Katalog

En büyük felakete yeni ipu( eryuzunde yaşamın tarıhçesı farklı hoyutlarda folaketlerle doludur Bu felaketler ıçınde en çarpıcı olanı fiS mılyon yıl oncc tum turlerın yarısını oluşturan dınozor ve başka çanlıların yok oluşudur Bu olay ne denlı cıddı olursa olbun 250 mılyon yıl once yaşanan kıt IPSPI yok oluşun yanırıda devede kulak sayılır Paleontologların ' kıtlespl yok olu şun pırı adıııı voıdıklerı bu feldketm ne den oldugu olumler gprçpktPn dp yeryu zunun duzcnını altusl etmıştı Okyanus larda yaşayan canlı turlerının % 9ü kddarı Pertrııyan donemı olarak anılan bu çaqın son bırkaç mılyon yılı ıçınde yok oldu Karada ıse, surungen ve yuzergezer can lıların uçte ıkısınden çoğunun soyu tu kendı Bocekler de bu felaketten nasıbını aldı ve turlerın % 30 u, yeryuzu tarıhınde ılk kez olarak sılınıp gıttı Gelgelelım felaketler bellı olanakların da doğmasına onayak oldu Bu olaydan bırkaç yuz mılyon yıl önce sığı denızlerde öncelıkle devınımden yoksun canlı turlerı yaşıyordu Bu denız canlılarının çoğu be denlerındekı bır uzantıyla denızın dıbıne ılışıyor ve suyu fıltreden geçırmek suretıyle beslenıyorlardı Yok oluşun sonrasında gunumuz balık, murekkepbalığı salyan goz ve yengeçlerın ataları sayılan ve bır zamanlar azınlıkta olan canlı turlerınde bır gelışme oldu Kımı tumuyle yenı soylar turedı Bu ekolojık yenıden duzenleme oylesıne çarpıcı bır boyuttaydı kı yaşa mın tarıhçesınde bır donum noktası sayıl dı Olay Permıyan ıle Trıasık donem arasındakı sınırı belırlemekle kalmayıp Pale ozoık çagın kapanıp Mesozoık çagın ba<? lamasına da npden oldu Permıyan donemın sonlarında meyda na gelpn kıtlesel yok oluşun nedenlerı ve sonuçları konusunda geçtıgımız son bır kaç yıl ıçınde yeryuzuyle ılgılı hemen he men tum bılım dallarından yepyenı goruşler ortaya atıldı Bu bulguların bır bolumu okyanusun kımyasındakı anı degı şımlerı ayrıntılı bır bıçımde ele alıyor soyların tukenmesıne daha kapsamlı belgeler sunuyor ve buyuk volkanık patlamaların Permo Trıasık sınırda oluştugunu k j nıtlayan çozumlemeler getırıyordu Y 250 milyon yıl önce dünyanın yaşadığı en büyük felakette görülmemiş bir canlı kıyımı yaşandı ve türlerin %49'u yeryüzünden silindi. [Uzun vadelı| ısınma 1 260 yıl once denızsevıyesı bırdenbıre duştu. Bunun onucunda kıyı canlıları yok du ve ıklımın dengesı ozuldu Buruşuk nercanlar Felaket yaşanmasaydı. Geçtıgımı? on yıl ıçınde gerçekleştırılen bu araştırma yaşamın evrımsel duzqusu nu oluştuıan oluylann ortaya çıkartılması ıçın duyulan bır merak sonucu başlatıldı Bır canlı grubunun evrırnınde uzun erıınlı ayak uydurma eğılımlprıne kıyash kıtlo sel yok oluşlar ne denlı elkılı oluyordu > Örnegın dpnızkpstanelerıne gunumuz okyanuslarındd sık bik rjbtlanmakla bır lıkte bu canlılar Pprmıyan donemdc lu ıncn hemen yok denecek denlı azdı Yok olma fplakptındpn yalnızca Mıocıdaııs olaıak anılan tek bır turun kurtuldugu bı lınmpktpdır Acaba bu tur bır rastlantı bo nucu mu kurtulmuştur, yoksa duruma daha kolay ayak uydurabıldıgınden mı1? Bu telaket yabanmamış olsaydı denızkesta nplerı gunumuzde daha tarklı bır goru numde mı olacaklardı? Bu sorulara yanıt getırebılmek ıçın soz konusu felakete yol açan nedenlerın da 12 Organık maddenın oksıI dasyonunun artmasıyla I atmosferdekı karbondioksit I lornnı arttı Bunun sonucun j I da kuresel ısınma yukseldı Ive suyunu ıçınde erımış I halda bulunması gereken loksıjen mıktarı azaldı |4 En dusyuk Iduzeylı yaşam Ikıyılara erıştıgı landa sellerle ıç jbolgelere de ulaştı 0 250 mılyo kı pek çok y kı bunlar mc nızmalar bu lerın uçte ık Mantar oluş ha lyı kavranınabi ve telaketten kurtulan turlerın yok olanlara kıyasla ne gıbı farklı lıklar tabidıgı konubunun açıklıga kavuş turulması gerekmektedır Bu tuı bılgılerın elde edılmebinde bdbvurulacak en onemlı kaynak kaya katmanları vo fosıllerdır Ne yazık kı Permıyan ve erken Trıasık donpm orneklerıne rastlamak son kerte guçtur Bu doneme aıt fosıller korunma koşullarının elverışsızlıgı kaya orneklerın den yoksun olma ve başka nedenlprdpn oturu yok denecek denlı azdır Geç Per mıyan donemınde denız yuzeyının buyuk olçude alçalması denız taşlarının kıyıya suruklenmesıne engel olmuş ve bu konu da en nıtelıklı sayılabılecek kayaların korundugu alanlara (ozellıkle Çın ın guneyındekı) yerbılımcılerın ulaşmaları çok guç olmuştur Boyle olunca da yaşamın ne denlı bır hızla yok oldugu ya da olumlerın herhangı bır yerel degı şımden kaynaklanıp kaynaklanma dığı konusunda bır goruş belırtmek hıç de kolay olmaz Çın ın guneyın de ve Yunanıstan dakı kayalıkları ınceleyen fcrlangen Unıversıtesı bılım adamlarından Erık Flugel ve ekıbı ozellıkle çevresel degışımlere aşırı duyarlı olan kımı yardtıkların hızla yok olup gıttıklerı sonucuna varır Bu konuda elde edılen başka kanıtlar da yaşamın daha agır bır sureçle yıtırıldıgını ortaya koymak tadır Ornpgın Batı Teksas, MekPermıyan dönemınden kalma sıka ve Arızona dakı ınanılmaz denızkestanesı Mıocıdarıs 4 cm. boyutta çpşıtlılık gosteren ve son uzunluğunda. Bu yokoluştan sonra hayatta derece lyı korunmub kayalıklarda kalmayı başaran tek canlı. yapılan ıncelemeler sonucunda salyan yozldrın buyuk telaketten once, Permıyan donemın ortalarına dogru yok olmaya başladıklan gorulmuştur Yok oluş ani oldu Italya Avusturya ve Guney Çın de yenı bulunan ve bu konuda oldukça onemlı sayılan katmanlar uzerınde yapılan yogun çalışmalar bu konunun daha da aydınlan masına olanak vermıştıı Bu ıncelemeler bonucunda yok oluş surecının oncelerı sanıldıgından daha kısa oldugu olayırı aribizın meydana gelen çok kotu çevresel koşullardan kaynaklandıgı gorulmuştur Daha on yıl oncesıne dek bu yok olma surecının beş on mılyon yıl surduğu duşunulurken şımdı bunun bır mılyon yıldan az bır sure ıçınde meydana geldığıne ınanılmaktadır Hopkıns Unıverbitesı nden Steven M. Stanley yok oluşun başlıca ıkı aşamada oluştugunu ılerı surmektedır Bunlardan ılkı Permıyan donemın ılk yarısını oluştu ran bolumufi sonlarında ıkıncısı ıse geç Permıyan donemın bonlarında meydana gelmıştır Her ıkı durumda da surecın en az başka kıtlesel yok oluşlar denlı hızlı oluştuğuna tanık olunmaktadır Yok oluşun sınıflara gore snyılara dokulme sı pek kolay olmayabı lır Ancak kuresel ol çutte turlerın /< 49'unun bırkaç turden meydana gelen canlı sınıfının dn % 72'sının yeryuzunden sılındıgı soylonebılır Pertıııydn donemın sonuna dam gasını vuran kıtlesel yok oluş kımı canlılara daha da şıddetlı bır darbe vurdu Olaydan en çok yara alanlar mprran gıbı denızın dı bıne ılışerek yaşamını surduren kımı denız canlıları oldu Hıçbır sıyrık almadan kurtula bılen tek denız canlıları turu ıse ılkel denız omurgalılan oldu Yol P Karada yok oluş... Karadakı durum da pek ıç açıcı degıldı Gerek karada yaşayan omurgalılar gerek bo cekler olaydan çok bu yuk zarar gordu Omurgalılar arasından surungenlerın % 78 ı hem karada hem suda Denızlerde ve.... Yerbılımsel değışımlerın yaşandığı bu ıkı donpm arasındakı kısa sure ıçınde Permıyan donem okyanuslarında karmaşık bır yaşam ve olum surecı yaşandı ermıy. oluşla ması c lından gelıy jeokımyasal bon ızotopl bon 13)dır I nemde dat daha fazla r tında kaldıgı Karbonun su donemde şımlerle ılgılı ler henuz tfc nun denız c şuşle bır ılın Erken Peı şerek super lardır Anak< lar ve başka termıştır Daha sor dogru, nede denız yuze> yunca uzan tust etmıştır yuzune çıktı oksıtlenme < me sonucu duşmuş kar dolaylı olara sına ve ısınır Bır olasılıl duzeyının ye dalıa olums len okyanus 4956