Katalog

BİLİM ÜRETİMİ HABERLER Rakamlarla üniversitelerimizdeki jeoloji bilimi Orhan Tatar, B. Levent Mesci ve Fikret Koçhulul* Elektrikli bisiklet 1 995 yılı içerisinde Cumhuriyet Bilım Teknik dergisinin bazı sayılarında çeşıtlı bılımsel araştırma kurumlarındaki değişik bilim dallarımıza ait bilimsel uretkenliklerı ortaya koyan ılgıli istatistiksel veriler yayımlanmıştı. Bu inceleme ise ülkemızdeki 19 Jeoloji bölümünün 19801995 yılları arasında yaptıkları uluslararası bilimsel çalışmaları derlemeyi ve bunları istatıstiksel verılerle surtmayı amaçlamaktadır. Incelemede kullanılan veriler, 1995 yılı sonunda Lıverpool Ünıversıtesi'nde Scıence Citation lndex (SCI) içeren bir verı tabanından elde edilmiştir. Bu amaçla "Turkey", "Geology", "Turkish Geology" ve "Jeoloji" anahtar kelimeleri kullanılarak toplam 90 adet çalışmaya ait veriler derlenmiştir. Ülkemizde de bu tür verileri TÜBİTAK Enformasyon Hızmetleri Müdürlüğü CD koleksiyonundan elde etmek mümkündür. Bu çalışmada kullanılan veriler bilimsel yayın üretiminde minimum değerleri ifade etmekte ve doğal olarak yukarıdaki anahtar kelimeleri içermeyen çalışmaları kapsamamaktadır. Bu verı tabanının saghklı biçimde oluşturulabilmesi ve son şeklini alabilmesi için Jeoloji bilimi yapan tüm meslektaşlarımızın katkıda buiunmasında büyük yararlar vardır. Bunun yanı sıra, SCI kaynaklarına gırmeyen dergilerde yayımlanan ya da hiçbir dergide yayımlanmayan, fakat çok faza referans gösterilen çalışmalar da vardır. Günümüzde SCI, bilim ve teknolojideki katkıları ölçmede kullanılan en kantitatif yoldur. Ancak, ülkemizde şu ana kadar SCI'e kaynak olabilecek nitelikte yerbilımleri alanında bilimsel bir derginin bulunmaması üzücüdür. Ülkemizde yapılan bilimsel yayınların saygınlık sırası, yurtdışı yayınları teşvik eden TÜBİTAK Bilim Adamı Yetiştirme Grubu (BAYG) tarafından SCI baz alınarak yapılmaktadır. Değişik gruplara ait bu dergi listeleri her yıl TÜBİTAK tarafından yayımlanmaktadır. Bu çalışmada jeoloji alanında değerlendirilen toplam 90 uluslararası yayının % 55'i (50 adet) A türü yayın, % 33.3'ü (30 adet) B türü yayın ve % 11.2'sı (10 adet) ise C türü yayın kategorisindedir. Üniversitelere göre uluslararası yayında başı 33 çalışma ve % 36.7'lik bir oranla İTÜ Jeoloji Bölümü çekmektedir. Dergi Suııfı A Sınıfı Dergiler B Sınıfı Dergiler C Sınıfı Dergiler Toplam Çalışma II % Sayısı || 50 30 10 90 || 55.5 33.3 11.2 | | 100 Üniversite Adı İstanbul Üniversitesi Çalışma Sayısı 7 33 7 3 5 3 1 1 2 15 12 1 90 % 7.8 36.7 7.8 3.3 S.6 3.3 1.1 1.1 2.2 16.7 13.3 1.1 100 İsUnbul Teknik Üniv. Dokuz Eylül üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Ankara Üniversitesi Çukurova Üniversitesi S. Demirel Üniversitesi Osman Gazi Üniversitesi Bu faktöre göre yapılan değerlendirme çerçevesınde, yapılan çalışmalardaki yabancı araştırıcı katkısına göz atıldığında, karşımıza % 35.6'ık bir oran çıkmaktadır. Bunun yanı sıra, uluslararası nitelıklı çalışmaların büyuk bir oranı, yaklaşık 2/3'u (% 64.4) tamamen Türk araştırıcıların kendi katkı ve araştırmaları sonucu yapılmıştır. Araştıncıya GOrc TUrk Araslıneılar TürkYabancı Araftıneılar Toplam Çalısma S«yuı 58 32 90 % 64.4 35.6 106 TübiUk ODTÜ Cumhuriyet Üniversitesi KTÜ Toplam N 3 ,•• HS lı 10 • IT0 UDEU Kü •A.0 ÇO 800 • OO0 rUBITAK • OOTO ıCU IKT0 Turk ve yabancı araştıncılann çalışmalara katkısı Ana Bilim Dallarına göre yapılan bir değerlendirmede ise Genel Jeoloji Anabilim Dalı başı çekmektedir. Ancak, bu anabılım dalı içindeki ait bilim dallarının fazlalığı (Yapısal JeolojiTektonik, Stratigrafi, Tarihsel Jeoloji, Paleontoloji, Sedimantoloji) dikkate alınırsa bu sonucun doğal olduğu anlaşılır. % 67.7'lık bir orana sahıp olan Genel Jeoloji Anabilim Dalını, % 20'lîk bir oranla MineralojıPetrografı, % 8.9'luk bir oranla ise Maden Yatakları Anabilim Dalı izlemektedir. Bu veriler ışığında, Uygulamalı Jeoloji ve Jeofizik bilim dallarında uluslararası nitelikte çalışmanın azlığı dikkati çekmekte. Ana Bilim Dalına G8re Genel Jeoloji Mineraloji Petr. Maden Yataklan llyg. Jeoloji Jeofizik Toplam Çalışma Sayısı 61 18 8 2 1 90 % 67.7 20 8.9 2.2 1.2 100 onda ve Yamaha şirketleri, elektrikli bir motorla desteklenen bısıkletler üretmeye başladılar. Bisıkletle dik bir yokuş çıkarken veya rüzgara karşı pedal basarken sürücü zorlandığında, tekerlek kenanna raptedilmiş küçük elektro motor hemen devreye giriveriyor. Bu motorla aşağı yukarı 25 km mesafe alınabiliyor. Motor boşaldığında 34 saat doldurma cihazına bağlanması gerek. 1600 1900 DM'ye satılan bisikletlerden 10 bini tane Japonya'da hemen satıldı. Bu yıl Avrupa'da da satılacak bisikletlere Almanlar hemen bir rakip çıkardılar. Nürnbergli bisiklet üretıcisi Sachs'ın ürettigi Elo Bike bisikletleri Mart ayından itibaren piyasada satılmaya başlayacak. Bunlarda motor, ne kadar basarsanız basın pedal gücünün yarısını karşılıyor. Ancak 20 km den daha hızlı gıdıldığınde otomatık olarak motor duruyor. Bu bisikletin elektro motoru 60 km yapabiliyor. I Uluslararası yayınların üniversitelere göre dağılımı nemin % 66.6'lık bir oran ve 60 adet çalışma ile 19911995 yılları arasında olduğu gözlenmektedir. özellikle 1990'lardan sonra uluslararası yayın miktarında artış, yurtdışında eğitim gören genç meslektaşlarımızın yavaş yavaş üretken duruma geçmeleri ve yurtdışı destekli projelerdeki artışla doğru orantılı olabilir. 1990 sonrasındakı 5 yıllık dönemde yapılan çalışmaların toplam oranı % 67'ye ulaşmaktadır. Yıllar 1981 1982 1983 1984 198S 1986 Insanoğluna fiziksel benzeriiği nedeniyle en yakını bulunan maymunların papucu dama atıldı. Israilli ve Fransız bilim adamları, ınsanlar ile tavşanların evrim ağacının aynı dalından geldiklerini ortaya çıkardı. Araştırmalarını proteinler duzeyınde surdüren bilim adamları, tavşanların primatlarla akrabalık derecelerinin zannedilenin aksıne fareler ve sıçanlardan daha yüksek olduğunu tespit etti. Bu durumda insanlarla ilgili tıbbı gelişmeler için deney olarak kullanılan farelerin yerini tavşanların alması bekleniyor. İnsan tavşanlarla akraba çıktı Temiz hava için... Çalışma Sayısı 1 1 1.1 1.1 1.1 1.1 4.4 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Toplam 12 22 13 90 6.6 3.3 7.7 2.2 4.4 13.5 7.7 24.6 6.6 14.6 100 Yayımlandığı dergi kalitesine göre değeriendirme Bu bölümümüzü 15 çalışma ve % 16.7'lik bir oranda ODTU Jeoloji Bölümü, 12 çalışma ve % 13.3'lük bir oranla Cumhuriyet Üniversitesi Jeoloji Bölümü takip etmektedir. Yıllara göre yapılan bir değerlendirmeye bakıldığında genelde 1981'den bu yana düzenli bir artışın olduğu gözlenmektedir. Uuslararası yayınlar özellikle 1990'dan sonra artış göstermiş, 1993 yılında ise toplam 22 yayın ve % 24.6'lık bir oranla en yüksek değerine ulaşmıştır. Yıllara göre yapılan dağılımı 5'er yıllık dönemlere ayırdığımızdâ en verimli dö İ İ %i I İ Yıllara gön çalışmaların dağılımı Anabilim Dallarına göre yayınların dağılımı Genel olarak bakıldığında, ülkemizde yaklaşık 50 yıllık bir geçmişe sahip jeolojı biliminin bugünkü geldiği nokta kuşkusuz yadsmamaz. Ancak, uluslararası nıtelikii çalışma sayısının, bu çalışmaya konu olan 15 yıllık süre içinde, yıllık ortalama 6 cıvarında olması halen ülkemizde modern anlamda jeoloji biliminin yeteri kadar yapılamadığını ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra, uluslararası nitelikli çalışmaların genelde Istanbul, Ankara ve fzmir'de bulunan jeoloji bölümlerinde yoğunlaşması, taşra üniversitelerindeki (Cumhuriyet Üniversitesi harıç) bilimsel çalışmaların yetersizliğini ortaya koymaktadır. Bir başka incelemenın konusu olabilecek bu yetersizliklerin ortaya çıkarılıp, taşra ünıversıtelerımizde de uluslararası nitelikli çalışmaların yapılabilmesi, kuşkusuz ülkemizde jeoloji bılimının daha ıleriye gitmesi büyük katkılar sağlayacaktır. Bunun yanı sıra, ülkemızdeki bilimsel çalışmaların koordınatorlüğünü üstlenen TÜBİTAK ve birçok kamu kuruluşunun da bu tür bilimsel çalışmalara daha fazla destek vermesinde büyük yararlar vardır. * Cumhuriyet Üniversitesi Jeoloji Bölümü Sivas Mercedes, Audi, Porsche, BMW ve VW şirketleri daha temiz bir hava kullanımı için, otomobil ekzoslarından çıkan zehirleri en aza indirmek konusunda aralarında işbirliği yapıyor. Alman devleti yeni bir araştırma projesi için 7,5 milyon DM verdı şırketlere Bugünkü egzos gazı temizleme teknıkle rı oldukça gelişmiş durumda gerçi. Karbon monoksitz, azot oksit ve hidrokarbonlar yüzde 90 oranında temizlenebiliyor. Araştırmalar şimdi arabalann llk çalıştıklarında çevreye saldıkları zehırli gazlar üzerinde yoğunlaştırıldı. Zehirli gazları arındıran katalızatörlerın tam kapasite çalışması için ilk önce 300 derece sıcaklığa ulaşmaları ge rekiyor. Bugünkü araba motorlarının ısınma süresı 1 dakıka suruyor. Bir dakıka boyunca çevreye ise en zehirli gazları puskürtüyorlar. Şımdi ise katalizatorlerın motor çalışmadan önce, elektrikli sistemlerle ısıtılması gündeme getirildi. Böylece motorun ısınması beklenmeyecek ve daha start sırasında bile egzostan arındırılmış gaz cıkacak. Denox adı verilen katalizatörlerinın diğer bir hedefi ise azot oksitle mücadele. Çok tasarruflu motorların bir derdi, ekzoslarından bol mıktarda azot oksit çıkarmaları. Yeni katalizatörler bu sorunu da halledecek.(Sp.4/96) 4678