Katalog

HAYVANL Balıklar hakkındaki bilgiler altüs 1) Mercan kayalıklarında yaşayan yavruların "yern olma" riski yok gibi. 2) Çünkü, çok iyi yüzücüler: Bir olimpiyat şampiyonuna kıyasla, 100 metreyi 3 saniyede yüzüyorlar. 3) Yön kavramları güçlü, 1 km. uzaktan hedefı bilebiliyorlar. 4) Balıklar, akıntıya karşı yüzüyorlar 5) Güçlü koku alma ve duyu organları var. J eff Leis tüm dikkatini o konuya odaklamasını gerektiren türde bir mesleğe sahip. Leis, önünde yüzmekte olan minik balık kurtçuklarından gözlerinı ayırmakaızın, Büyük Set Resifl'nin kınlcalı sularında dolanıyor. Avustralyalı bir balık uzmanı olan Leis yaşamının büyük bir bölümünü Lizard Adası'nı çevreleyen sularda bu minik kurtçukların izlehni sürerek geçiriyor. Yaptığı hiç de kolay bir iş değil. Bu türde her gırişim tçin iki dalgıca gereksinim duyuluyor: Bunlardan bir tanesi belli belirsiz görülebilen canlıyı görüntüde tutmaya çalışıyor; öteki de saniye ölçer, pusula ye derınlik ölçer gibi aygıtları çahştırıyor. Üçüncü bir kişi ise, teknede oturup onları izliyor ve ortalıkta köpek balığı olup olmadığına bakıyor. Kıyının az ötesinde Eric VVolanski de balık kurtçuklarını izliyor. Ancak aralarındaki tek fark, VVolanski'nin bir bilgisayar aracılığıyla yaratılmış yapay canlları izliyor olması. VVolanski Büyük Set Resifı çevresindeki akıntıları ve balıklann devinimlerıni ınceleyen bir okyanusbilimcı. Bu bilim adamının yirmi yılı aşkın bir süre ıçınde elde ettiği bulgular mercan kayalıkları çevresinde yaşayan yavru balıklar konusunda kimı şaşırtıcı gerçekleri de gözler önüne seriyor. Yüksek ya da düşük uygulayımlı olsun, tüm araştırmalar, mercan kayalıkları arasında yaşayan yavru balıklann, hiç de sanıldığı gibi, güçsüz ve korunmasız olmadıklarını ortaya koyuyor. Bu balık kurtçukları yalnızca bırkaç milimetre boyunda olmalarına karşın, kendilerini bir okyanus akıntısına karşı koruyabilecek hıza ve bir resifi en az bir kilometre uzaktan saptayabilecek yeteneğe sahipler. Bu yeni buluş yaşambilimcilerin resiflerin bir araya kümelenişleri ve korunmaları konusundaki eski görüşlerinı yerle bir edeceğe benziyor. Denizde yaşayan çoğu canlı gibi, mercan kayalıklarında yaşayan balıklann da yaşamları iki aşamadan oluşuyor. Erişkinler yuvaya yakın kalıp yaşamlarının tümünü resifin belli bir yerinde geçirıyorlar. Bu balıklar için mercan kayalıkları ile adalar arasındaki derin sular aşınması olanaksız bir boşluk sayılıyor. Buna karşılık söz konusu balıklann yavruları oldukça serüvenli bir yaşam sürdürüyor. Mercan kayalıklarında yaşayan hemen hemen tüm balıklar yumurta ve spermalarını doğrudan suya döküyorlar. Sonuçta ortaya çıkan oğulcuklar gelgit ve akıntılarla uzaklara sürükleniyor. Gelişmekte olan kurtçuklar daha sonraki birkaç haftayı açık sularda geçiriyor ve sonunda bir yere yerleşerek anababalarının yerleşik yaşam biçimlerinı benımsıyorlar. Geleneksel görüş sarsılıyor Geleneksel görüşe göre, mercan kayalıklarında yaşayan balıklann yavruları, yaşamları okyanus akıntıları, gelgit ve rüzgârın yarattığı devinimlerin insafına kalmış korunmasız canlılar. Bu nedenle, yavruların yalnızca çok küçük bir bölümü "şans eseri" kendilerine bir yuva bulabiliyor; çöğu da dış etkilere yenik düşerek "sularda yitip gidiyor." Avustralya Denız Bılımlerı Enstıtusu görevlilerinden VVolanski ise, dünya bahkçılığında balık kurtçuklarının büyük bir bölumunun boşa harcandığını, öyle olmakla birlikte, kurtçuk sayısının resiflerin barındıramayacağı denli çok olduğunun düşünüldüğünü belirtiyor. Oysa kı, şımdılerde su yüzüne çıkmakta olan öykü bunun tam tersini ileri sürüyor. Buna göre balık kurtçukları, sanıldığı gibi etkisiz değiller. Dahası, sayıları da balıkçıların olta, dinamıt ve sıyanürle yok ettikleri kurtçuklardan doğan boşluğu kapatacak denli çok değıl. Balık kurtçukları ile ilgilı araştırmaların büyük bir bölümü morina ve ringa gibi ılımlı sularda yaşayan türler üzerinde ger çekleştirildi. Bu türler mercan kayalıklarında yaşayan türlere kıyasla daha az gelışmişlerdir ve pek iyi yüzemezler. Morina ve rınganın tersıne, mercan kayalıklarında yaşayan balık türlerınin yavruları kendi güçleriyle yol almak ve koca okyanu sun bir köşesinde küçük bir resif bularak sığınmak zorundadırlar; yoksa, yaşam çevrimlerını tamamlayamadan yok olup giderler. Leis ve ekıbi Great Barrier, Rangiroa mercanadası ve Fransız Polinezyası çevresinde elliyi aşkın balık türünün devinimlerini inceledı. Ekibin elde ettiği son bulgular bu minik yavruların hızlı yüzücüler olduklarını açıkça ortaya koydu. Bulgular yavru balıklann saniyede 20,6 santımetrelik bir hızla yol alabildiklerını gösteriyor. Bu uzunluk balıklann bedenlerinin yaklaşık 14 katına eşit. Bir olimpiyat yüzücüsünün bu hıza ulaşabilmesi için 100 metreyi 3 saniyede alması gerekıyor. Doğal olarak, daha büyük kurtçuklar '' daha hızlı yüzebilseler bile, boyutları göz önünde tutulursa, kimi küçük balıklar bu konuda çok daha etkileyici bir başarı sergılıyorlar. Avustralya James Cook Üniversitesi'nde doktora öğrencisi olan llona Stobutzki mercan kayalıklarında yaşayan kurtçukların hızlarını ve da« y a n m a güçlerini araşfırdı. Bedenleri çok küçük türm £& l e r b ' l e s a n | y e d e 40 s a n T '. S*^' timetrelik bir hıza ulaştıjfefj lar. Dayannna güçlerini ' yŞÇr* ölçmek için ise, Stobutzki balıklann saniyede 13,5 santimetre hızla yol alan bir akıntıya karşı, güçleri tükeninceye dek yüzmelerini sağladı. Bu kez yarışın şampiyonu hiç dinlenmeden 94 kilometre yol almayı başar Denetimin ele geçirilmesi f Stobutzki, "Balıklann sergiledikleri inanılmaz başarı karşısında ağzımız açıl< kaldı. Bu kadarını hiç beklemıyorduk. BL demektir ki, yerleşmeden önceki son evrelerde balıklar gittiklerı yer konusundc korkunç bir denetim gücüne sahipler,1 dıyor. Gerek Stobutzki, gerekse Leis'ın elde ettiği bulgular yerleşmeden önce balık larda bir yön kavramı olduğunu ve en a? bir kilometre uzaktan resiflerin yerlerin belirleme yeteneğıne sahıp olduklarını ortaya koyuyor. Lizard Adası yakınlarından bir gece vaktı tam yerleşmek uzere iken parlak bir floresan lambası ile tuzağa düşürerek kurtçuklar toplayan Leis, ertesi gün bu kurtçukları resiflerin bir kilometre ötesine götürüp birer bırer suya bıraktı. Leis ınceleme sonucunda kurt çukların yüzde sekseninin belirli bir yön izleyerek yüzdüklerine, ancak bun ların resiflere doğru yüzmek yerine, onlardan uzağa doğru yüzdüklerine tanık oldu. Bu durum kurtçukların bir resifi en az bir kilometre öteden saptayabıldıklerı nin bir göstergesiydi. Leis, deney gündü2 vaktı yapıldığından, kurtçukların resiflerin ters yönunde yüzdüklerine ınanıyor. Araştırmaların büyük bir bölümü kurtçukların resıfe, planktonlarla beslenen balık sürülerinin uykuya çekildikler gür batımından sonra geldıklerıni ortaya ko yuyor. Yavru balığın resife ulaşır ulaşmaz hiç vakit yitirmeden kendisine güvenli bir yer bulması gerekıyor. Gündoğumune dek kendisine yer bulamayan küçük balıklar uykularından uyanan büyük balık sürülerine yem oluyor. Akıntılar ve gelgitler Balık yumurtalan akmtılaria sürüklenir ama genç balıklar hayatta kaimantn bir yolunu buluHar. Şimdiye dek balıklann devinimleri ile ilgili örneklemeler suyun devinimine daya 5536