Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN HABERLER Anne adayları nasıl beslenmeli? Bebeklerın yağa ıhtıyacı var... Çogumuz yaglı yıyeceklerden uzak durmaya çalışırken kımı bebeklerın de yeterınce yag tu ketmedıklerınden oturu saglıksız oldukları belırtılıyor Son on yıl ıçınde bılım adamları premature do gan bebeklerın beslenmesınde yağların çok onemlı bır rol oynadığını, ozellıkle de omega uçlusu adı verılen bır grup doymamış yağın gorsel sıstemın normal gelışımınde hıç de azımsan mdyacak btr yer tuttugunu ortaya koydu Bebekler bu yağları genellıkle hamılelıgın son uç ayı ıçınde henuz anne karnındayken aldıgın dan premature bebeklerın yeterlı mıktarda yag almadıklarına ınanılıyor Dallas Retına Vakfı go revlılerınden Eılleen Bırch ve ekıbının gerçekleş Patlamalara karşı su P atlayırı bır madde sıze doğru hızla yol alırken çelık bır zırhın mı yoksa su dolu plastık bır tor banın mı ardına sığınmak sızce daha lyı? Buyuk bır olasılıkla çelık zırhı seçe ceksınız Gelgelelırn Dell Patlayıcı Madde şırketının yonetıcısı John Par kes su dolu polıten torbaldrın ardına gızlenmenın çok daha guvenlı olaca ğını ılerı suruyor Parkes bu konuyla ıl gılı çalışmalara 1993 yılında ıkı yapının dınamıtle yıkımı sırasında bır kadınıı enkaz altında kdlrridsından sonra baç ladı Parkes ın amacı bu tur patlamı ların denetım altına alıntnasını bagla yacak en lyı çozum yolunu bulrmktı Bu konuda kendısıne yardımcı olan Edınburgh Unıversıtcsı muhendıslık tasarımı profesoru Staphen Salter, Parkes ın şımdıye dek elde ettıgı so nuçların oldukça şaşırtıcı olduguna dıkkat çektı Parkes ve Salter patlama sonucun da oluşan hava dalgası ya da aşırı basıncın suyla % 95 oranında gıderı lebılecegını, dahası çevreye sıçrayan parça sayısının 100 kat bunların kı netık enerjılerının de 50 kat azaltılabı leceğını kanıtladı Parkes ve Sdlter ın buluşu gerek sıvıl gerek askerı koşullarda aynı etkıyı sağlıyor Sıstemın sıvıl yaşamda bugune dek gerçekleştırılen en onemlı denemesı Peterbourgh yakınlarındakı bır demır yolu koprusunun yıkımı oldu Yenı kopru eskısının 25 santım yanına yer leştırılmıştı Eskı koprunun yıkım sırasında yenı koprunun uzerıne toz bıle konmamıştı Parkes bu buyuk yıkım ışlemlerının yapının çatibina ve pencerelerıne suy la dolu torbalar yerleştırılmesını onerı yor Boylelıkle parçalanan torbalar dan toz zerrecıklerını elektrostatık bı çımde çeken bır su bulutu oluşuyor Parkes ın bu yaklaşımı uç fızıksel et menp dayanıyor Bunlardan ılkı suyun buhdrldşma ısısının çok yuksek olması ve bu nedpnle de aşırı basınç ener|isı nın buyuk bır bolumunu ısı olarak so gurması Ikıncı etmen ıse sesın su ve havadakı hızı Ses ya da hava dalgası havada sanıyede yaklaşık 330 metre hızla hareket eder Bu hız suda daha da artar Ne var kı ellıye PIII bır oran soz konusu oldugunda bu hız sanıye de 20 metreye duşer Parkes ın sıste mınde hıva kabarcıklarının su torbala rının ıçınde devınım&ız kalmaları sagla nır Uçunru etmen momentın korun Ordek ayaklı tavuk E tırdığı araştırmu be artık bebeklerın doğumu ız leyen bırkaç ay suresınce de yağa gereksınım duyduklarını ortaya koyuyor Ancak Bırch be beklerın herhangı bır yag turune değıl de ozellıkle DHA adı verılen ture gereksınım duyduklarına bunun yeterlı mıktarda alınmaması durumunda gorme bozukluklarının soz konusu olabıleceğıne dıkkat çekıyor Anne sutu DHA ıçermekle bırlıkte bebeklerın en az uçte bırı bu maddeden yoksun olan hazır mamalarla beslenıyor DHA gozun agtabakası ve beyındekı (aynı zamanda alyuvarlardakı) sınır hucre zarlarının oluşumunda onemlı bır rol oynu yor DHA nın onemı sozu pdılen hucre zarlarının akışkan ve gecırgen ozellıgını korumasına yar dımcı olmasından kaynaklanıyor Bu ıkı ozellık ıse gorsel ıletılerı agtabakasınddn beyne aktaran sınyallenn yaratılmasında buyuk bır oneın taşı yor Soz konusu hucre zarları doğumdan oncekı son uç ay ıle dogumu ızleyen altı aylık sure ıçın de hızla gelışprpk son şeklını alır Bu yuzden be beklerın bu donemde yeterınce DHA almalarına ozen gosterılmelıdır Premature dogmamış 162 bebegı bır yıl bo yunca ınceleyen Bırrh ve ekıbı hazır mamayla beslenen bebeklerde gorme duyusunun ek DHA verılen bebeklere kıyasla daha az gelışmış oldu quna tanık oldu Bebeklere ek DHA verılmesının gereklı olup olmadıgınd Besın ve llaç Orgutu onumuzdekı yıl karar verecek Gerekırse hazır mamalara DHA eklenecek masıdır kı bu da bır cısmın kultesının hızıyla çarpımıdır örnegın 0 5 kılo agırlıgındakı bır patlayıcıc 100 kıloluk bır suya sanıyede 10 000 metre hızla çarparsa su parçalanmış torbanın al tından sanıyede yalnızca 50 metre bır hızla dışarıya fırlayarak momentı sogurtur ve patlayıcıyı durdurur Sıstemın tek olumsuzlugunun uy gulama alanında meydana gelen hasar oldugu belırtılıyor Ancak bu olumsuz lugun suyun. ıçınde bulundugu kabın kup bıçımınde olmasından kaynak lanabılecegı kure ya da yarımkure bıçımındekı kaplarla soruna bır çozum getırılpbılecegı belırtılıyor l ve ayak parmaklarımız ana rahmınde ılk oluştukla rında ynpışık olmalarına karşın doğdugumuzda perde ayaklı olmayışımız parmakları bırleştıren hucrelerın olmesınden kaynaklanır Pekı ama bu hucre lerın yok olmalarına yol açan et men nedır? Gelışım btyolojısı uzmanları Lee Nısvvander ve Hongyan Zou bunun nedenının kemık ve kıkırdak oluşumundd etkılı bır buyume etmenı olan kemık mor fogenetık proteınınden kaynak landığını ortaya koydu Nıswander ve Hongyan Zou ıkı gunluk tavuk cenınının sag aya ğına sozu edılen proteını alacak bır gen en|ekte ettıler Tavuk ayagında bol mıktarda morfoge netık proteın bulunmakla bırlıkte bu yanıltıcı alıcı hucre olumunu başlatan sınyalı veremez duruma geldı Sonuçta tavuğun sağ ayağı perdelıye donuştu Aktarılan ge nın etkısı sol ayaga da geçtığın den bu ayakta da hafıf bır bozul maya tanık olundu Deneyın sonunda tavuk sankı ordeğe donuşturulmuştu Nıswander ordeklerın morfo genetık proteın uretımınden yok sun olduklarını da ortaya koydu Bu buluşun ur oluşumuna da ışık tutması beklenıyor Bu tur proteınlerdekı değışım lerın kansere yol açtıgı bılındıgın den alıcının oraya yerleştırılmesı suretıyle kanserlı hucrelerın yok edılebılecegıne ınanılıyor fhızıı lu\ an Rıta i ' aza ındırılmesıdır Su yuzeyı en çok sıvrı nok talar çevresınde bıçım bozuk luğuna ugrar Hosokavva ve ekıbının uçgen uçlu sılıkon yongalar oluş turması ışte bu nede ne dayanmaktadır Buradd temel alınan goruş yuzey gerılımı nın yuzeydekı bıçım bozuklugunu gıder meye çabaladığı sı rada sılıkon parçaları nı da ıstenen yonca bıçımıne sokmasıydı Araştırmacılar bırle şen dort parçanın yu varlak kenarlarının dı şarıya donuk olması ve her parçadakı uç genın de ortak bır merkeze bakması durumunda yuzey dekı bozukluğun en aza mdırgenecegını saptadılar Hosokavva sılıkonu usulca sal lamak suretıyle şımdıye dek 100 par çadan 30 tanesınde yonca bıçımıne ulaştı Bundan sonrakı aşamada ıse çok sayıda farklı bıçımler ya da uç boyutlu yapılarla daha lyı sonuçlar el de edıleceğını umıt edıyor Boylelıkle gelecekte bu yontemden yarar lanılarak kısa surede çok daha kdr mdşık mıkroyapılar elde edılmesı beklenıyor Midyeler su süzüyor 9 8 8 yılında Kana d a dak ı Buyuk Gol leı yoresını kuşatma altına alan zebra midyeler o gun bugundur teknelere m u sal lat oluyor ve kanalızas yon aglarındakı boruları tıkıyor Mıdyelerın yol aç tıgı agırlığa dayanamayan şamandıralar denızın dıbıne bdttıgı gıbı jılet keskınlığındekı kabukları da sahıllerı kırletıyor Bu sınır bozucu denız kabuklularının buyuk bır olasılıkla gemılere ılışerek aridvatanları olan Avru pa dan geldıklerı sanılıyor Ne var kı zebra midyeler tum olumbuzluklarına karşın yararlı bır ozellıge de sahıpler Bu canlıla rın Buyuk Goller yoresındekı kımı denız dıbı bıtkı lerın yaşamlarını kurtardıgı ılerı suruluyor Yapılan bıı araştııma bu bolgeyı 30 ıle 50 yıl kadar once terk eden kımı su bıtkılerının buraya yenıden qel dıklerını ortaya koyuyor Dahası zebra midyeler suyu fıltreden geçırme yetenegıne sahıp olduk larından denız suyunu plankton ve yosunlardan arındırıp kırlılığının de onune geçebılıyorlar Silîkondan yonca yapımı K azuo Hosokavva nın laboratu varında su dolu kuçuk bır ta bak var Suyun uzerıne yuz ka dar yassı sılıkon parçaları serpıştırıl mış Hosokawa tabagı sallayınca bu kuçuk parçaların bır bolumu bır araya gelerek dort yapraklı yoncayı andı ran bıçımlere donuşuyor Bu saçma sayılabılecek deney as lında çok onemlı bır hedefe dogru atılan bır adım ozellıgını taşıyor Saıtama Fızık ve Kımya Araştırma Enstı tusu nde makıne muhendısı olan Hosokavva sılıkon ıle kımı metal parça ların karıştırılması suretıyle bunların anında elektronık elemanlara donuşmesının son kerte sevındırıcı bır olay olduguna parmak basıyor Hosokavva ve onun Tokyo Unıver sıtesı nden arkadaşları henuz bu hedefın çok uzagında olmalarına karşın sılıkon parçalarının bır araya getırıl mesı konusunda onemlı bır adım attı lar Yassı yanından dışarıya uzanan uçgenlı bır yarım daıre bıçımındekı her bır parça yaklaşık 0 04 cm enın de Hosokavva ve ekıbının arnacı bu parçaların dort t^nesının bırleşmelerı nı saglayarak yonca bıçımtne ulaş maktı Yonca bıçımının seçılmesı ıse bır rastlantı degıldı Hosokdvvd ve ekıbı elle tutulur bır nedenden oturu bu bıçımı seçmışlerdı 1 Kuçuk bır olçekte suyun yuzey ge rılımı yerçekımınden çok daha etkılı olan bır quçtur Bu nedenle sılıkon parçaları uzerınde statık elektrıgın etkısını andıran bır etkı yaparak onların bırbırlerıne yapışmalarını saglar An cak gucun mıktarı nesnenın bıçımıne gore farklılık gosterır Kapalı bır yer de yuzey gerılımı suyun yuzey alanını en aza ındırme egılımı gosterır Yu zey dlunını en aza ındırmenın bır yolu da yuzen nesneler çevresındekı su yuzeyındekı bıçım bozuklugunun en 497 5