Katalog

BİLGİSAYAR DÜNYASI HAFTANIN GÜNDEMİ Sorumsuz yayıncılığın yarattığı hayalet: Hepatit C BehrKuru* Öğrenci projeleri ve teknoloji yönü Bir süredir teknoloji konusunda çakılı kaldık. Cumhuriyet'te son iki Perşembe yazısının konusu, geçen CBT Gündemi'nin konusu teknolojıydı. Ama, Türkıye gibi teknoloji yoksunu ve yoksulu bır ülkede, bu konu da, tıpkı bütün dığer konular ve sorunlar gıbi, bir tuttunuz mu elınızde kalıyor. Bu nedenle konuya devam. . < öncekı hafta Hava Harp Okulu'nun Bilim Şenliği' 97'de sergilenen öğrenci projelerinı izleme fırsatı bulduk. Projeler ve Harbıyelı'nin öğrenım ve eğitım sürecı hakkında bu sayımızda aynntılı bilgi bulacaksınız. Projeleri değerlendirmek, bir uzmanlık ışı. Ancak şu kadannı söyleyelim: Hava Harp Okulu eğıtim/öğrenım konusunu unıversıtelerımızden daha ciddıye almış görünüyor. örneğın 2030 yıllarının ordu komutanlarını yetiştırmek perspektıfi içinde konuya yaklaşıyorlar ve öğrencılerini de 21.yuzyılın gereklerine göre hazıriama çabası içindeler. Bılımsel araştırma projeleri de bu programın bir parçası olarak sürdürülüyor. Hava Harp Okulu yöneticileri, kıtabi ve ezbere bılgi ile istenilen hedeflere ulaşmanın olanaksızlığını görerek, öğrencilerini bir yandan da uygulamanın içıne sokmaya başlamışlar. Sergide ilginç projeler sunulmuştu. Bugüne kadar sivil üniversitelerimizde bu kapsamda öğrenci projesi görmemiştik. Hatta ünıversitelerimizde artık pratıkte araştırma projelerinin üretildiğini söylemek oldukça zor. Bu bakımdan Hava Harp Okulu'nun bu yenı yaklaşımının izlenmesi ve örnek alınması gerek. Pratikle bütünleşmeyen bılginın hızla küflendiğinı hepımız bıliyoruz. Başka ilgınç bır nokta da, öğrencilere, projelenni hazırlarken çok geniş olanakların sunulmuş olması. Hemen hemen butun projeler bılgısayahı bır altyapıya ve gereken bütün teknik olanaklara sahipti. D ramatık TV karelerı, yurek parçalayıcı hasta konuşmaları ve ozel efektler . Medya yıne bır sağlık sorununa el attı ve ne yazık kı kaş yapayım derken goz çıkarttı Geçenlerde yayınlanan bır televızyon programından sonra dehşete duşen bınlerce hasta gastroenterologların kapısına akın ettı Yenı medya canavarının adı Hepatit C (HCV) "Yıllardır tedavı ettığım hastalarım o programdan sonra bır anda elımden kayıp gıttıler Saatlerce konuştuğum halde ıkna edemıyorum Bana değıl televızyona ınanıyoriar1" HCV uzmanı bır profesorun bu sozlerı, medyanın ınsan sağlığı konusundakı yayınlarında ne denlı dıkkatlı ve sorumlu davranması gerektığını ortaya koyuyor Soz konusu yayında, bır hastanede HCV kapan hemşırelerın durumu anlatılmaktaydı Hastanelerın sterıl olmayan koşullarından herkesten önce bız sağlık çalışanları etkılenıyoruz ve medyanın bu konuya dıkkat çekmesınden yalnızca memnun oluruz Ancak, programı ızleyen ve kulaktan kulağa duyan HCV ıle enfekte olmuş bınlerce hastanın algılaması bır hastane sorununa çekılen dıkkatle olçulemeyecek kadar daha vahımdı Kafalarda HCV'nın nerdeyse AIDS'le eşdeğer, muthış bulaşıcı ve tedavısı olmayan bır hastalık olduğu fikrı oluşmuştu. Bu ve benzer pek çok olay medyanın sağlık konularına yaklaşımının "zuccacıyecı dukkânına fıl gırmesı" gıbı sonuçlara yol açtığını gosterıyor Her hastalık o hastalığa yakalanan kışıde ve onun yakınlarında çokuntu ve umutsuzluk yaratır Medyanın bır hastalığa yakalananlar uzerınden sağlık haberlerı yapması, o hastaya ozgu karamsarlığın yuzbınlerce hastaya daha taşınmasına yol açtığı ıçın son derece yanlış ve tedavı açısından tahrıpkâr bır tutumdur Bu tur yayınlarda ınsanların umutsuzluğa ıtılmesı kadar boş umutların yaratılması da (zakkumda olduğu gıbı) tehlıkelıdır Anjıyo sonrası HCV kapan bır dostumun babasının durumunu ızlerken, benzer yuzlerce kışı olduğunu ve aynı programdan korkunç bır şekilde etkılendıklerını saptadım Karşımda bır HCV hayaletı, yenı bır medya canavarı dolaşmaktaydı Bu tur hastalıkları yenmek mumkundur ve bunu başarmanın sıhrı de sağlam bır vucut dırencı ve bağışıklık sıstemınde yatar. Bağışıklık gelışmesı ve surmesı ıse hastanın moral durumuyla doğrudan ılgılıdır. Kronıkleşen HCV vakalarında uygulanan tedavı de (ınterferon) bu bağışıklık mekanızmasını guçlendırmeyı amaçlamaktadır Oysa, söz konusu program HCV'nın kaçınılmaz olarak sıroza ve kansere donuştuğu ızlenımını yaratarak hastalarda endışe ve hayal kırıklıkları yaratmış, depresyona, vucut dırençlerının duşmesıne hızmet etmış, yıllardır tedavı goren hastalarla hekımler arasında guvensızhk doğmasına neden olmuştur Bu yazıdu, programın yarattığı, tahrıpkâr da olsa, ılgıden kalkarak HCV ıle ılgılı temel bılgıTerı okura ulaştırmayı umuyorum gızlıdır) dıye lanse edılen HCV ıse yıllardır ve A ve B (NANB) kategorısı Içlnde karşı karşıya olduğumuz bır vırustu 1989'dan berı C tıpı olarak adlandırılan bu tıpte kronlkleşme oranı yuzde 50 cıvarında, sıroza donuşme olasılığı yuzde 2025'lerde, kansere dönuşme olasılığı ıse yuzde 10 duzeyındedır Insanlık tarıhı kadar eskı olan vıral hepatit, A, B, C, D ve E olmak uzere 5 farklı vırusten kaynaklanır Bunların tümu kronık enfeksıyona yol açabılmektedırler HCV'lılerın vırusu seksuel yolla eşlerıne bulaştırma olasılıkları sıfır değılse de çok duşuktur Bulaşması oldukça zor olan ve temel bulaşma bıçımı kan alış verışı olan HCV de kronık hepatit, kronık aktıf hepatit, sıroz ve sıroz+kanser gıbı sonuçlara yol açabılır Ulkemızde yapılan bır çalışmada, saydığımız durumların goruiduğu 327 kronık karacığer hastasının yuzde 68'ınde kronık B, yuzde 19'unda kronık C, yuzde 5'ınde kronık B+ C belırlenmış, yuzde 8'ınde ıse hıçbır vıral ışaret bulunamamıştır. Akut HCV enfeksıyonu hafıf seyııiıdır. Transamınazlar (ALT, AST) dığer akut vıral hepatıtlere gore fazla yükselmez ve dalgalı bır seyır gosterir Erken tanı HCVRNA testı ıle konulabılır HCV enfeksıyonunun kronıkleştığı tanısını koymak da guçtur, çunku HCV alımından sonra meydana gelen C Hepatıtı 12 yıla uzayabılır ALT duzeyı ve hıstopatolojık takıple 1 yıldan sonra lyıleşen olgular mevcuttur HVC enfeksıyonunun kronıkleşmesıyle oluşan kronık karacığer hastalığı çok yavaş seyırlıdır. Kronık C Hepatıtınden sıroz oluşumuna kadar geçen sure 1020 yıldır Alkol kullanımı ve ılaveten gelecek HBV enfeksıyonu bu süreyı kısaltırken, stressız ve duzenlı bır yaşam da uzatır Sonuç olarak, HCV'nın ılımlı bır klınığe, yavaş bır seyre, HBV'ye oranla daha az bulaşıcılığa sahıp olduğu, kronıkleşme, sıroz ve kansere donuşme konusunda ıse HBV'den daha kararlı olduğu soylenebılır Ancak hepatocelluler kanser gelışımı ıçın HCV alımından sonra yaklaşık 2030 yıl geçmesı gerektığıne ınanılmaktadır HCV'lı bır hastaya yapılması gereken ılk mudahale, HBV'ye karşı bır bağışıklık kazanmamışsa, onu derhal aşılamaktır Bılginin pratığe dönüşmesı zor ve zahmetlidır. Bu noktada teknolojik bir sürecin başladığını bıliyoruz. öğrenci projelen genellikle ele alınan konunun bilimsel sürecinin çözümünü sunuyorlar. Bu süreç, bilimsel araştırma ve genel hatlarıyla çözüme ulaşmakla sınıhı oluyor. Bu normaldir. öğrenci projelennın amacı belirli ve sınırlıdır. Bu bilimsel araştırma sürecinin ürüne, teknolojiye dönüşmesı apayn bır çalışma gerektirir. Bu aşamada tasanmcı, konuyu, ürüne veya kullanılacak mala donüştürecektir. Arge ortamında ürün tasanmcısı da bilimsel sürecin tam ıçındedir ve bütün aşamaları bılır. Bır makınenın geliştirilmesıni, bir arabanın üretilme sürecini düşunün; tam bir ekıp çalışması olmasa, sonuca varmak mümkün olur muydu? Endüstri tasanmcılığı lyı bir meslektir. Şu sıralarda üniversıtelerde en yüksek puanla öğrenci alınan bilim dalları arasındadır ve belkı de başta gelmektedir. Acaba endüstri mühendisliğine olan talep, Türkiye sanayinın gerçekten ARGE merkezli biryönelıme girdiğinin habercisı mi? Gelecek cumartesi yine birlikte olmak umuduyla... Tedavi Vıral Hepatitler Hekımler bılır, ulkemızde AIDS'den çok daha yaygın ve çok daha fazla 6lume yol açan Hepatit B (HBV) ıle bırlıkte yaşıyoruz HBV'nın komplıkasyonları, kronıkleşme, sıroz ve karacığer kanserıdır HBV taşıyıcılarında karacığer kanserıne yakalanma rıskı dığer ınsanlara gore 200 kat fazladır ve HBV sıgaradan sonra en onemlı kanserojendır Turkıye'de 3 mılyon ınsan kronık HBV taşıyıcısıdır ve dunya nufusunun yansına yakını da HBV ıle enfekte olmuştur Nedense (ve lyı kı), ıç ıçe yaşadığımız bu vırus bır medyatık kabusa donuşturulmedı Yenı bulundu (yenı olan şeyde bıraz bılınmezlık ve dehşetengızlık de HCV tedavısınde tıbbın çaresız olduğu savı doğru değıldır Kronık C Hepatıtınde antıvıral tedavı denenerek sırozu önlemek amaçlanır Interferonalfa, şımdılık, klasık vakaların tedavısınde ılk yoldur 3 mılyon unıte/gun, haftada 3 kez ve 6 ay sureyle yapılan ınterferon tedavısıne yuzde 40 oranında yanıt alınmıştır Tedavı almayan hastaların % 4'unde de ALT normalızasyonu, yanı benzer bır duzelme gorulur Ancak te davı sonrası hastalığın nuks oranı yuzde 5O'dır ve bu yuzden dozun artırılması ya da tedavı suresının uzatılması gıbı yontemler uzerınde durulmakta ve bunlardah daha başarılı sonuçlar alınmaktadır 60 yaşın ustunde yın bır tesbıt edılmış ve sıroz saptanmamış bır vakanın tedavı edılmesının gerekmedığı kanısında olan pek çok hekım vardır Çunku, bu hastaların hastalığın doğal seyrını ızlemeye bırakılması durumunda, doğal ömurlerını HCV taşımayan ınsanlar gıbı tamamlayacakları öngörulmektedır 1992'de yayımlanan bır ça lışma, Saoff ve arkadaşlarının 18 yıl boyunca ızledıklerı enfeksıyonlu hastalarla kontrol grubundakı ınsanların olum oranlarında hıçbır fark olmadığını göstermektedır HCV açısından en rısklı grubu sağlık çalışanları oluşturmaktadır Bu yuzden, pek çok hastayı olumsuz etkılemış olsa da soz konusu programın hastane koşullarına ve sağlık çalışanlarının durumuna dıkkat çekmesı olumlu bır sonuç olarak değerlendırılebılırl * Opr. Dr. / Amasya e posta: bursali@planetcom.tr Cumhuriyet BİLİMTEKNİK • No 536 28 Hazıran 1997» Basan ve Yayan Yenı Gun Haber A|ansı A Ş • Genel Yayın Ybnetmenı Orhan Erinç • Genel Yayın Koordınatoru Hikmet Çetinkaya • Yazı Işlerı Muduru Ibrahım Yıldız (sorumlu), Dlnç Tayanç • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı * Grafık Yönetmenı Tüles Hasdemir • Reklam Medya C. 5363