Katalog

H AVACIL I K Kadın havacılar, başlangıçta olumsuz koşullara rağmen havacılıkta kendilerine yer ediniyorlar. Mıızaffer (, skerı havacılık, erkeklerın egemen olduqu bır dunyadır Askprlık gıbı uçuculugun da erkeksı bır ugraş olarak kabul edılmesı ve bu ışı başından berı erkekleıın yapmalannın yarattıgı ko şullanma nedenıyle olsa gerek, bayanların bu dunyaya gırışlerıne karşı bıı dırenç olmuştur Uçuş, bayanların yeteneklerını aşan ve beceremeyeceklerı bır etkınlık gıbı gorulmuştur Halbukı başka ugraşı alanlarında oldugu gıbı, ulkemızde de dunyada da, emnıyetle ve etkınlıkle uçuş yapan çok sayıda bayan vardır Etkın uçuş yapmayı belırleyen unsur cınsıyet değıl, uçuşun gerektırdıgı becerı ve performansı gosterebılmektır Zayıf, urkek, becerıksız bayanlar vardır ama boyle erkekler de vardır Tum bayanları bu kategorıde değerlendırmek hem haksızlıktır, hem de konuya bılımdışı ve maço tarzı bır yaklaşımdır Bayanların başarılı havacı olma arzularının bır tarıhsel geçmışı vardır ABD'de II Dunya Savaşı yıllarlnda bayan pilotlar savaşdışı hava taşımacılığı görevlerınde rol aldılar 19441970 yılları arasındakı boşluktan sonra, 1977'den ıtıbaren tekrar bayan pilotlar yetıştırılmeye başlandı 1989'da ABD Hava Kuvvetlerfnde 314 bayan pılot bulunmakta ıdı kı bu, genel mevcudun yuzde bırıydı. Aynı yıl ABD Kara Kuvvetlerı'nde 499 bayan havacı gorev yapmakta ıdı 1991'de bayan pılotların savaş gorevlerınden muaf tutulması polıtıkası da terk edıldı, hatta U 2ATR 1 gıbı yuksek ırtıfa uçaklarında bıle egıtıme alındılar Korfez Savaşı'nda ıse 40 000 bayan asker gorev aldı Kanada, Belçıka, Hol landa, Norveç ve Ingıltere'de de bayan pılotların sayısı gıderek artmaktadır Ör negın Hollanda Kralıyet Hava Kuvvetlerı'nde bayan pilotlar ıçın % 7 kontenıan tanınmıştır Utğm. Manja Blok 1993 1994 yıllarında NATO'nun Deny Flıght Operasyonu çerçevesınde Sırp hpripflprı ne saldırmaya hazır olarak F16 uçagıyla Bosna uzerınde uzun uçuş görevlerınde bulunmuştur Kadın pilotlar mı üstiin, erkek pilotlar mı? dın pılot sayı ve oranı erkeklere gore anlamlı duzeyde yuksektır Bazı kddın pılotlur uçmakla bır şeylerı kanıtlamak peşınde gıbı ızlenımler bırakmışlardır Çoğunlukla emosyonel olarak esnek ve kendılerını çabuk toparlama yetenegınde gıbı gorulmuştut Erkeklerın hakım oldugu askerı uçuc.uluk dunyası, bazı kadın pılotlara ek bır stres yukleyerek belırgın bıçımde tedırgın etmektedır Erkeklerın guç gerektıren ışlerde one çıkışları, havacılıkta da bayanlara nazaran bır oncelıge sahıp olduklarını duşundurmuştur, fakat bugunku rnodern havacılıkta fızıksel kuvvetten daha onemlı parametreler dıkkate alınmaktadır Örnegın, G toleransı, ısı streslerıne dayanıklılık ve yaralanma oranlarında cınsıyet farklılığı yoktur Bayanların uçak tutmasına ve radyas yona karşı erkeklerden daha hassas oldukları dogrudur, fakat ırtıfa rahatsızlıklarına karşı daha dırençlı oldukları da bılın sında ortaya çıkan EKG degışıklıklerının de her ıkı cınstekı benzerlığı, bır dığer bulgudur. Aynı çalışmada, bayanların G toleranslarını erkeklerden daha kısa surede tekrar kazanabıldıklerı de anlaşılmıştır Buna karşılık 6 saatlik yatak istirahati sonunda erkeklerın ortostatik toleransları bayanlardan daha iyi gorulmuştur 6. Irtifa: Bayanlar genelde irtifa hastalığına ve kronik hipoksiye daha dırençlıdırler. Akut dag habtalıgının dolaşım ve sındırım sıstemı belırtılerı kadınlarda daha azdır Fakat kabın basıncı olmayan uçaklarda 18 000 ft uzerındekı uçuşlarda potansıyel bır tehlıke olan dekompresyon hastalığı (DCS) bayanlarda erkeklere gore 10 kat fazladır. Bayan dalgıçlarda da DCS erkeklerden 3.3 kat sık görulmektedır Bır çalışmada erkekbayan farklılığı bulun mazken, bır dığerınde DCS gosteren bayanların hepsının de adet perıyodunda oluşları ılgınç ve ıncelenmeye deger go rulmuştur Hormonal değışıklıklerın veya doğum kontrol haplannın etkılı olabılecpgı ılerı surulmektedır Çevre ısısı, uçucuların fızıksel performanslarını ve gorev etkınlıklerını doğrudan etkıleyen bır unsurdur Kadınların vucut yağ dokusunun fazlalıgıyla ılışkılı ol mak uzere, soğuğa daha dayanıklı oldukları kabul edılmektedır. Kore'de dalgıçların çoğunun kadın olması bu nedenle olsa gerektır Sıcak ortamlarda ıse kadınların toleransı daha duşuk bulunmuştur Ancak aerobik kapasıte eşıtse, kadın erkek fark lılığı hemen hemen yoktur. Erkek ve bayanların farklı ısı ve nem oranlarındakı ortamlarda olçulen vucut ısısı. nabız ve tan sıyonlarının karşılaştırılmasına gore, kadınların daha dırençlı ve iyi uyumlu ol dukları yonunde bulgular elde edıldıyse de, farklar ıstatıstıksel olarak anlamlı degıldır Erkeklerın tıbbı yetersızlığe duşme oranları hemen butun alanlarda kadınlara gore yuksektır Hastalık nedenıyle ölumlerde erkek/kadın oranı 1.8; kaza nedenlı olumlerde ıse bu oran 3'tur Ölum nedenı olan hastalıklardan (dıabet harıç) 15'ınde erkekler öndedır Kalp hastalıkları erkeklerde 2 kat fazladır Buna karşılık negatıf bulgular olarak temel savaş eğıtımı perıyodunda erkeklerın yaralanma oranları % 2/ olmasına karşılık, bayanların % 51 bulunmuştur Bu saglık problemlerının makul neden lerı arasında, uçuştakı radyasyonun yol açtıgı kanser rıskının bayanlarda %50 oranında daha yuksek oluşu, pnekolojık hastalıklar ve erkek egemen toplum yapısından kaynaklanan psıkolopk sorunlar onde gplmektedır 11 haftalıktan ıtıbaren hamılelıkte ortostatik ıntolerans ıkı kat artmakta oldu gundan tansıyon duşuklugunun G tole ransını azaltacagı kolayca tahmın edılebılır Keza bulantı, kusma ve spontan duşuk olasılıkları nedenıyle ilk 3 ayda uçuş kısıtlaması getırılmelıdır Hamılelığın G'ncı aydan sonrakı son uç ayında ıse kılo artışı nedenıyle uçuş sakıncalıdır. Bu sorunlar kadar onemlı dığer konular, hamilelik nedenıyle pılotun uçuştan uzunca bır sure ayrı kalmasının meslekı motıvasyonunu, fızık performansını ve profesyonel becerı duzeyını olumsuz et kılemesıdır. Bu nedenlerle bayan uçucunun hamılelıgıne pek sıcak bakılmamakta, doğum kontrol yontemlerı onerılmekte ve her 14 günde bir gebelik testi yapılması istenmektedir. A nel ortalaması da bu cıvardadır Vucut yag dokusu oranındakı bu belırgın farklılıktan başka, anatomık olarak bayanların urıner sıstem farklılığı da, ozellıkle fırlatma sandalyesı ekıpmanı olan ve uzun uçuş gorevlerı yapabılen jetlerdekı ıdrar toplama techızatında değışıklıklerı gereklı kılmaktadır. Bu teçhızat adet perıyodunda kullanılan tamponlara da musaıt bır yapıda olmalıdır Kadınların göğüs yapılarındakı farklılık, paraşut kolonlarının bağlanmasında ozen gerektırebılır, aksı tak dırde paraşut açılma şoku sırasında gogus yaralanmaları olasıdır Fakat genelde gogus anatomısı. bayanların G kuvvetlerıne dırençlerı de dahıl olmak uzere, tıbbıfızyolopk bır sınırlama getırmemektedır 7. Isı Değişiklikleri: Bayan uçucu olmanın zorlukları Fılo ortamında veya uçakta erkek mes lekdaşlarının bayan pılotlara karşı yaklaşımları bazen agabpy gıbı şefkatlı ve koruyucu, bazen mustakbel bır flort gıbı sempatık, ama çoğunlukla bu ışı beceremeyeceklerı onyargısıyla yonetıcı, saldırgan, aşağılayıcı ve alaycı olmuştur. Rekabet, kendını kanıtlama duyguları veya yapılabılecek hataların abartılabılecegı kay gıları ıçındekı bır bayan pılotun uçuşa konsantrasyonunun bozulması ve yeterlı performans gosterememesı dogaldır Bu nedenle bayan pılotların daha ışın başında olumsuz bır puanla uçuşa adım atmaktu oldukları boylenebıhr ABD Hava Kuvvetlerı nde uçuş doktoru, uçuş hpmşıresı ve ogretmen pılot ola rak olarak gorev yapan 57 bayan uçucuya psıkolopk testler uyqulanarak bır degerlendırme yapılmıştır Sonuçta uçucu olmayan kadınlar ve uçucu erkeklerle karşılaştırıldıgında, bayan uçucu kışılık ozellıklerının erkek uçuculara daha yakın oldugu, fakat gene de bayan uçucuların "dışı" olma ozellıklerını korudukları anla şılmıştır Turkıye'de bayan uçucuların kışılık yapılarını değerlendırmek uzere tara fımızdun yapılan bır araştırmada da he men hemen aynı sonuç alınmıştır Duygularına yenilmeyen, akılcı, rekabetçi, agresıf, başat vs 17 kadın pılotun değerlendırıldıgı başka bır çalışmada ıse şu bulgular ılgınç gorul muştur Psıkıyatrık muayeneye gonderılen ka 2. Antropometri: Erkeklerle bayanlar arasında vucut ölçulerı ve bıçım farklılıklarıyla ılgılı antropometrık çalışmaların bayanlardan çok erkekler uzerınde yogunlaşmış olması, bu sahada bayanların degerlendırılmesı ıçın zorluk getırmektedır Erkek pılotlara gore dızayn edılmış olan kokpıtte, fırlatma sandalyesı ekıpmanı, pedallar, vs uyurn bakımından erkeklerın % 5'ınde zorluk yaratırken, bu oran bayanlarda % 50'ye çıkmaktadır Bayanlar genellıkle daha geniş kalçaya, daha derın göğüse, daha küçük ellere, daha kısa boya ve kollara sahıptır Vucut ağırlığının azlığı, uçaktakı agırlık merkezını bır olçude degıştırmekledır Bunun sonucu olarak orneğın T38 uçagında 63,5 kg'dan daha hafıf bır pılotun atlaması durumunda sandalye gerıye doğru donme egılımı gostermektedır Uçaktan atlayan bayanlarda hıçbır problem rapor etme yen çalışmalara karşılık. 45 kg agırlıgındakı bayanlarda atla rna sonrası yaralanma olasılıgı fazlalıgını ıloıı suren aıaştırma lar da bulunmaktaKıdemli pilotlar, kadın pılotların erkeklere göre daha riır başarılı olduklarını soyluyorlar. Fotograf 20 Agustos 1996 günkü Sabah Gazetesinden alınmıştır. 3. Aerobik UyOksıjen kullanım mıktarı ıle olçulen aerobık kapasıte, erkeklerde kadınlara gore daha fazladıı fakat sıkı egıtım ıle bu farklılık azaltılabılmektedır Kadınlardakı vucut yag dokusu fazlalıgı aerobik kapasıteyı azaltıcı bır unsut degıldır, sadece ek bır yuktur 4. Kuvvet: Ortalama orkok ıle kadın arasında belırgın kuvvet farkı vardır ve bu fark "uçe ıkı" duzpyındedır Kadınların bacak gücü erkoklorın % 72 sı, kol gucu ıse % 56'sı kadardır Kadınlarda ayak bileğinin tabana bastırma gücü erkeklprın % 86'sı, bunun teısı hareket gucu ıse erkeklerın % 35'ı kadardır Bu kuvvet farklılıkları kokpıt dızaynındakı dıgpr uyumsuzluklarla bırleştıgınde, kuçuk vucut yapılı ınsanlar ıçın zorluk artmaktadır G kuvvetlerı askerı havacılıktakı akrobatık uçuşlarda cıddı bır problem alanıdır G toleransı boy ıle negatıf, agırlık ıle hafıf pozıtıf ılışkı ıçınde bulunmuştur Yanı ba yanların boy kısalıgı G toleransını bır olçude artırmakta, fakat daha hafıf agırlıkta olmaları G toleransını bır mıktar azaltmakta dır Boy ve agırlık faktorlerı harıç tutuldugunda G kuvvetlerine dayanmada cins farklılığı etken degıldır. Bır çalışmada bayan pılotlardan sadece 2 kışı G' etkısı nens'den yakınmışlaıdır Yuksek G sıra 8. Hastalık ve Yaralanmalar: 9. Hamilelik: gunluk: mektedır Bılışsel performans (anlama, ıdrak vb ) mukaypçelprınde prkpklpr lehınde bazı farklar varsa da bu % 1 5 den fazla degıldır Uzaysal yeteneklerde de belırgın fatklılık gosterılpmpmıştır Bu nedenlerlp havacılık tıbbı açısından pılot seçımınde cınsıyetten çok, fızyolojık ozellıkler referans alınmalıdır Bayan pılotların askerı havacılık ortamındakı bırlık duygusunu zedeleyebıleceğı, kddınların rutbe ılerlemesı ve lıderlık pozısyonlarının alışılagelmış ılışkı bıçımıne aykırı oldugu ve kadınların savaş koşulla rında yetersızlık gosterecegı gıbı genel psıkolo|ik on yargılar olmasına karşın, salt havacıhk becerı ve başarıları bakış açısıy la tıbbı, fızıkı ve fızyolopk olarak cıddı bır enqelden soz eden yayın yoktur Bayanlar ıçın havacılık pratıgınde tartışmasız tek engel, gebelık perıyodudur Sonuç: Bayanların kokpitte karşılaştıkları problemlerın çoğu, daha güçlu ve ıri vucut yapılarına sahip erkek pilotlara gore dizayn edilmiş olan uçuş kontrol aletleri yüzündendir. Daha uygun bıçım de yapılmış uçaklarda bıle bayanların bazı problemlerı olacaktır ama, benzer veya farklı problemleı erkeklet ıçın de geçer lıdır Hamilelik bayanların tek ciddi uçuşa engel tıbbi durumudur. Dıger sorunlar uçak dızaynı ıçın gereken muhendıslık çalışmaları, ekonomık harcamalar ve polıtık kararlarla çozumlenpbılecek nıtelıktedır * Doç. Dr., Hava HastanesıEskişehir Erkekbayan pilot farklılıkları: Erkek ve bayan pılot farklılıklarıyla ılgılı olarak 19661991 yıllarını kapsayan tum yayınların gozden gpçıııldıgı bıı çalıçmaya aıt sonuçlar soyledır Bayanların farklı vucut anatomısınc sa hıp oldukları aşıkardır ABD Kara Kuvvet lerı nde vucut yağ oranı erkeklerde % 14 bayanlarda % 24 3 bulunmuştur kı Ameııkalı 20 25 yaş grubu kadınların ge 5. Akseleratif Kuvvetler: 1. Anatomik Farklar: altındayken üriner stres enkonti 4978