Katalog

BELGESELLFR YAYI N TV 2 09.50 Çevre Çalışmaları TV 2 15.12 Belgesel "Vahşi Güney" TV 2 15.45 Bunları Biliyor musunuz? TV 3 15.50 Belgesel "Volkanlarr" TV 3 18.00 Parmak Ucundaki Yaşamlar TGRT 02.30 Belgesel "Kaptan Cousteau" Kanal E 17.35 Hayvanlann Dünyası Kanal E 18.35 Belgesel "Semerkand'a Dönüş" Flash TV 15.20 Sigara ve Sağlık 22 Mart Cumartesl Çeviriler, çevirenler ve yayınevleri | u dergıde bu başlıklı bır yazı belkı jyadırganabılır Ama yazılmasına se"bep olan kıtaplar fızıkle ılgılı Bu bakımdan genel anlayışımı da ışe katarak bıraz "ukalalık" yaparsam affola Uzmanı değılım ama çevırı yapmanın bırakaç temel ılkesı olsa gerek, kendıme gore bır şeyler duşundum Uzmanlar, ek leyıp çıkarırlarsa sevınırım Ama şımdılık, bır deneme olarak şu ılkelerı one suruyo rum 1 Bırıncı dılı (yanı kıtabın, makalenın vb ozgun dılı) lyı bılmek 2 Ikıncı dılı çok lyı bılmek (bırıncı dıl dekı deyım ve deyışlerı doğrudan tercu me etmek yerıne tam karşılıklarını bulacak kadar) 3 Eğer konu çok ozelse, bu ozellığı veren olguyu çok lyı bılmek (orneğın şıır kıtabı çevrıhyorsa şıır yazabılme yeteneğı ve deneyımı olmak, bılımsel bır kıtap çev rılıyorsa o dısıplınde uzman olmak ve her ıkı dıldekı terımlerını lyı bılmek) Bunlardan herhangı bırısı eksık olursa sonuç başarısız olur Ozellıkle bılımsel bır eser ıçın uçuncu koşul çok onemlıdır Bır şıır kotu ya da yanlış çevırılırse, alt tarafı çevıren bır daha çevırılerını yayımlata maz Ama bılım ıçerıklı bır kıtabın kotu ve yanlış çevrılmesı, konuyu oğrenmek ıçın o kıtaba başvuran kışılerı en azından ya nıltacaktır Son yıllarda bırçok yayınevının, cıddı yazılmış populer fen kıtaplarını çevırterek yayımlamaları çok sevındırıcı Ancak, bunların bırçoğuna ustunkoru bır goz atmak bıle çevırenlerın en azından uçuncu koşula uymadıklarını gosterıyor Bu durum karşısında, ozellıkle, kurulma amacı fen bılımlerının ulkemızde gelıştırılmesını sağlamak olan TUBlTAK'ın 6u hu susta hıçbır tıtızlığı esırgememesı şarttır Bırkaç yıldır bır dızı ıvı seçılmış kıtap çevı rısı yayımlayan TUBlTAK'ın bu yayınlarını, genellıkle orıjınallerını okumayı yeğledı ğım ıçın dıkkatle ıncelememıştım Ancak, bır raslantıyla bunlardan bır tanesını yakından ıncelemek durumunda kaldım İU Bılım Tarıhı Bolumu'nde Fızık Tarıhı dersıne gelen oğrencılere, yararlanmaları ıçın salık verebıleceğım Turkçe kıtap sayısının çok az olduğundan yakınırken bır oğrencı TUBlTAK'ın "Modern Çağ Öncesı Fızık Tarıhı" adıyla yayımladığı, tanınmış fızıkçı/bılım sıyasetçısı John Bernal'ın "Lxten sıon Of Man hıstory of physıcs before quantum theory" adlı kıtabını gosterınce çok sevındım Kıtabı alıp okumaya başlayınca ıse neredeyse oğrencılere salık verdığıme pışman oldum Çevıren (Denız Yurtoren) hıç fızık bılmıyordu' Turkçe ıfadesı ılk bakışta duzgun gıbı geldığı ıçın kıtabın orıjınalıyle olan ılışkısını, satır satır karşılaştırmadan anlamak pek kolay ol madı Aslında bunu tam olarak yapmaya da gırışmedım, yalnızca çarpıcı bır kusur la karşılaştığımda çevresını de bıraz yoklayınca, çevırenın, esas metnı yer yer kırptıgmı (kıtabın onemlı bır kısmı yok) bu sırada da kımı yerlerı bozduğunu farkettım Rastladığım en dıkkate değer puruz lerı aşağıda, lıste halınde, kıtapta karşıma çıktıkları sırayla açıklıyorum Bunlardan kımılerı "affedılmez (a)", kımılerı "cıddı (c)", kımılerı "olmamalıydı (o)" ve kımılerı de "boylesı daha lyı/boyle olmalı (b)" cınsınden Sıraladığım puruzlerı, parantez ıçındekı harflerle nıtelıyorum Bu arada, TUBİTAK'ı yayımlamış oldukları ve yayımlayacaklan tum çevırılerı çe vırenler uzman olsa da ölmasa da guvenılır ve yetkın kışılere cıddı olarak ınceletmeye çağırırım Ote yandan, çevıren, "denlı" kelımesını, "kadar" anlamında ve çok sık hatta ba zen yersız de ("bunun kadar > bunun denlı" olmaz, "buraya kadar > buraya denlı" olmaz, "bır şey kadar > bır şey denlı" olmaz, ama "bu kadar > bu denlı" olur ancak bu, doğrudan kıyaslama ol malıdır, oysa, s 283, satır 10 " canlıların yaşaması denlı ateşın yanmasının f) kullanmış Ayrıca, "denlı", kuvvetlı bır nıteleme, lyıce derın ve yeğın olmadıkça, "kadar" bununla ıfade edılmemelı Yunanca adları ıse hep Ingılızce çevırıyazıyla aktarmış, oysa bunların kımılerının alışılagelmış Turkçe karşılıkları var, dığerlerını ıse Turk R Omür Akvüz* çe çevırıyazısıyla vermelıydı 3 16* 'bılım fakultelerı"ne en az 64 yıldır "fen fakultelerı" dıyoruz, hem de resmen (c) 15* "bılımler" > "bu fakulteler" (c) 8 12 "kutlesel ıvme" > "kutlenın ıvmesı" (a) 115 "sıcaklık akımı" > "ısı akışı" (a) 8 sıcaklık ya da soğukluk" > "sıcak ya da soguk" (c) 9 "ısı derecesı" > "sıcaklık", "sıcaklıkta" > "ısıda" (c) 12 "olçum değışmezlen" .> "olçulen babıtler" (measuder constans) (a) 33 1,7,8, ve 16 "amber" > "kehrıbar" (a), (amber, bılındığı gıbı Turkçe'de bam başka bır anlam taşır, ama Ingılızce'de kehrıbar demek, Yunancası elektnım gıbı bır şey ) Ayrıca s/s 307/3* 310/2 (Aynı yanılgı "P" dergısının Kış 1996 sayısının 88 sayfasında da var) 569 "dıkey" •>"duşey" (a) 58 12* "sıcaklık veren" > "ısı veren" (b) 65 12 "kalkulus" > "hesaplama" (c) 74 1 "Incıl" değıl, "Tevrat" yahut "Ahd ı Atık" olmalıydı Orıjınalınde, "Bıble" ya da "Holy Bıble Kıtabı Mukaddes/Kutsal Kıtap" denılmedığı gıbı, yalnızca "Genesıs Yaradılış" geçıyor Bu konu ıse Incıl'de değıl Tevrat'tadır (c) 82 6 "teneke" > "kalay" (a) (teneke, Ingılızce "tın can" sözunden bozulmadır) 8610* "matematıksel yoldan tanımlamaktı" > "sayılara ındırgemektı" (a) 875 "Tum matematıksel ve analıtık goruşler" > "Matematığın ve analızın (dıferansıyel ve ıntegral hesap) tum göruşlerı" (a) 89 Alıntılarda cıddı eksıklıkler var Ikıncının yarısı yok, uçuncude de, "(Son olarak da genetık konusunu ele alan şu alıntıya bakalım)", orıjınalı "Here ıt goes ınto a rather ınterstıng analogy vvhıch tıes ıt up wıth genetıes" "(Şımdı de) gene> tıkle ılgı kuran ılgınç bır benzeşıme/analo jıye grımekte" (c). 904,5 "guç" > "kuvvet" (a) 95 9 "suyun" > "ıçeceklerın/ıçkının" (c) 102 14 "Kum sayıcı" > "Kumla hesaplayıcı/duşunucu" (c) 104 9 "konık bolumlere" > "konı kesıtlen" (a) 120 4 "zengınleştırılmış" > "cılalanmış" (c) 227 "Kalkulus" > "Dıferansıyel ve Integral Hesap" (c) Ayrıca 228/1 228 3 "yonsel hız" "Ingılızce'dekı ' Sakson Lâtın" karışımının sağladığı zen gınlıkten doğan ve ozdeş olarak "hız" anlamına gelen "speed" ve "velocıty" kelı melerınden yararlanarak, Ingılızce ders kıtaplarında, vektor nıtelığını de belırtırken "velocıty", yalnızca buyukluğu soz konu suyken "speed" denmesı âdef olmuştur Burada yalnızca "hız" (c) Ayrıca 263/10*, 12*, 14* 1 * "onları ıten bır gucun varolma sı" "onların ıtılmesı/ıtılıyor olması" (c) 233 8 "evrenı yoneten ılkelerı" > "hareket yasalarını" (b) 12* "uzaklıkla doğru orantılı bıçımde azaldığı" > "uzaklıkla azaldığı" (c) 236 Alıntı 3 "Yerçekımı, gravıtasyon", bu "gravıty, levıty" karşılığında ya zılmış "Yerçekımı, havada tutma" olmalıydı (c) 13* "Hareketın nıcelığı" > "hareket mıktan" (c) Ayrıca 237/5* 238 3 "momentumun" > "momentum momentının/açısal momentu mun" (c) 5* "Çekımsel etkı" > "Kutleçekımı etkısı" (c) ("Çekım" çok genel bır terım, "kutleçekımı" ıse çok ozel bır kuvvet) 243 6* "akromatıkrenksemez" > "monokromatık tekrenkh" (a) 5* "Çekımsel etkı" > "Kutleçekımı etkısı" (c) ("Çekım" çok genel bır te rım "kutleçekımı" ıse çok ozel bır kuvvet) 243 6* "akromatıkrenksemez" > "monokromatık tekrenkh" (a) 244 12* "duşme ve kırılım" > "gelme ve kırılma" (a, c) 10' "dıkmelıklen" ^ "sınuslerı" (a) LİSTE 28 Mart Pazar TV 2 16.25 Bilım Teknoloji ve Biz TV 2 17.25 Belgesel "Akdeniz" TV 3 21.30 Belgesel "Anadolu Medeniyetleri" Show TV 13.20 Belgesel TRTINT 19.40 Belgesel "Türkiye'nin Dostları" Kanal E 17.35 Hayvanlann Dünyası 24 Mart Pazartesi TV 2 17.10 Belgesel "Türk Tiyatro Tarlhi" TV 2 21.25 Belgesel "Boşluğa Dokunmak" TV 3 11.35 Belgesel "Yaşayan Geçmlş" TV 313.40 Belgesel "Alo Dünya" Uzaydakı bılımsel çalışmalar, Hubble teleskobunun onarımı, uzayda çekım yokluğu ve değışık toplumların zaman kavramı, guneş saatı. TV 315.10 Belgesel "Dünya Dosyası" TV 3 20.30 Belgesel " Dağlar ve Yaşam" Tek başına Everest tepesine tırmanan bır Fransız dağcının seruvenı. 25Mart Salı TV 2 17.50 Belgesel "Cumhurlyet Çınarı Dızının "özgurluk ve bağımsızlık benım karakterımdır" adını taşıyan bolumde Turkluğun olum kalım savaşı verdığı o yıllarda kurtarıcısını kendı bağrında nasıl olgunlaştırdığı anlatılıyor TV 311.35 Belgesel "Tarihten Günumuze Kahvehaneler" TV 3 19.00 Belgesel "Çağdaş Uygaıiığa Açılan Kapı" 26 Mart Çarşamba TV 2 18.30 Belgesel "Marmara Adaları" TV 3 11.35 Gölgenln Bereketi TV 3 20.15 Belgesel "Thalassa" Hawaı'dekı%cankurtaranların hayatından bır kesıt, Iskoçya'da denız fenerınde yaşayan ıkı kadının öykusü anlatılıyor 27MartPerşembe TV 217.10 Belgesel "Türk Tiyatro Tarihi" TV 2 19.20 Çevre Paneli TV 2 20.35 Yerii Belgesel "Derindeki Izler" TV 3 12.30 Belgesel "Düş Değil Gerçek" TV 3 19.00 Belgesel "Hayvanlar Dünyası" TV 3 19.00 Belgesel "Ommni" TV 2 17.10 Belgesel "Çarpanak Adası" TV 2 21.10 Atatürk ve Çevresi TV 3 11.35 Belgesel "Karadeniz'den Doğan Güç" TV 3 16.00 Belgesel "Gelecegimizi Aydınlatanlar" 52270 14 Mart Cuma 9* "bakılan cısımden bakan kışı nın gozlerıne" "bakan kışının gozlerın> den bakılan cısme" (a) 5 "Kırılımın nıcelığının" > "Kırıl ma mıktarının/sapma mıktarının" (c) 254 5' "normal olmayan bır ortam da" > "kendıne ozgu bır ortamda" (b) 1* "normal gırışımde" • "dıkey > gelışte" (c) 255 1* "eşkenar dortgen bıçımlı" > "paralelkenar yuzlu" (c) 258 8, 10 "akromatık" ^ "monokro matık tekrenklı' (a) 18* "kırılımının" ? "kırılmasının" (b) 16 "kafes bıçımınde delıklı bır yu zey" > "kırınım şebekesı/ağı, uzerı sık ve paralel çızıklı bır yuzey" (c) 262 8 "ısılarının" > "ağırlıklarının" (a) 264 1 Alıntı 6 "katıdır" > "serttır" (c) 267 Son cumle "Newton'un Guneş sıstemının bır geçmışı olduğu (ve bır yerde degındığı gıbı bır hayvanın bedenının sağ ve sol yanlarının aynı olması gerektığı) gıbı kavramlarının Darvvın tarafından bır adım daha ılerıye gourulmesı ıçın aradan 150 yılın geçmesı gerekecektı " > ~ "Fakat guneş sıstemının de bır geçmışı olabıleceğı ve hayvanlann (Newton bu konuda Arıstoteles gıbı, bır hayvanın sağ ve sol yanlarının aşağı yukarı aynı olması gerektığını ılerı surmekteydı) evrımın urunlerı olduğu kavramı, Nevvton'un fıkırlerının Darvvın tarafından 150 yıl sonra bır adım ılerı goturulmesıne dek bekleyecek tı" (b) 275 5' "çok ınce boşluklardan" > "çok ınce çatlaklardan" (a) 281 5 "vakum gucunun beygır gu cune ustunluğunun " orijinalı " really shovved what a povveful thıng vacuum was" Buradakı "povverful", aslında "takaf'ten çok "kudret" anlamında Çevıre nın yazdığı ıfadenın fızık yonunden doğru olabılmesı ıçın ıse, olay da goz onunde tutularak "vakum kuvvetının beygır kuv vetıne ustunluğunun " denmesı gerekırdı (c) Oysa " aslında vakurnun ne ka dar guçlu bır şey olduğunu gosterıyordu" 290 Şekılde bırkaç yerde "kaynatıcı" > "kazan" (b) 293 9 "ıkıye değıl, dorte bıle katlayacaktı" > "uçe değıl, dortten fazlaya katlayacaktı" (b) 294 2 Paragraf Newcomen makınesının en onemlı ozellığını anlatan cum leler kırpılmış 6* "yukarı aşağı" * "ılerı gerı" (c) 302 Demıryollarıyla ve Stephenson'la ılgılı çok ılgınç kısımlar ve 3* satırda "egzozu(n) bacaya" verılmesının ılgınç sebebı kırpılmış (c) 303 Sadı Carnot'yla ılgılı onemlı yarım paragraf ve tarıhle ılgılı yarım sayfa kırfılmış 3* "ışlerlığıne" ~ "verımıne" (o) > 310 2 "(çekımın daha) guçlu" > "yeğın/şıddeth" (b) (Orjınalı ıse "force ıse greater", yanı "kuvvet daha buyuk") Bu sayfada Kopernık atlanmış (o) 311 11* "surtunmenın ayrıştırdığı" > "surtunmeyle uyarılan" (o) 319 16* " burulma, durumundakı dırencını (torsıyon)" > " bukulmeye karşı dayanıklığını, burulmasını" (b) 12", 10*, Şekıl 108 "burulumolçer (torsıyometre? Bu orıjınalınde yok1)" > "burulma terazısı" (o) 323 3' "volta yığını" > "volta kat merı" (b) ("pıle" Ingılızce'de ustuste yığılmış, "battery" ıse bırbırıne eklenmış an lamlarında olduğundan sırf anlatım kolaylığı bakımından katmer dedım Ancak, Ingılızce'de "battery" denılen elektrık uretecıne bız ya da pıl ya da aku dıyoruz Burada soz konusu olan şey pıl) son satır "mekanıkler" > ""makınıstler" (o) 326 3 "Donuşum etkısının" > "Bunun tersı olan (convers) etkının" (c) 6 "donuşum etkısını" > "tersıne etkıyı" (c) 341 1* "kararsızlık ılkesı" > "belırsızlık ılkesı" (o) Not Bu yazı aşağıddkınden çok daha kapsamlı bır lısteyle bırlıkto TUBİTAK yetkılılerıne de gonderılmıştır *Boğaziçi Üniversitesi, Fizik Bölumu