Katalog

E V Rİ M Darvvin'in kuramı yeniden gündemde Doğal ayıklanma, sürü ve kovan gibi canlı toplulukları da kapsıyor. j ır zamanlar burun kıvrılan ve dol koşullara en lyı uyabılen tu "run ureyıp kaldığını guçsuzlerın de yok oldugunu savuııaıı yrupların dogal ayıklanması qoruşu yavaş yavaş yeniden gundeme gelıyor Bu qoruşe gore dogal ayıklanmanın çogu onde gelen kuramcıların savundugu gıbı yalnızca genler ve tek tek bıreyler ıçın geçerlı olmadıgı suru ve kovan gıbı çeşıtlı canlı topluluklarını da kapsadığı one suruluyor Charles Oarvvin de dogal ayıklamanın uyelerı kendılerıne zarar gelse bı le, başkalarını gozeten bır davranış ıçınde olan topluluklara yarar saglaya bıleceğıne ınanıyordu Ancak New York Eyalet Unıversıtesı nden George C. VVıllıams 1966 yılında yayımlanan 'Uyum Sağlama ve Doğal Ayıklanma" başlıklı kıtabında bu goruşe karşı çıkı yordu VVıllıams başkalarının uygunlu gunu arttırıp kendı uygunluğuna ket vurma bıçımınde tanımlanan gozetıcı davranış turunu yureklendıren genlerın zamanla turnden yok olduklarını savunuyordu Kımı bılım adamları da gozetıcı dav ranışın, bıreyın sozde ozqecı davranışının yakınlarının uyum sağlamalarına olanak tanıyan "kapsamlı uyum" ve yakını olmayanlara karşı comert davranmanın yalnızca kısasa kısas bır temele dayandığını savunan "karşılıklı gozetım" kavramlarıyla açıklanabılece gıne parmak basıyorlardı 7O'lı yıllarda Oxford Unıversıtesı'nden Rıchard Davvkıns, VVıllıams ın çalışmalarından yola çıkarak ortayn attıgı "bonmoıkcvcı gpn ' ornegıyle grupların ayıklanması goruşunu bıt kez daha yerden yere vu ruyordu Dogal ayıklanma grupları konubunddkı tartibmaldr ozellıkle Davıd Sloan VVılson un kararlı tutumuyla gı derek ıvme kazanıyor Gerçekten de VVılson bu konuda son 20 yıldır rapor lar sunuyor Ancak VVılson un VVısconsın Unıversıtesı felsete uzmanlarından Ellıott R. Sober ıle bırlıkte hazırladıgı ve 1994 yılında Behavıoral and Braın Scıences adlı dergıde yayımlanan ya zısının bu konuda en etkılı rapor olduğu ılerı suruluyor VVılson ve Sober'a gore farklı canlı lara nasıl bır karşılıklı bağımlı genler topluluğu gozuyle bakılıyorsa gruplar da "butunu oluşturan parçaların uyum ve eşgudumu ıçındekı bıreyler" olarak ele alınabılırler VVılson ve Sober'ın gozunde grup, ıçıçe orulmuş bır aıle ola bıldığı gıbı, bırbırlerıyle ılıntılı olmayan bıreylerden oluşan bır topluluk, dahası, bır ortakyaşam (sembıyoz) ılışkısı ıçın de olan farklı turlerden bır çıft bıle olabılıyor Bu gruplar bırbırlerıyle çekışır lerken doğal ayıklanma bır gruba otekısınden dahd fazla ayrıcalık tanıyabılı yor ve boylelıkle o grubun ozellıklerı uzerınde quçlu bır etkı yaratabılıyor VVılson ve Sober ın raporuna gelen tepkılerın olçulu bır olumluluk taşıdığı belırtılıyor Cornell Unıversıtesı nden Thomas D. Seeley, topluluklar arasın dakı doğal ayıklanmanın an gıbı kımı Darwm'in kuramı halâ tartışılıyor sosyal boceklerın davranışlarına bır açıklama getırebıleceğını savunan, bu goruşe oldukça "sıcak" bakıyor Se eley ye qore, aynı kovan ıçındekı arılar kuşkusuz bırbırlerıyle yarışıyor ama bunlar kaynak bulma savaşımında başka kovanlara karşı tek bır varlık gıbı davranabılıyorlar Ne var kı Seeley, ınsan gıbı, daha karmaşık yapıdakı canlıların davranış larını da bu kapsama alırken VVılson'u bıraz ılerıye gıtmekle suçluyor Hastalıkların evrımı konusunda yet kılı bır kışı olan Paul W. Evvald, VVılson un gerek terımbılım ge ıpk odak noktası açısından kayda değer bır yonu bulunduyunu zıra bu goruşle yıyınların yaşamlarını surdurebılmelerıne yepyenı bır bakış açısından yaklaşıldıgını dıle getırıyor Lwald a gore ornegın benmer kezcı gen modelınde daha bu yuk canlıların uzerınden geçınen kuçuk canlıldr kendılerını besleyen canlıyı oldurmek pa hasına bıle olba olabıldıgınce hızlı bır bıçımde çogalmak zo runda kalıyorlar Kımı asalakların kendılerını bebleyen canlı larla daha lyı ve duzenlı bır ılışkı ıçınde olrridları Evvald a gore, topluluklar arasındakı dogal ayıklanma surecı ıçınde ele alındıgında bellı bır anlam kazanıyor Ote yandan duşmanlık ve kınden uzak bır tutum da benmerkezcıgen orneğının bır parçasını oluşturan ancak VVılson ve Sober'ın bır tur grup ayıklaması olarak nıtelendırdıklerı yakınların ayıklanması savıyla açıklanabılır Evvald tum bu tar tışmaların enınde sonunda anlambılıme dayandığını dıle getırırken grupların dogal ayık lanması kavramını yerın dıbıne batıran VVıllıams da, VVılson ve Sober ın grup ayıklamasını her şeyı grup ayıklamasıymış bıçımınde tanımlamasından yakınıyor Grupların doğal ayıklan ması konusuna dırengen bır tutumla yaklaşan VVılson bu alanda çeşıtlı semınerler duzenlenıyor Bu arada yıne Sober ıle bırlıkte kalerne aldıgı "The Evolutıon of AltruısamGozetıcı Dav ranışın Evrımı' başlıklı bır kıtabının da onumuzdekı yıl yayımlanması bek lenıyor GOKYUZUNDE B U AY Eylül ayında gökyüzü •Venüs ve Mars sabaha karşı Doğu'da. • Jüpiter günbatımında Nışancı Takımyıldızı'nda. • Satürn tüm gece Balıklar Takımyıldızı'nda. • 22 Eylül'de GeceGündüz eşitliği ile sonbahar başlıyor. degıldı Yazımızda bu aksaklıqı duzel terek ve yorungenın onumuzdekı yılın bır bolumunu kapsayan kısmını da dn hıl ederek gok harıtasını tekrar yayımlıyoruz Şımdı bu ayın gok olayları Guneş: Ay ortasına kadar Aslan sonra da Başak Takımyıldızı nda bulu nacaktır 22 eylulde Sonbahar ın başlangıcı olarak kabul edılen Ekınoks lar dan bırınde bulunacak olan Guneş ın bu tdrıhtekı Denklınabyonu (Ekva tor'dan olan açısal yukseklıgı) yaklaşık bifır derece olacak ve gece gunduz suresı bırbırıne eşıt olacaktır Ay: Ayın ılk gunlerı geceyarısında Son Dordun evresınde Doğu'dan yuk selecek olan Ay 8 ve 9 Eylul sabaha karşı son dordun ıle yenı Ay arasında bır safhada olan Ay ıle Venus ve Mars ın guzel beraberlıklerı var Gokyuzu fotoğrafçılan ıçın bulunmaz fırbdt lardan bırı bu Eylul boyunca Ay ın saf haları ve bu safhalara gırış tarıhlerı ıle zamanları aşağıdakı gıbıdır Tıtnccn qustos ayında Gokyuzu başlıklı geçen yazımda yayımlanan ve uzerınde Hale Bopp Kuyruklu yıldızfnın gokyuzunde ızleyeceğı yol bulunan gok harıtası. zemının babkıda koyu çıkmasından dolayı pek kullanışlı A nun şafak so kerken en par lak cısmı olan Venus Mars ıle bırlıkte eylul boyunca qozlenebılecek Jupıter: Gıderek gokyu zunde Guneş e yakın g o r uIm ey e bdblaydn Jupı ter gezegenı artık daha kiba surelerle qoz lenebılecek Ay boyunca geceyarısına kadar yıne Nı şancı Takımyıldızı nda bu lunacak olan bu gezegen 20 eylul akşamı ılk dordun PV resındekı Ay ıle yanyana olacaktır ,A Ikckt M«ı> Safha Son Dordun Yenı Ay ilk Dordun Dolunay 8 Eylul sabaha karşı Dogu ufkunda Mars, Venus ve Ay buluşması Tarih 4 Eylul 13 Eylul 20 Eylul 27 Eylul 22 06 02 07 14 23 05 51 Zaman HaleBopp Kuyrukluyıldızı'nın gokkuresındekı takımyıldızlar arasında 1997 Nısan'ına kadar ızleyeceğı yorunge. Dunya'ya en yakın ve dolayısıyla en parlak olacağı tarıh 1 Nısan 1997 olarak hesaplanmıştır. gorulebılecek 27 eylul akşamı ıse Dolunay evresındekı Ay ıle yanyana gozlenebılecektır * I. U. F.F. Astronomı ve Uzay Bılımlerı Bolumu Venus, Mars. Agustos ayında oldu gu gıbı, bu ay boyunca da Dogu ufku Saturn: Ay boyunca en lyı gozlenebılecek olan bu gezegen Jupıter den bıraz daha sonuk olarak Balıklar Tdkırnyıldızı ndd tum gece 4949