Katalog

DEPREM A R A Ş T I R M A L A R I Uıger enteresan bır olay da Erzıncan ın dogusunda meydana gelmıştır Burada 1949 depremı Frzıncan ın he men dogusunda yeralan Yedibu beg mentı uzerındekı maksımum stres yuk selmesını atlayarak daha doguda meydana gelmıştır Bununla beraber 1939 1949 ve en son meydana gelen 199? depremlerı en son 1784 yılında kırılan Yedısu segmentı uzerınde ortalama 9 2 barlık bır stres artışına neden olmuştur Bu sebehlp bu segment uzerınde deprem olma olasılığı son derece artmış bulunmaktadır Yıne bu depremler so nucunda kırılma olasılıqı Ovacık ve Do gu Anadolu fayının Palu ve Karlıova segmentlerınde 7 6 8 1 artmıştır Bu modelleme sonucunda fayın batı sında Kuzey Anadolu Fayı nın ozellıkle Sapancalzmıt Duzce, Hendek ve Geyve segmentlen uzerınde onemlı stres artışları elde edıldı Bu artışlar maksımum olarak 13 6 7 bar arabinda değışıyor Ozellıkle Sapancalzmıt seq mentı endustrı ve nufus yogunlugunun yuksek oldugu alanda yer almaktadır Uzaklık (km) Bu çevrede en son 1878 depremı mey Şekıl 1 a) Kuzey Anadolu fayı uzermde 19391992 yılları arasında meydana gelen depremler sırasında gozlenen yatay yer dana gelmıştır ancnk bu depremın fazla degıştırmelerın dagılımı, ve b) ılgılı yuzey kırıklan beyaz çızgılerle belırtılıyor Sıyah çızgıler kırılmamış, beyaz çızgıler ıse kırılmış bır detayı bılınmemektedır fay segmentlerını gostenyor Deprem olasılığı nerelerde arttı? Deprem tehlikesi nerelerde yoğunlaştı? H f er buyuk depremın fay zonlann da uzun zaman boyunca (yuzyıllar) bırıkmış stresın serbestlenmesıne sebeb oldugu bılınmektedır ancak son yapılan deprem modellemplerınde buyuk depremler sırasında ortaya çıkan toplam sfrps hoşalımının 1/10 kadarının bazı komşu faylar uzerınde anı stres ar tışları meydana getırdıgı belırlenmıştır Stresın komşu faylar uzerındekı bu bırkaç bar lık anı artışının daha once bu faylar uzerınde bırıkmış stres mıktarına gore yaklaşık ılk 30 yıl ıçınde yenı bır buyuk depreme yolaçtıqı anlaşılmakta dır Bız bu amştıımada Kuzey Anadolu Fayı uzerınde 1939 yılından berı meydana gelen depremlerın kırılma stıes dagı lımlarını modellıyerek gelecekte buyuk deprem olma olasılığı yuksek tayları veya fay seqmentlerını belırlemeye çalış tık Uomıno taşlarının sırayla yıkılması gı bı 1939 1944 yılları aıasında Kuzey Anadolu Fayı boyunca Frzıncan dan Bolu ya goç eden dort buyuk deprem yaklaşık 725 km uzunlugunda bır kırık olubturmubtur (Ketın 1948) Bu deprem goçu daha sonra 1957 Abant ve 1967 Mudurnu Vadısı depremlerı ıle batıya dpvam etmıştır (Şekıl 1b) Buyuk dep remlerın bellı bır zaman aralıgında ve bır fay zonu veya alan ıçınde goçu veya yo gunlaşması dunyanın dıger bır çok yerınde de meydana gelmıştır Ancak bun ların hıçbırı Kuzey Anadolu fayında 1939 1967 yılları arasındd meydana gelenı kadar mukemmel degıldır Bu olay sureklı deprem kırılma qoçunun bılınen en klasık ornegı olup son 30 yıldır bılım dddmlarının kafasını kurcalamıştır ve ay nı zamanda sıgorta şırketlennın de kor kulu ruyası olmaktadır Ornegın Kahfornıya San Andreas fayı benzer deprem goçu açısından goz onune alındıgında fayın Parkfıeld ıle Salton Sea ırasında kahn yaklaşık 750 km lık kısmının tamamının 5 yıl ıçınde kırılması anlamına gelmektedır Bu da Kalıfornya ıçın ınsan kaybının yanı sıra zaıarın trılyon Dolar mertebesınde olma sı demektır Yalnız bu açıdan bakıldıgında bıle deprem goç olayının anlaşılmabinın onemı ortaya çıkar Kuzey Anadolu fayı uzerınde 1939 1967 yılları arasında meydana gplen deprem goçu olayının dıger bır yuzu de bu olayının devam edıp etmeyecegının anlaşılmdsı ve de vam edecekse hangı fay segmentlerının kırılma bdribinın fazla oldugunun belır lenmesıdır Kuzey Anadolu Fayı nda yapılan yenı 1939 yılından berı Kuzey Anadolu Fayı uzerınde deprem stresının oluşturduğu sureklı kırılma olayı ve bugun tehlıkenın olduğu bolgeler uzerıne bır çalışma... R o s s S Slcııı Ukııl Bıiıkıi hıımsll D u h ı u h binda Kuzey Anadolu Fayının derınlıklegozlemler ve bismık btresın bır bonrakı rınde suıeklı olarak meydana gelen yor depremın olma olasılıgını nasıl degıştır degıştırme sısmo|enık zona stres yukledığını hesap eden yenı yontemler bızı mektedır GPS olçumlerı Kuzey Anadolu bu deprem goçu olayını yenıden gozden Fıyı boyunra 24+4 mm/yıl yerdegıştırgeçırmemıze ve hangı şartların bu su me hızı oldugunu gostermektedır Şekıl roklı kırılmayı hazırladıgını araştırmamıza 0 de fay boyunca 8 km derınlıktekı Co neden oldu Yikın zamana kadar fayın ulomb btreb değibimlerı gorulmektedır detay geometrısı ve 1939 1944 kırıgı boyunca meydana gelen otelenmeler Depremler deprem kırıklan boyunca bırkaç olçum dışında bılınmıyordu Bu streslerın rahatlamasına (mor alanlar) ve bılgılerın eksıklıgı depremın oluştuıdugu kırıkların uçlarında ısc streslerın artması stresın hesaplanmasını engellıyordu Ay na (kırmızı ılanlar) sebeb olurlar 1939 rıca fay boyunca derın 1943 ve 1944 gıbı buyuk lerde meydana gelen su deprpmlpr faydan 50 km yp reklı hareketın mıktarı kadar bır alanda streslerın ıapandegışık kaynaklara gore azalmasına yolaçarlar en az dort katı degerde 1957 ve 1967 depremlerınbırbırınden farklıydı (0 8 de ıse fayın bır bolumu ra . • ± 3 7 cm/yıl) hatlarken 1967 kırıqının batı yarısında tekrar stres Kuzey Anadolu fayın yuklenmıştır Bu sebeble da son zamanlarda yapıfayın bu bolumunun tekrar Idrı drabtırrnaldr bu en kırılması olasılığı dıger kırı gellerı ortadan kaldırmış lan alanlara gore daha fazbulunuyor (1) ladır Benzer durum 1942 Bu modelleme sonu NıksarErbaa deprem kırı cunda bırı harıç her gı jçın de geçerlıdır Fayın depremın bır sonrakı dogusunda ıse 1939 1949 depremın kırılmasını have 1966 depremlerı Doğu zırladığı belırlendı He Anadolu Fayında meydana saplamalara gore dep gelen 1971 deprem kırığı uzerınde strerem sebebıyle yukselen bırkaç barlık sın artmasına sebeb olmuştur Dıger ta stres depremı takıp eden ılk on yıl ıçın raftan Yedısu segmentı uzerınde stres de yenı bır deprem olma alısılığını en az oldukça attmış durumdadır uç kat arttırıyor Başka yerleıde yapılan bu tur modelleme çalışmaları orneqın On deprem epısantınnın dokuzu stre Kalıfornıya da aıtçı deprem çalışmalatı sın yaklaşık enaz 3 bar arttıgı alanda yer ve dıger sısmık çalışmalar stresın arttıqı almıştır Benzer olarak yıne on deprpmalanlardakı anı dcprem aktıvıte artışını den dokuzunda oluşan kırık boyunca doqruluyor Bu sonuçlar deprem tehlı daha oncekı depremler sebebıyle mey kelerının onceden belırlenmesı çdlışmd ddna gelen stres artışı 2 4 bar cıvarında larına ypnı bır boyut gptırmpktpdır olmuştur Bu modellemelerde tektonık veya bolgesel stres kullanılmamış olup sadece Coulomb Kırılma Stresının kırık uzerındekı yatay yer degıştırme degışırnı mıktarı tay geometrısı ve kayma surtun Bu çalışma ıle 1939 dan berı Kuzey me katsayibi goz onune alındı Transfer Ariddolu Fdyı nın kırılmdbindan kaynak edılen stres deprem sırasında ortaya çılanan statık stres degışımlerı modellen kan stresın ortalama olarak %10 u ka dı Bu modellemede stres (gerılım) bu dardır Yılnız 1943 depremının epısantn tun noktalarda veya fay duzlomı uzrrın meydana gelen yuzey kırıgının ters de elastık yarı alan olarak hesaplandı ucunda yer almıştır Bu dppremın ppı (Steın ve dıgerl 1992) Kuzey Anadolu santırı nın aslında 1942 kırıgı tarafında Fayı depremlerının hıposanîr derınlıklerı (Dogu dd) yer alması gerekmekteydı nı kesın olarak bılmedığımız ıçın btreb Ancak yıne de 1943 epısantn stres artısısmo|enık zonun yarısı olan 8 km lık bır şının pozıtıf oldugu alanda yer almibtır derınlık ıçın tanımlandı Depremlerın dı Tehlıkelı bolgeler Sonuç olarak yapılan modplleme so nucunda Şekıl 2 de gorulen mor dlan larda buyuk deprem olma olasılığı azalır ken kırmızı alanlarda artmıştır Dep rem rıskının arttıgı bu alanların başında Doğuda Erzıncan ın dogusu Ovacık fayı BıngolPalu, bdtıda ıse Sapanca Izmıt, Geyve, Hendek ve Duzce fayhrı gelmektedır Ikıncı derece onemde Ku zey Anadolu Fayının NıksarErbaa ara sındakı ve Mudurnu vadısının batı kesımı rısklı alanlaı arasında sayılabılır Yenı yapılacak araştırmaların deprem rıskı artan faylar uzerınde yogunldbrıidbi ge lecektekı deprem zararlarının azaltılmisı açibinddn bon derece onemhdır (1) Barha (1996) 1919 1944 ciı prunılc rı unıırmı (I ı meyd ın ı gclon v ıt ly ynr degıştırmcler hakkınd^ kı bılqıyı 1939 1944 kırıgı boyunca sureklı olacak şe kılde derleyerek deprem stıesının degışımın modul leıımesıne ınıkm ifjl ııiı (Ş( kıl 1i) F ıy <]f HIIK trı ı nın <tf t ıy h ırıt ıl ırım ı ı (Birkn 1192 ^ıroqlu ve dı qerl 1992) fayın yerının ve geometrık ozellıklerının belıılenmesınde onemlı bı eksıklıgı yıderdı Son olı lak 1988 1994 yıllııı u ısılld ı y ıpıl ın GPS (Globnl Posıtıonııu) Sy tf m) nlt,um|prl sonucunda f"îy boyun ca meydana gelen hareket hızı daha geıçekçı olaıak belıılendı (Oıal vedığerl 199b Str ıulj 199h) ca Iz Düzce Hendek ve Gere hatları üzerin de deprem gerilimi arttı. Barka A A (1196) ^lıp dibtrıbutıon ilong the rupture zones of the 19J9 19b 7 large earthquake mıgratıon ın the North Anatulun tjult BSSA (uı,kı dd) Barka, A A (1992) The North Anatolıan (iıılt Anneles Tectonıcae VI 1b4 19b Ketın, I (19481 Ubeı dıe tektonı t h mHchdnı ı. hen fuk]eruhıjen ılı dt rı tjro1 en untnlnr hprı ErdbPben des letzten Dezennıums ueol Rııdsch Jb 77 m Oral B , Reılenger R Toksoz, N M Kıng R Barka, A , Kınık I ve Lonk O (1995) Toheront [j| ılt rııntıon ın th* t ı N rn Mf dıt^rranean contınen tıl collısıon zone COS January 1 3 Stein R S.Kİng Q ve Lın J (199^) ( IHIHJH ın faılure stıess on the 'outheın S ııı Andrı ı f ııılt System n ı m l hy thı 199° M 7 4 Lindprs earth Hinke Sc/pnce 2SH S086 13t8 1331 Steın R S Klng, Q ve Lın J 11991) Stıes tııy gerıng ol the 199 1 M b I Nuılhrıılıjı C ılıdırnı ı f îrthqu ık( t)y ıt prednt nsjOrs Scıence 265 143? 14S3 Straub, C (199b) Hecent crustal detormatıun ınd straın accumulatıon ın the M ırm ir ı S) ı rı gınrı NW Anıtulıı ın (trrdi Irorrı GPS Mpasurempnts PhDThesı? LTM 122pp Şaroğlu F Boray A ve Emre O (199^) Aı tıvf (ault map ot luıkey Mıner ıl Ht Fxplor In t T ır kpy Kaynaklar Şekıl 2 Kıı/ey AıiKtulu I iyı uztrınde 1939 1992 yılları ardbindd meyddrid gelen depremlerın Coulomb modellemesı yapılan kırılma stresının artrm (kıımızı alanlar) ve aznlnid (mor ve tııavı) ılibkılerının zamdn ıçındekı gelışmesı gosterılmektedır Beyaz faylar aıt oldugu depremde kırılan sıyahlar ıse henuz kırılrmmış fay segment lerını gostermektedır Kapak şemasının açıklaması 497 9