Katalog

T A R T I Ş M A E D İ T Ö R E M E K T U P 21. yüzyıl ve üniversite Sedal Donınez* U lkemızde belkı de en çok eleştırılen kurumlardan bırısı Yuksek Ogrenım Kurumu (YÖK) olmuştur Hemen hpmon her gun yazılı ve gorsel basında YOK ıle ılqılı eleştırıler yer almıştır Son zdtnanldrda da med yada unıversıtelerde oğretım uyesı kalıtesı duştugu veya unıversıtelerımızdekı eğıtım kalıtesmın azaldıgı dunyadakı bılımsel yayın sıralamasın dakı yerımız ve akademık yukbelmeler vb konularda haberler daha sıklıkla yer almış ve çozum onerılerı getırılmıştır Bugunlerde değıştırılmesı ve daha qunrel bır yapı kazandırılması ıçın YOK Ydsası tartışılmaya açılmış ılqılı kurum ve kuruluşlarda tartışılmaya başlanmıştır Çağdaş ve evrensel ol çulerı yakalayacak bır unıversıtenın yapılanması ıçın yenı YÖK Yasası nda aşagıdakı onerılerın dıkkate alınmasın da zorunluluk bulundugu kanısındayım Unıversıtelerde son zamanlardakı uygulamalarla bılım adamı kalıtesı duşmuş bılımsel araştırmalarda erozyon yaşanmıştır Bunun onemlı ne denlerınden bırısı akademık unvan verılmesı kolaylıgı ozellıkle yenı açılan unıversıtelerdekı oğretım uyesı sayısını arttırmak ıçın akademık unvan verılmesının kolaylaştırılmasıdır Bunun yanında butun akademık aşamalarda oluşturulacak jurıler buyuk bır ozen ve dıkkatle oluşturulmalı jurıler kışıye go re değıl konuya gore belırlenmelı ve akademık kurullarda onaylanmalıdır Kanımca ulkemızdekı bılımsel kuruluş ların bellı bır standarda ulaştırılması ıçın alınması gereken bazı kolay ve uygulanabılır onlemeler de vardır Bunları şoyle sıralamak olasıdır 1 Jurılerın oluşturulmasında o ko nuda çalışan kışılere oncelık tanınmalı yuksek lısans ve doktora jurılerı aka demık kurullarda onaylanmalı jurıler kışıye gore değıl konuya gore belır lenmelıdır 2 Yırmıbırıncı yuzyıla dort kala bı lımde buyuk ılerlemeler olmakta bılgı otoyolları vb teknolojık gelışmelerle ıstenılen bılgıye ulaşım kolaylaşmakta ve sonuç olarak çagdaş bılımı yakalamak ıçını daha çok za man daha fazla çalışma ve ozvprı gerekmektedır Buna bdğlı olarak çağdaş bılım adamının çag daş jurıler tarafından be lırlenebılecegı de kesın dır Bu nedenlp çagdaş jurılerın oluşturulmasında jurı uyesının ulusal veya uluslararası bılım sel bır dergıde son 2 yıl da tek başına veya grup olarak yayınlanmış bı lımsel makTİesının bu lunması zorunlulugu aranmalı hcr unvan taşı yan kışı jun uyesı olamamalıdır 3 Jurı uyelerının uy mak zorunda oldugu bı lımsel yayın ınceleıne kuralları getırılmelı ve bunun ıçınde çeşıtlı bı lımsel yayın turlerı açık ça tarıf edılmelıdır Bu yolla eserlerın degerlen dırılmesınde bellı bır standarda ulaşılacak ve bır uyenın bılımsel ma kale olarak degetlendır dıgı eserı bır başka uye başka şekılde degerlen dıremeyecektır Boyle lıkle basıt çevırı VP ra porlar bılımsel e^er ola rak kabul edılıp akade mık yukseltmelerde kullanılamayacaktır 4 Araştırıcının bılımsel kalıtesmın degerlen dırılmesınde oncelıkle araştırmalarına ve ha kemlı ulusal veyî ulusla rarası dergılerde yaptığı yayınlara bakılmalıdır Bu yolla yayın sayısını arttırmak ıçın bır veya ıkı sayı çıkarıla bılen dergılerdo çıkan yayınlar gereğı kadar değerlendırılmış olacaktır Kanımca bu kurallara uyularak oluş turulan jurılerle yapılan yukbeltmelerle • Bılım adamı standardında onemlı yukselmeler olacak genç bılım adam larının kendılerıne guvenlerı artacak ve yayın kalıtesı yukselecektır • Jurı kararları daha gerçekçı olacak ve bu şekılde jurısınde bulunduqu kışı nın çalışnn konusu ıle uzaktan yakın dan hıç ılgısı olmayan bır |urı uyesının yayınlardakı kelıme ve noktalama ha taları kağıt ve dosya kalıtesı vb bılım sel olmayan fdktorlerı goz onunde tutarak bır aday hakkında subjektıf de gerlendırmeler yapması onlenmış ola caktır • Jurı uyelerının bır eserın kalıtesı hakkındakı degerlendırmelerı bırbırı ıle uyuşmayabılır Ancak bu eserın bılım sel bır yayın olup olmadıgı mutlaka bellı olmalıdır Bır jurı uyesının bılımsel makale dedıgı bır esere dığer jurı uye sı de bılımsel makale değıldır dememelı ve bılımsel makalelerın tarıf lerı kesın sınırlar ıçerısınde yapılmalıdır Bu kavramlar belırlenırse renklı kapaklı dosyalarda herhangı bır dılle yazılmış faalıyet raporlarının yabancı dılde yazılmış makale olarak değerlendırılmesı onlenmış olacaktır Eger bu tur duzenlemeler yapılırsa çalışmaları degerlendırılecek adayın fızıksel yapısına adayın jurı uyesıne ve tanıdıklarına olan davranışlarına adayın çeşıtlı kurullardakı oy potansıyelıne adayın çeşıtlı komısyonlardakı gorevlerıne adayın ılgılendığı spor dalına sıyasal goruşlerıne dınıne mezhebıne gıbı saymakla bıtmeyen faktorlere baglı olmaksızın salt bılımsel kalıtesı degerlendırılecek ve boyle degerlen dırılerek çeşıtlı bılımsel suzgeçlerden geçen adaylarla daha çagdaş guvenlı ve kalıtelı akademık kışılerle 21 yuz yılda ozlenen unıversıte yapısına ulaşılabılecektır *Prof Dr Acaba, mantıkçılar daha mantıklı kışıler mıdır? Ruh hekımlerı ve klınık ruhbılımcıler başka ınsanlardan daha mı ılerı bır ruh sağlığına sahıptırler? )(iıııan ()ı s İnsanlığın sorunları, üniversite eğitimi ve felsefe I n^.anın dunyayı anlama çabasında do laylı bır konumda bulunan felsefe et kınlıgını (1) yurutenlerın çogunluğunu geleneksel felsefecıler oluşturmaktadır ve onlar kendı ışlevlerı konusunda kanımca buyuk yanılgı ıçındedırler Onların evren bel dıyebıleceqımız yanlışları arasında yer alan bu yanılgı geçtıgımız haftalarda Cumhurıyet Bılim Teknik te (CBT de) çı kan bır yazıda belırgın olardk gorulmektedır Bu yazıda çağımız ınsanının kendı sıyle ılgılı sorunları ele alıp soruşturma becerısı ve ustalığı kazanmada felsefenın yol gosterıcılığınden (2) soz açılıyor ve geçen yıl UNESCO nun duzenledığı Dunyada Felsefe ve Demokrası" konulu toplantıda sunulan bır bıldırge (3) tanıtılıyor Yazarınız kısa zaman once yayımlanan bır yazısında (4) bu lyı nıyetlı, ancak ıddıalı bıldırgeyı kendı açısından ele almıştır Soz konusu metınde belkı en çarpıcı olarak Felsefenın uğraştığı problemlerın ınsan yaşamının ve varoluşunun evrensel problemlerı olduğu belırtılıyor (2 3 4) Ancak matematık felsefesı ya da sımgesel mantık ınsan varoluşunun hangı yo nune ılışkındır (4)? öte yandan orneğın çevre bılımlerı ve koruyucu hekımlık (4), bır başka yonden de ozanlık yazarlık du şunurluk kendı açılarından ınsan varoluşunun evrensel yonlerıyle daha mı az ılgılenmektedır? Bıldırgede felsefenın bır ışlevı olarak başkalarının kanıtlarını (' savlarını") dıkkatle sorgulamaktan soz edılıyor Pekı bılımcıler toplumsal duşunurler ve eleştır menler boyle bır sorgulamayı kendı açılarından acaba daha mı az dıkkatle yerıne getırıyor lar? Ruh hekımlerı ve klı nık ruhbılımcıler kendı alanları yonunden felsefe etkınlığını ve felsefecılerı dıkkatle sorgularlarsa ne gıbı bır durum ortaya çıka caktır? (4) Bıldırgede belırtıldıgı bıçımde felsefe her ınsana bağımsız duşun meyı ogretebılıyorsa bu en b^şta kendılprınden bunun ogrenılmış olduğunu beklememız gerekecek felsefecılerın gerçekten bağımsız duşunebıldıklerı anlamına gelmeyecek mı dır'' (4) O zaman aşırı ınsan merkezlı sıstem ku rucu dayanıksız savların ılerı suruldugu bunların doğrulugundan kuşku duyulmayan geleneksel us salcı ( rasyonalıst ) felsefenın bu bağlamdakı ko numu ne olur? Yukarda degındığım yazısında yazarınız yıne fel sefe konusunda ve yukarda sozu edılenden daha once yayımlanan bır baş ka çağrıyı ve tartışmaktaydı Hazırlanmasında Italya Felsefe Araştırmaları Ens tıtusu nun onculuk yaptığı anlaşılan bu metnın altın da da zamanımızın çok unlu felsefecılerınden bır bolumunun ımzalarınm bulunduğunu ogrenıyoruz Dunyanın butun meclıs ve hukumetlerıne yoneltılen" bu çağrıda Mılyon larca ogrencı felsefe kavramından hıçbır şey anlamıyor Meslekı ve pntık yetenek lerı beslıyoruz ama felbefı yaratıcılık ru hunu korelmeye terk edıyoruz denıyor felsefe tarıhının oğrenımı varolan çelışkı lerın ustesınden gelmek ve ınsanhgı lyılık yoluna (') yoneltebılmek ıçın yenı katego rıler varatmanın vazgeçılmez koşulu ola rak goruluyor Metın şoyle sona erıyor Felsefeye gereksınımımız var (4 5) Geleneksel felsefecılerın mılyonlarca gencın felsefe kavramından hıçbır şey anlamama nedenlerını once kendı felsefelerı ve felsefe yapma bıçımlerı yonunden du şunmelerı gerekır kanısındayım Felsefe tarıhının burada ılerı surulen ışlevının bu konuda bır katkısı gerçekten olabılır ama nasıl? Son tumcedekı yargıya ıse ınsan lıgın kurtuluşunda felsefenın çok buyuk bır ışlevı vardır" gıbı abartılı bır savı ıçer medığı surece boyle bır bağlamda katıl mamak olanaksız goruluyor Ancak burada hangı felsefe ya da ne tur bır felsefe soz konusu olacaktır? SokratPlato ıkılısının felsefesı mı? El Burunı nınkı mı? Des cartes ınkı Kant Nıetzsche Marx ın ya da Russell'ınkı mı'' Yoksa felsefe tarıhını yuceltıp çok değışık yaklaşımlı felsefecıle rın bırbırıyle bağdaşamayacak goruş ve savlarını bır araya getırmekten başka yol bulamayan felsefı gorececılık mı? CBT dekı yazının son tumcesı şoyledır unıversıtelerımızde her alanda oğretım goren genç ınsanlarımıza doğru ve ba ğımsız duşunebılme doğru bağlantılar kurabılme karşılaştıkları ve karşılaşabıle ceklerı ınsan sorunlarına doğru bıçımde yaklaşabılme becerısı kazanan ınsan olma olanakları konusunda açık bır bılınce ve kavrayışa goturen bılgılenme hakkını verebılmek ıçın felsefe derslerıne yer ve rılmelıdır (2) Burada felsefe oğretımın den sorumlu kışıler felsefecıler olacagına gore bu demektır kı onların kendılerınde bu tur nıtelıkler vardır gorunuşe gore nd sıl pıyano oğretmenlığını anrak bır pıya nıst toplumbılımdekı araştırma yontemle rının egıtımcılıgını bır toplumbılımcı cer rahı alanındakı becerı aktarımını bır cer rah ustlenebılırse Acaba gerçek durum bu mudur'' Yu kardakıne benzer bıçımde ornegın man tıkçılar daha mantıklı kışıler mıdır'' Ruh hekımlerı ve klınık ruhbılımcıler başka ın sanlardan daha mı ılerı bır luh saglıgına sahıptırler'' Genelde hekımler kendı sağ lıklarına daha mı çok dıkkat ederler? Ya da etıkçıler etık konularında etıge daha uygun bıçımde mı duşunmektedırler' Bunun yanında felsefecıler arasında kım lor başta bılım/bılırnler olmak uzere duşunceler ılerı surduklerı saptamalar yaptıkları başkd dlanlar konusunda gerçekten bılgı sahıbıdırler'' Yanlışlar saptanabıldıklerınde duzeltılebılırse o zaman yanlışın yolu gerçeğın yolu olacaktır (6 3?6) Bılımsel felsefenın bu dogrusunu gelenekbel felsefecıler qorebılırler mı dersınız7 1. örs Y Bılım kendısının efendısıdır Pekı Felsefe'' CBT, Sayı 481 8 Hazıran 1996 s 4 2 lyı S TUBA Etkınlıklorı ve Felsefe CBT, Sayı 483 22 Hazıran 1996 s 4 3. Turkıye Felsefe Kurumu Bultenı, Sayı 4 Aralık 1995 4 Ors Y Insdnlıgın sorunları kadınlar ve felsefe Felsefe Tartışmaları, 19 Kıtap s 62 70 Nısan 1996 5 Türkıye Felsefe Kurumu Bultenı, Sayı 1 Kasım 1994 6 Reıchenbddı H The Rıse of Scıentıfıc Phılosophy, Unıv Of Calıfornıa Berkeley ve Los Angeles (1951) 196G 4954