Katalog

BİYOTEKKOLOJİ dır? Danımarka'da Novo Nordısk şırketı kazara genetık olarak değtştırılmış bakterı dolu bır sıvıyı kanalızasyona dokmuştur Belkı zararlı değıllerdı ve laboratuvar dışında çoğalmaları olanaksızdı, ama bu tur rısklerın olduğunu unutmayalım Araştırmalar genlerı değıştırılen organızmaları çevreye bıraktıklarında durum başkadır özellıkle tarımı ılgılendıren bu durumda buyuk bır gözetım vardır 1986'da ABD'de bulunan Advanced Genetıc Scıences şırketı, izln almadan, "Pseudomonas Syrınge" bakterısını ağaçlara bulaştırır Bu bakterının görevı Kalıfornıya'dakı 17 ekıne ve 100 yabanı ağaca mıkrop bulaştıran doğal koku (doğal halınde) ortadan kaldırmaktı Ama bakterı aynı zamanda dona karşı etkılıydı Pekı bu yerel ekosıstemı tumuyle değıştırmeyecek mıydı? Don olayı bıtkı ortusunun sınırlarını saptıyordu Dona karşı etkılı olunca bıtkıler aşırı şekılde buyuyup, gelışecektı Zararlı böceklere karşı mucadelede, çok etkılı değıştırılmış vırusler kullanıma hazır durumda örneğın, Ingıltere'de akrebın zehırını ureten gen bır vıruse nakledıldı Manıpulasyonların yelpazesı çok genış ve ınsan ıçın tehlıke yaratabılırler Sakınımlı olarak, etkınlığı kontrol edılebılen doğal vıruslerle çalışıyorlar Şımdılık, bu tur bıyolojık "veba"ların doğada kullanılması ıçın herhangı bır ızın verılmedı Yabancı bır gene sahıp tutun bıtkısı ıçın Belçıka'da 1986'da verılen onaydan berı, deneysel kulturler çoğaldı 1993 başında, 864 adet ızın verıldı Bunun yarısı 1992 yılına aıt ve OCDE ulkelerının 24'unde ortaya çıktı Deneylerın % 95'ı bu ulkelere aıt Yapay genetık mutasyonun başında kolza gelmekte (ızınlerın % 33'u) Sonra sırasıyla patates, domates, tütün, mısır, soya ve keten gelmekte Toplam 40 kadar bıtkı ya da ağaç yabancı genlenn etkısıne uğradı Bıyologların bıtkılere aktarmak ıstedığı onemlı ozellıklerın başında yabancı otlara karşı dayanıklılık var (OECD'dekı onayların% 56'sı) Kımı yabancı otlara karşı duyarsız olan bakterı ya da mantarlardan alınan bır gen eklenıyor Bu tur kulturlerde, kımyasal serpme ılaçları özel bır önlem alınmadan yapılabılır ve zamandan kazanılır, randıman artar Araştırmacıların ılgılendıklen bır başka nokta ıse vırus ya da böceklere karşı dayanıklı olan bıtkılerın uretımıdır Bocekler ıçın, ılaçsal proteln ureten bakterı famılyası olan "Bacıllus thurıngıensıs"den gen alınır ve kullanılır Bu gen bıtkıyle butunleştığınde, bıtkı kendı kendıne zararlı böceklere karşı mucadele verebılır Şımdılık genı değıştırılmış bır bıtkı tuketım ıçın kullanılmamaktadır Çunku ortaya çıkaracakları bır suru sorun var Zehırlı mıdır? Sureklı mıdırler? Belkı de daha onemlısı bu yenı turler çevre sıstemlerını ıstıla edıp, bozmayacaklar mı? 864 deneysel kültür yonda bır melezlenme frekansı olan bır bıtkıyle bıle, kötu otlara dayanıklı bır gen yabanı bır bıtkıye geçebılmektedır Kuşkusuz, doğal melezlenme yoluyla, kotu otlara karşı dayanıklı turler oluşmaktadır Ama gen muhendıslığıyle bu ozellıkler tum turlere yayılabılır Yabancı gneın turu yayılma rısklerının değerlendırılmesınde önemli bır rol oynar Döllenme olmadan cınslıklı ureme sağlayan genler tehllkelı olabılır Başka bıtkıler tarafından dollenmedığınden genetık özellıklerını, orneğın yuksek uretkenlık, bır nesılden dığerıne korurlar Olumsuzluğu onemlıdır, yabancı polen kabul etmezlerse, kendılerınınkını yayarlar Genellıkle çok lyı seçılen bu gen yabanı bıtkılere yayılabılır Yabanı otlara karşı dayanıklılık durumunda, bu tur bıtkıler çok uredığınde, lyımser kışıler bu genlenn yayılmasını önlemek ıçın yabanı otlara karşı olan ılacı kaldırmayı ya da değıştırmeyı onermektedırler onemlı tarım.kımya ve tohum fırmaları yabanı otlara karşı yapılan araştırmalara katılıyorlar Yabanı otlara karşı dayanıklı bıtkılerın gelışmesıyle daha az kırleten ılaçlar daha kuçuk mıktarlarda kullanılacak Ama, fırmaların ılk tasası çevre değıldir Dayanıklı pırınç, buğday, mısır, soya gıbı bıtkılerın uretılmesı bu pıyasaya canlılık getırecektır Gerçı bu pıyasanın pek sıkıntısı yok ama canlandıracağı kesın (1988'de 8 mılyar dolarlık pıyasa) Yenı turlerın ortaya çıkmasıyla unlu Alman fırması Hoescht'ın unlu ılacı BASTA'nın yıllık satışları 200 mılyon dolar artabılır Amerıkan Du Pont de Nemours fırması ıse buğday ve kolza arasından buğdayı seçtı Çunku tohumlarını kolaylıkla yayan kolza aynı tarlaya değışmelı olarak ekılen buğday ıçın "kotu bır ot" olabılıyor Dayanıklı kolzanın yaratılması terkedıldı Çunku buğday ıçın yaratılan yabanl ota karşı ılaç pıyasasını azaltabılırdı Buğday pıyasası daha fazla gelır getıncı Buyuk fırmaların genlı bıtkıler pastasından pay alma savaşı zehırlı ve kırletıcı urunlerın tuketımını arttırabılır ve tarımın bu tur urunlere karşı bağırrtlılığını arttırır Bugun genı değıştırılmış bır bıtkı ya da hayvan Batı pıyasasına surulmuş değıl Ama tum onlemlerın alındığı öne surulerek, sanayıcıler hukumetlere baskı yapıyorlar Bıyoteknolojı konusunda epeyce ılerlemış olan ve bugun 1200 fırmanın bu ışle uğraştığı ABD'de bu hareket çok duyarlı Çın tek başına hareket edıyor ve ılerleme kaydettı Zıraat muhendıslerı vıruslere dayanıklı tutunu 250 hektarda yetıştırıyor ve antıbıyotığe dayanıklı bakterıler bır mılyon hektarlık alana dağıtıldı Buna karşın, Danımarka ve Almanya'da yonetmelıkler o kadar sıkı kı sanayıcıler başka ulkelerde denemelerını yapıyorlar Fransa'da ıse 13 Temmuz 1992 yasasından önce genetık manıpulasyonlar zorunlu olmayan basıt bır bıldırımle yapılıyordu Şımdı ıse her laboratuvar çalışması araştırma, tarım ve çevre bakanlığından geçmek zorunda Genetık bır kırlılık tum kırlılıklerden daha tehllkelı Çunku kontrolu çok zor ve molekul ve atomların tersıne, canlı organızmalar çoğalabılır Genetık muhendıslığınde de en tehllkelı teknolojılerınkıne benzer guvenlık normları ve kulturu yaratmak, gelıştırmek gereklı Çeviri: Dr. Ismall KILINÇ Sciences et Avenir, Eylul 93 En önemli özellik Böceklere karşı dayanıklı Mühendıslık urunü meyve ve sebzeler: dünyayı bıtkılerın durumu daha başbesleyebılecekler ml? kadır Eğer, kazara, ıstılacı olurlarsa bunları durdurma şansı azdır, bu ture yardımcı yerlı hayvan turlerını ortadan kaldırdı olan böceklerın davranışını, onları oldurGen aşılanmış bır bıtkının çevresınl ısmeyı onleyerek nasıl değıştırebılırız? Aytila etmeyeceğı ve kendı bolgesınde sırıca bu bıtkıler bocek oldurucu zehıre nırlı kalacağı konusunda kesın bır bılgı karşı bır dayanıklılık da yaratabılırler ya yok Rennes Zıraı Araştırmalar Merkeda başka böceklere zarar vererek çevre zın'de kolza polenının yayılması konusıstemınde dengesızlıklere neden olabısunda yapılan araştırma bıtkıden 800 lırler Bunu önlemek ıçın genlı bıtkıler tarmetre uzaklıkta ızler gorulduğunu saptalasında, böceklere karşı duyarlı olmayan dı Kalıfomıya'da ekılen turpların bır kılobıtkı alanlarını yemlık olarak bırakmak metreye kadarlık olan mesafede yabanı gerekır Böylelıkle korunmak ıçın mutas• bıtkılerı verımlı hale getırdığı göruldu yona gerek kalmayacaktır Ingıltere'de yapılan genış bır ınceleme Genetık muhendıslığı genetıkçılerı enıse daha rahatlatıcı bllgıler verdı Deneydışelendırdığı gıbı yaşam mekanızması sel uç yıllık kültur sonunda, yabancı otlauzerınde gıderek kontrol sahıbı olan bılım ra karşı dayanıklı kolzaların yakınında yeadamlarına ve sanayıcılere ıtıraz eden tıştırılen "normal' kolzalan ıstıla etmedığı çevrecılerı de endışelendırmektedır Insaptandı Hatta daha fazla yaşadığı gora'dan P Benoıt Joiy'e göre "sanayıcıleruldu Ama uç yıllık bır deneyıme sahıp, rın genetık muhendıslığı araştırmalarına tek bır bıtkı ve genı ılgılendıren bır ınceleel atmaları bır rısk unsuru" meden genel sonuçlar çıkarılamaz ÇevÇunku bu alandakı yatırımların kârlı re sıstemde yıllar boyu azınlıkta kalmış olacağı duşunuluyor Dunyanın en kımı bıtkılerın ıstılacı ozellıklere sahlp olduğunu gösteren çok örnek vardır BITKI DOMATES SARI KABAK Genlenn yayılma tehlıkesı genlı bıtkının yabanı bıtkılerle bırleşerek yaşayabılır melez turler yaratmasındadır Bu turler sonradan kontrolsuz yayılabılır örneğın, şeker kamışı yabanı turlerle melezleşebılır Bunların tohumları seçılse bıle, kötu turlerın tohumlarıyla kırlenebılır Kolza genelde kendı kendını verımleştırır ve çok az melez tur yaratır Parıs'tekı bır bıtkı laboratuvarında yapılan bır bılışım programına gore, bır mıl Böceklere dayanıklı bitkiler 1200şirket PAMUK SOYA MISIR Tehlike nerede? YENI GENETİK MATERYALLER Polıgalakturonuz enzımı ıçın domates genı Doku proteını ıçın ıkı vıral gen Fotosentezı Bocek zehırı Nıtroloz enzımı ıçın Bacıllus ıçın bakterı genı lyıleştıren Böcek zehırı ıçın bakterı genı tharıngıensıs genı Bacıllus thurıngıensıs genı Çevresel kazalar Kımı yabancı turlerın çevre sistemlne gırmesıyle çevresel kazalar ortaya çıktı Bunlardan en unlusu geçen yuzyılda Avustralya'da meydana geldı Turu bılınmeyen 20 kadar tavşan bu kıtaya ıthal edıldı 100 yıl sonra beş mılyar (') kemırıcı, toprağı ve bıtkı örtusunu mahvettı, KAZANÇ Yumuşamadan uzun sure dayanma 2 numaralı mozaık karpuz vırusune ve Sarı Zuchını vırusune karşı dırenç Bromoksılıne karşı dırenç Pamuk kurduna karşı dırenç Fotosente Avrupa mısır kurduna zı baltakarşı dırenç layan glıfosata karşı dırenç 4218