Katalog

TOMİSİ ıletlerinin kralı •me sırasında basınç ve hava akım ayan en ınce şekılde yapılır Bu yontemle ses gucu de arttırılabılır Bu kasların bır hafta sureyle çalıştırılması sonucunda ses gucunun 67 dB arttırılabıldığı bılımsel olarak kanıtlanmıştır "Forte" yanı uzun sure tutulması gereklı seslerde mutlaka karın kaslarının kullanılması gerektığı, kaburgalar arası kasların ancak kısa surelı seslerde yeterlt olabılece ğı bılınmektedır olduğunu araştırmalar sayesınde artık bılıyoruz Aynı şekılde ses tınısının da ses tellerının gergınlığı, uzayıp kısalması ıle ılgılı olduğunu da bılıyoruz Bu ıkı parametre bağımsız değıldır ve ses tellerı altındakı basınç sesın tınısını da etkıleyebılır Şan eğıtımı sırasında oğrencıye tınıyı degıştırmeden volumu, volumu değıştırmeden tınıyı değıştırmenın yollarıöğretılır Bunun ıçın de sıklıkla "messa dı voce" denılen yönteme başvurulur Burda şarkıcı ses tonunu degıştırmeden ses yumuşak sesten yuksek volumlu sese çıkmaya ve tersıne ınmeye çalışır Bu şekılde ses tellerı altındakı basınçla larınks ıçındekı kasları bırlıkte kullanmayı oğrenır Yapılan araştırmalar duşuk subglotık basınç ve suratlı hava akımı ıle çıkarılan belırlı şıddettekı bır sesın aynısının yuksek subglotık basınç ve duşuk hava akımı ıle de çıkartılabıldığını gostermıştır Bu durumun ses tellerının kalınlığı ve ses tellerının havaya gosterdıklen dırençle ılgılı olduğu da gosterılmıştır Eğıtılmış şarkıcılar eğıtımsız şarkıcılara göre daha az subglotık basınçla daha şıddetlı ses oluşturabılırler Bunun nedenı eğıtılmış şarkıcıların gırtlaklarını daha az zorlamalarında ve sıkıştırmalarında yatar Gırtlağın ıçındekı kaslar sesın oluşumunu sağlarken dışındakı kaslar da yutma, solunum ve ses çıkarma sırasında gırtlağın uzaydakı konumunu ayarlar Ses, ses tellerı arasında oluştuktan sonra ses tellerının ust kısmındakı boşlukta rezonansa gırer Şekıllenır ve renklenır En son teknolojı ıle ses tellerı arasında oluşan ham sesın kayıtlarından soylenen kelımenın anlaşılamadığı sadece soylenen kelımenın soru anlamı mı yoksa kesın bır ıfade mı taşıdığının anlaşılabıldığı belırlenmıştır Daha sonra ses ses tellerının ustundekı farınks, ağız boşluğu, kısmen burun boşluklâVı ve dudaklarda şekılenır "A" sesı çıkaran hava doğrudan ağız boşluğundan çıkar Çunku yumuşak damak boğazın arka duvarına dayanarak havanın burun boşluklanna geçmesını engeller "N" sesınde ıse yumuşak damak aşağı doğru sarktığı ıçın hava hem burundan hem de ağızdan çıkar U sesını çıkarmak ıçın dudaklar one getırılerek dudaklar arasında bır boşluk yaratılır Supraglotık bolge dentlen ses tellerının uzerındekı boşluklann şekıl ve boyutlarını değıştırmek ıçın dıl damak çene, farınks larınks ve dudaklar hareket ettınlır Boylece unlu ve unsuz sesler çıkartılır Unlu ve unsuz seslerın arkası arkasına gelmesı de konuşmayı oluşturur Şarkı söyleyebılmek ıçın ses yolunun tamamen açık olması gerekmektedır Şarkı söylerken unlu seslerı çıkarmak sorun değıldır Ancak unsuz sesler ıçın durum çok farklıdır Bu seslerı çıkarabılmek ıçın ses yollarını yer yer daraltmak gerekır kı bu durum havanın duzenlı akışı ıle bırlıkte muzıkalıtenın bozulmasına neden olabılır Şarkı soyleme sanatı bır taraftan doğru notaları çıkarırken dığer taraftan anlaşılır sozlerı telaffuz edebılmek ıçın gereklı artıkulasyon hareketlerını yapabılmektır Bu her zaman kolay değıldır Hatta çoğu bırbırıne ters hareketlerdır Bu nedenle ope ra sanatçısının söyledıklerını zaman zaman anlayamayız Opera sanatçılığını şarkı söylemenın doruğu kabul edersek şarkı söyleme sanatı ıçın zorlamadan, yorulmadan, uzun sure ve sık sık şarkı söyleyebılme teknığını oğrenmektır dıye bır tanımı kabul edebılırız Opera solıstı haftada bırkaç kez butun bır gece boyunca bır taraftan dız çokup yerlere yatarken veya duello yaparken dığer taraftan mıkrofon kullanmadan sesını koskoca orkestranın muzığını bastıracak kadar guçlu çıkararak doğru muzık yapmak zorunda olan bır sanatçıdır Bunlar mukemmel bır şan teknığı dışında profesyonel bır sporcu kadar guçlu bır fızık kondusyon ve sınır sıstemı gerektırmektedır Bu nedenle opera sanatçısı her gun yoğun egzersız yapmak zorundadır Şan teknıklerının öğrenılmesıne çocukluk yaşlarında korolarda başlanılabılır Ancak erkek çocukların buluğ donemınde şarkı soylemesı bırçok şan hocası ve fonıatra gore sakıncalıdır Yapılan çalışmalar buluğ döneminın 12 ıla 15 yaşlarında olduğu ve bırkaç aydan bırkaç yıla kadar uzayabıleceğı yonundedır Bazen buluğ gecıkebılır Bu da şarkıcının sesıne dışı bır hava katar Son gunlerde böyle seslı bır pop müzık sanatçımız tek bır parçasıyla 1 000 000 kaset satmayı başardı Gerçek hadımlarda (kastrato) hıçbır zaman buluğ gerçekleşmez ses kendıne özgu ınce tonunda kalır Hadımlarda erışkın bır akcığer uzerınde çocuk larınksı vardır dıyebılırız Bunun sonucu olarak uç oktav kadar genış bır ses alanı, buyuk bır ses volumu ve mukemmel bır solunum hakımıyetı vardır Profesyonel bır şancı bır notayı en çok 30 sanıye kadar aralıksız çıkarabılırken unlu kastrat Farınellı ıkı dakıka hıç soluk almadan bır notayı verebılmekteydı Kastratolar gunde 89 saat çalışırlardı ve çok oynak ses yapısına sahıptıler Kılıse 16 yuzyılda hadımlaştırmayı yasaklamış olmasına rağmen 1900'lu yılların başında bazı kılıselerde hâlâ kastrato sesı dınlemek mumkundu Kastratolann ortaya çıkış nedenı ve yaygınlaşması kadınların eskı Roma'da sannede ve daha sonra kılısede şarkı söylemelerının yasak olmasından kaynaklanmaktadır Kastratolar ortadan kaybolunca kadın seslen gerçek yerlerını bulmuştur Opera sanatı gelıştıkçe ses sınıflamasının ve uzmanlaşmanın değerı ortaya çıkmıştır Tenor, barıton soprano gıbı değışık sesler ıçın ses yolunun rezonans ozellıkierı farklıdır Rezonanstakı farklar ses yollarındakı yapısal farklardan kaynaklanmaktadır Sesın temel ozellıklerı ağız boşluğu ve boğazın şeklıne bağlı olan ve formant denılen frekanslarla ılgılıdr Insan sesı ınceden kalına doğru 6 sınıfa ayrılır, erkekte tenor, barıton ve bas, kadında soprano, mezzosoprano ve alto Bu ana sınıflara sesın gucu ve rengıne göre alt sınıflar eklenmıştır Turkçe'de karşılıklarını bulmak guç olsa da başka dıllerde alt sınıflar onlarca terımle açıklanmaktadır örneğın sopranolar 7 alt sınıfta ıncelenmektedır Bunlar ınceden kalına doğru, kolaratur soprano, hafıf soprano, hafıf lırık soprano, lırık soprano, buyuk lırıksoprano, lırıkospınto soprano ve dra matık sopranodur Çocuk sesleri başlıca ıkıye ayrılır, tız veya soprano sesı ıle kalın veya alto sesı Yenı şarkı söylemeye başlayan bır şarkıcıyı sınıflandırmak guç bır ıştır Bır şarkıcıyı sınıflandırmak ıçın tını ve ses gucu dışında rejıster önemlı rol oynar Insan sesının sınırları vardır Bu sınııiar çıkarabıldığı en tız sesle en bas seslerdır Erkekte 2 oktav kadar olan ses genışlığı kadında 2,53 oktav kadardır Konuşma sırasında ıntonasyon dedığımız değışıklıkler 1 oktavı geçmez Ses genışlığı uç rejıstere ayrılır Bas, orta ve tız rejısterler Reııster konusu yıllar boyu termınoloıı ve tanım açısından kafaları karıştırmış ve tartışma konusu olmuştur Her rejıster ıçın goğus rejısterı, mıkst rejıster ve kafa rejısterı dıye bır ses çıkarma şeklı vardır Kafa sesı, göğus sesı dıye de anılan bu ses çıkarma şekıllerı şarkıcının vucudunda hıssettığı tıtreşımlerden kaynaklanmaktadır Qöğüs sesinde şarkıcı tıtreşımlerı göğsunde hısseder, bunlar bas seslerdır Ses tellerının tıtreşımlerı ıle trakea dedığımız hava borusu arasında akustık bır ılışkı vardır Trakeadakı rezonanslar ses tellerınde oluşan sese engel olurlar veya o sesın guçlenmesıne yardımcı olurlar Bu karşılıklı ılışkı nedenıyle ses tellerının ses yolu ıle bırlıkte çalıştığını anlamak kolaydır Kaynağı ıle rezonator arasındakı bu ılışkı bazen şarkıcı ıçın bır sorun oluşturabılır Şarkıcının bundan kurtulabılmesının en guzel yolu larınksını alçaltıp yukseltmeyı oğrenmesıdır Larınks aşağı ındığınde trakea kısalır ve rezonans değışır Bu belkı de opera sanatçılarının ağızlarını çok açıp lannkslerını aşağı çekmeye çalışmalarını açıklayabıhr Tiz sesler kafada hıssedılır Bunun şarkı söylerken çok buyuk önemı vardır Çunku bu sayede şarkıcı çıkardığı seslerı kulağını kullanamadığı durumlarda bıle çok hassas bır bıçımde kontrol edebılır Vucutta hıssedılen bu tıtreşımlerın oğrenılıp kullanılması şan hocasının öğrencısını yönlendırmesıyle olur Şan hocası bunu yaparken bazı ışıtsel ımafları kullanır ve oğrencıde reflekslerın yerleşmesını sağlar Kasların çalışması oğrencının hafızasına ışlenır Bu sayede şarkı söylerken şarkıcının çevresındekı akustık ozellıkler değışse bıle (örneğın gurultu olsa bıle) şarkıcı sesını değerlendırebılır, kontrol edebılır lyı eğıtılmış bır ses kulağa hoş gelır Bu sesın harmonıklerı 3000 Hz bolgesınde yoğunlaşmıştır Eğıtılmış seslerde gorulen bu özellık sayesınde şarkıcının sesı 4050 kışılık orkestranın sesını bastırıp en arka sıradan duyulur Çunku orkestranın maksımal ses enerjısı 450 Hz cıvarında yoğunlaşır Trompet gıbı enstrumanların harmonık yoğunlaşması ve horozların ses şıddetının 3000 Hz cıvannda pık yapması bu frekans bolgesının sesın uzaga ulaşmasında rol oynadığını duşundurmektedır 3000 Hz bolgesının neden boyle bır özellığı olduğunu anlamak kolaydır Bırıncısı çevremızdekı gurultulerın maksımal enerjı bölgesınden uzakta bır frekans alanıdır Ikıncısı ışıtmemızın en rahat ve en kesın olduğu bolge bu frekans bölgesıdır Gerçekte de kulak aynı şıddettekl bas bır sesle tız bır sesı aynı şekılde duymaz Se Sesin genişliği Ses tekniğinin öğrenimi Ses larınks denılen gırtlaktan çıkar Larınks ıçınde ba rındırdığı ses tel lerının tıtreşmesı sonucunda sesı oluşturur Bu ses, fondamenıl frekans denılen ham sestır Larınks hava yolunun en ust kısmındar Gırtlağın en çıkıntılı yerıne Adem Ellası denılır Bu sert kıkırdak boyunda raatlıkla ele gelır Gırtlağın ust kısmında bır ıraftan kafa kaıdesıne dığer taraftan Dprucuk kemığıne bağlı vucudun tek srbest kemığı olan hyoid kemık vardır u kemığın ozel durumu şarkı soyleme sıısında önem kazanır Çunku bu kemık lyesınde gırtlak hareketlerı dolaylı olarak Dntrol altında tutulabılır Dil, çene, boun ıstemlı olarak hareket ettırılerek gırtğa uzayda ıstenılen pozısyon verılebılır yoıd kemık opera sanatçısının gizli sihıdır Gırtlağın en onemlı kıkırdağı açık duran tap şeklındekı tiroıd kıkırdağıdır Bu kırdağın ıç yuzune ses tellerı yapışır Trasa dedığımız hava borusunun en ustune jrleşmış krıkoıd kıkırdak yuzuk şeklını olup tiroıd kıkırdakla eklem yapar Bu demın hareketı sayesınde ses teilen geerek daha ınce ses çıkmasını sağlar Ses tellerı onde tiroıd kıkırdağın ıç yuıne arkada ıse arıtenoıd denılen ıkı kujk kıkırdağa tutunurlar Bu ıkı kuçuk kırdak eklem yuzeylerı ve kendısıne yapıın kaslar sayesınde dönme veya öne arlya yatma hareketlerı yapariar Bu harestler ses tellerını açar, kapatır, gerer, svşetır, ınceltır ve kalınlaştırır Boylece ıs çıkar Hamses Eğrtilmiş sesler Şarkı söyleme sanatı Insan sesinde 6 sınıf esin şiddeti Sesın şıddetının subglotık denılen ses llerı altındakı basınçla doğrudan ılışkılı 4799