Katalog

SESİN Farinelli: Kralın şarkıcısı veya miizil Muhteşem sesinin özelliği bir sır olarak kalan seslerin kralı Farinelli iki ayrı sesin üst üste kaydıyla yeniden yaratıldı. Dr. Mehmet ömür* ris'te kısa bir süre önce gösterime Fgiren 1994 FransızBelçıka yapımı filmi hayranlıkla seyrettikten sonra şarkıcı sesi ve şarkı söyleme ıle ılgili bu yazıyı derlemeye karar verdim. Insana en yakın konuşmayı yapabilen ve anlayabilen yaratıklar olan bonobolar veya şempanzeler ancak iki yaşında bir çocuğun konuşmasına ve algılamasına sahip olabiliyorlar. Sentaks yapma ve konuşma insanoğlunun ayrıcalığı. Ya şarkı söyleme? Puccini, Caruso'yu dinledikten sonra "Seni bana Allah mı gönderdi?" diye haykırmıştır. Her ne kadar "Opera en güzel uyuyarak dinlenlr" diye düşünenler varsa da insan gırtlağının yaptığı sanatın ulaştığı doruk nokta şan sanatçısının performansıdır. "Farinelli" adlı ülkemizde de gösterime şu an gösterilen film insan sesi ve ses teknolojisi açısından da birçok özellik taşıyor. Farinelli 18. yüzyılda sesi ile büyük başarı kazanmış, Ispanya Kralı V. Philippe'in maiyetıne girmiş, Haendelın Londra'daki tiyatrosunun yaptığı rekabet sonucu iflasına neden olmuş Italyan bir kastratodur (hadım edilmiş şarkıcı). Farinelli'nin kaydedilrniş sesi olmadığından filmdeki şarkıları iki sanatçı söylemiş. Bunlardan biri en ince erkek sesine sahip olan bir kontrtenor: Lee Ragin, diğeri bir soprano: Ewa MallasGodlevvska. Bu iki sesin tını ve renkleri bırbirıne yakın ve iki sanatçı da çok yeteneklı. Sanatçılar parçaları okuduktan sonra iş montaja kalıyor ve teknoloji burada devreye giriyor. İki ses tek bir ses haline getiriliyor. 3000 yerde montaj yapılıyor. Ses mühendisi Philippe Depalle ekibi ile birlikte bu işi başarabilmek için 7 ay çalışmış. Çünkü her şarkıcının a veya o sesli harflerini telaffuz etme şekilleri farklı, ayrıca bunları yorumlamaları da farklı. Sonuçta elde edilen ses sentetik bir ses olmaktan çok, iki yaşayan sanatçıdanalınan ortak bir ses. Günümüzde Farinelli'nin çıkardığı 2 dakika süren sesi çıkarabilecek bir kişi yok. Halen sırlarını saklayan bu ses sayesinde Farinelli tüm Avrupa aristokrasisi tarafından davet ediliyor ve büyük bir servet sahıbı oluyor. Melankoli hastalığına tutulmuş Kral V. Philippe'i bir tek Farinelli'nin sesi yaşama döndürebiliyor. Birkaç aylığına gittiği Madrid'de tam 22 sene kalıyor ve sadece krala şarkı söylüyor. Erişkin bir akciğerin üzerinde çocuk gırtlağına sahip olmanın avantajını kullanıyor. Kralın müzikoterapisinde kullanılan ve müzik aletlerinin kralı olan insan gırtlağının şarkı söylerken yaptığı işler oldukça fazla! Ancak şarkı sadece gırtlakla da söylenmiyor. Tüm organlar ve vücut işe karışıyor. Bunlar arasında beynin ve dolayısıyla duyguların çok ayrı bir yeri var. Sesle ılgili araştırmalar son 25 yıl içinde çok verimlı bir dönem yaşamaktadır. Şarkı sesinin akustiği ve biyomekaniklerı ıle ilgili birçok bilinmeyen çözülmüştür. Vıbrato, şarkıcı formantı, ses rejisterlerı, subglotik basınç, ses sınıflaması, ses tellerinin titreşim özellikleri, şarkı söylerken larinksin pozisyonu gibi konulara yazımda yer vermeye çalıştım. Sabah kalkınca, ışe giderken, işte, evde hemen hemen her zaman her yerde şarkı dinliyoruz ve bundan çok etkileniyoruz. Şarkılar yaşamı çok etkiler ve çoğu kişı bu işin nasıl olduğu hakkında kafa yorar. Bazıları şarkı söylemeyi çok kolay gerçekleştirirken bazılarını dinlerken oradan kaçmak gelir içimizden. Bu ışi en mükemmel yapan şarkıcılar da opera sanatçılarıdır. Opera sanatçısı bir opera eserıni kusursuzca icra edebilmek için yıllar boyu çalışmak zorundadır. Çünkü diğer muzık aletlerinde olduğu gıbı görme ve dokunma duyularının katkısı olmaksızın sinır ve kas sistemini otomatik olarak kullanmayı öğrenmek çok uzun zaman ıstemektedır. Ses organlannın konuşma için kullanımından çok farklı biçimde kullanılması da ayrı bir beceri gerektirmektedir. Pop şarkıcısından aynı performans beklenmez, çünkü gerek yaptığı müziğin türü gerekse ulaştığı kitlenin beklentisi farklıdır. Ancak amatör de olsa şarkı söyleyen herkesin ses organlarını iyi kullanma becerisine sahip olması gereklidır. Ses organlannın kullanımı nefeslı bir saza benzetılebılır. Nefesli bir saz üç kısımdan oluşur: Havayı pompalayan bir körük, titreşimleri sağlayan bir vibratör ve rezonansı sağlayan rezonatör bir boşluk. Insanda körük akciğer, vibratör ses telleri (vokal kordlar), rezonatör ıse ses tellerinin üzerinde bulunan farinks ve larinks boşluklarıdır. Konuşurken veya şarkı söylerken akciğerlerden pombalanan hava trakea denilen hava yolunda yukarı doğru çıkar ve vokal kord denilen ses tellerıne çarpar. Ses telleri yere paralel pozisyonda duran ve dudağa benzeyen iki kastan oluşmuştur. Bu ses telleri açılıp kapanarak havanın küçük miktarlarda yukarıya kaçmasına izin verirler. Ses tellerinin açılıp kapanma sıklığı sesin bas ve tız olmasını belirler. Ses telleri ne kadar sık açılıp kapanır ve titreşirse ses o kadar tız çıkar. Bilinen en tiz sesi ünlü opera solisti Mado Robin çıkarmıştır. Mado Robin'in ses telleri saniyede 2349 kez titreşerek insan sesinin uluşabildıği en tiz notaya ulaşmıştır (Re 6). Hava kaynağı olan akcığerler beyınden çıkan bir emirle genişler. Bu genişlemeyi göğüs kafesinin tabanındaki diafram de Ses, şarkılann etkisi "Farinelli" Filmi Ses organlannın kullanımı nilen kas sağlar. Bu kas kasılınca kendısıne yapışık 6 kaburgayı kendine çekerek akciğer dokularının genişlemesine neden olur. Bu genişleme çevredeki atmosfer basıncına göre negatif bir basınç doğrurur. Bu negatif basınç dış ortamdan hava emer ve akciğerler pasıf olarak havayla dolar. Nefes verilirken diafram ve göğüs kafesi gevşer akciğerler küçülmeye başlar ve hava dışarı çıkar. Nefes alıp verme normalde insan farkına varmadan refleks olarak dakikada 1617 kez tekrar eder. Her nefes almada akciğerlere 500 ml hava dolar. Ancak şarkı söylemek 10001500 ml hava ve buna bağlı olarak daha çok enerji gerektıhr. Bu nedenle şarkı söylerken solunum hareketleri bilinçli ve istemli olarak gerçekleştirilir. Nefes alırken hava gereksinimi artarsa göğüs boşluğunu çevreleyen bazı yardımcı solunum kasları devreye girerek akciğerlere daha fazla hava gırmesinı sağlarlar. Akciğerlere giren hava miktarı artınca kann boşluğunu iterek yer kazanma durumu söz konusu olur. Kann boşluğuna yukardan gelen basınç kann üst kısımlarının öne doğru itilip dışarıya doğru bombe olmasına neden olur. Şarkı söylerken olanlar Normalde nefes pasif olarak verilir. Konuşurken veya şarkı söylerken soluk verme aktif, bilinçli ve istemli bir şekılde yapılmaktadır. Şarkı söylerken havanın verilmesi çok ince bir ayarla yapılır. Diafram yavaşça gevşerken kann kaslannın buna uygun ve koordinasyonlu bir şekilde ya vaşça kasılması gerekır. Şarkı söylerkc havanın verılmesı çok ince bir ayarla yap lır. Diafram yavaşça gevşerken kann ka larının buna uygun ve koordinasyonlu t şekilde yavaşça kasılması gerekır. Şarkı söylerken düzenli bir ses şidde ne gereksınim vardır. Ses şıddetı ses t« lerinın altındaki akcığerlerden gelen ha basıncına bağlıdır. Bu basıncı sabıt tut bilmek için şarkıcı nefes almaya ve nef< vermeye yarayan kasların koordinasyon nu çok iyi yapabılmelidir. Bu koordina yon veya denge; nefes almaya yaray; kasların uzun süre aynı şekilde tutulma: nı sağlarken diaframı yavaş yavaş gevşc meye ve kann kaslarını da aynı şekıU yavaş yavaş kasmaya dayanmaktad Şarkı söylemede en önemli nokta nef si iyi ayarlayabılmektır. Amaç çok mikta da hava hapsetmek değıldir. Amaç nefı vermeyi çok iyi kontrol altında tutmakt Bu sayede düzenli bir akım ve sabit t ses telleri altı basınç sağlanmaktadır. Şa kıcılar buna diafram kullanmak derler. Şarkı söylerken en etkili nefes aln şekli ses çıkarma işlevini hiç etkilemedc en süratli nefes alma yöntemıdir. Bu n denle kaburgalar yardımı ile yapılan nefı alma şarkı söylerken yasaklanır çünkü k burgalar kullanılarak yapılan nefes aln sırasında omuzlar kaldırıldığı için larinl yükselir ve ses çıkarma işlevi doğal olan etkilenir. Şarkıcıların en çok kullandıkları solı num şekli kostoabdominal solunum d nilen göğüs kafesinin alt kısmı ile kar kaslannın kullanıldığı solunum şeklıd Çünkü bu solunum yöntemiyle nefes VE 419 8