıfe damgaya harç a / ozgurlu<5u ışlevmı ve amacını yerıne getırebı Kanımız kurudu harca da lıyor mu' Anayasımız heıkesın "geçerh araç harca / Sayerazde avukat ve yollardan yararlanarak yetkıh rnakam lar yıllarca / Fakırı yoldu da onunde hak arayabüecegını (m 36 40/1) ba yoldu hakun beg' Ğpmsız ve yansız mahkeme onunde adıl yargıdızesındekı taşlaması (2) lanmd hakkı olduğunu (m 9 36 138) buyurdu tam yerıne oturmuyor mu 9 guna' ve' devletın tum organ ve kesımleı ırıde Ne deısınız hak arama ozbıreylerın yakınmalannı düeklennı ınreleye gurlugumuz guvencede cek denetleyecek oı un (makam) ve kurum lar bulunduguna' gore olumlu yanıt mantık Bır uyan Tum hak ve ozgurlukler gıbı dugundan ışlevını tam olaıak yprıne getıre sal açıdan yanlış olrridz hak aıamd ozguılugu de suursız degıldır bı memektedır Ozel oldrdk mceleme degeı bu Ancak bu kural VP kurumldr bııeym reylere sorumluluklar da yukler Ozellıkle kıkonu Hak bılıncı duşunme ve duygu yoluyla toplumun beklenüleııne yanıt veremıyor ve şıler suçldnuken hak arama ozguılugu bıre hdk didirid ozguılugune ydŞdinsal olanak saQ deger yargılanyld çeüşıyorsa kı ulkermz bu yın bçılık hakkı (onur ve saygınlık de^erlerı) layan onemlı bir etken Ne var kı hak bılıncı olumsuzluklarld kaışı l'disıyadu topyekun üe çdtışdbıkı En dzmdan dulaylı (emare) ka nın gelısmesı devlet yonetıcelerınde ve yaı duzeru sorgulamak gerek nıtlara dayamlmadan hdk arama yada olaya gıçlarda hukuk kulturunun oluşmasma bağh Hak aıama ozgurlugunun ışlev ve uygun duşmeyen aşağılayıcı sozcukler kulla dır amaçlanm saglıklı olarak yerıne getrebılmenılması nın hukukı ve cezaı sorumlulugu gunsı oncehkle bilgilenme olanaklanna sahıp ol deme getırebılecegı de unutulnidmalı Hukuk kültürü nerede? mamızd baglıdır ınandığımız bir hakkın *cetına@maü kocnet Polıtık dmaçlarla hukuku yozlaştıran, ozundekı bılgılere sahıp olmddarı hak aıan (1) Samı Lelçuk Zoıbd Üevletten Hukukuii kendınce yasa koyan ısıne gelmedıgınde ması rıskh ve tehhkelıdır Bu bağlamda en buUsluııluc'Junp sh 243 244 yargı buyruklannı uygulamayan 'yonetımde yuk sorun kdiııusdl alanda yaşanmaktadır (2) Hasan Puluı Mıllıyel 6 Nıaan 2003 ve yonetıcelerde" bir ınsanlık hakkı olan doğ Anayasamızın 74 maddesınm buyrugu r Sesle fil sayımı I ülenn ses aracüıgıyla sayılabılecegıne tanık olan drd^tırmacılar dınleme ıstasyonlanndan oluşan bu ağ sayesınde oıman fillerı sayımının çok daha kolay yapılabıle cegıne dıkkat çekıyoılaı Hayvanlann sayı yaş ve cınsıyetlerının büınmesı çevrecılerın bir tu run nufusu konusunda daha açık bir goruntu sağlamalanna ve daha etküı onlemler almalanna yardımcı olur Bu tur bılgıler canlı turlerıran karşı karşı ya olduklan sorunlann belırlenmesıne de olanak tararlar Loxodonta cyclotıs" adıyla büınen orman fillenyle ılgılı çok az şey bılmu Bu canlılar BdtiAfrı kanınuc id koşelennde uçakve ınsanlardanuzak yasarlar Bunlaıı aymdk îvinge nellıkle kuüanılan dıskı arama yontemı son derece zorlu ve pek de saghklı sonuçlar vermeyen bu yontemdu Comell Unıversıtesı nden Katy Payne ve aıkadaşlan bu amaçla üllenn tuz emmek ıçm ugradıklan alanla ra yedı mıkrofon yerleşürdıler Bu alanlar orman fülerıne toplu olarak rastlanabüen ender yerlerden bırıydı Araşörmacılar once her mıkrofondan alınan ses kayıtlarını karşılasürmak suretıyle fıllenn yerını belırb yorlar Daha sonra ses kayıtlannı vıdeo kayıtlanyla eşleştırerek çıkartılan seslerle sayıldr arasuıdakı üıskıyı ıncelıyorlar Kuçuk grupların çok daha sessız olduklan buna karşıhk kalaba lık aılelerın aralarındakı ıletısımı kopartmdmdk ıçın surekh ses çıkarttkla nna tanık olunuyor Ses hayvanlann yaş ve cınsıyeü nı de ele verıyor Dışıler çok daha çıgırtkan olurken eıkeklerın yalruzca cınsel açıdan uyanldıklannda ses çıkartnklan goruluyoı Genç filler ıse yardım ya dd yıyecek ıstedıklennde seslerını duyuruyorlar Ote yandan Sussex Unıversıtesı hayvan ıletşım uzmanı Karen McComb da her fıun kendıne ozgu bu" ses çıkartügını fillerın bu sesle bu"bu"lennı bir küometre uzaklıktan bıle tanıyabıldıklerını ortaya koydu 841/7