Katalog

T Ü R K İ Y E VE BİLİM Türkiye'de bilimde hızlı gelişim ve nedenleri Serhat Çakır* U lkelerın bılımsel etkınlıklerının ölçulmesınde, araştırmaların, uluslararası kabul gormuş hakemlı bılım dergılerınde yayınlanması önemlı bır faktördur Bu noktadan hareketle ulkelerın yayın sıralamasındakı yerı bılımsel duzey konusunda bır göstergedır Turkıye 1994 yılında Uluslararası Bilımsel Atıf Endeksı'nce (SCI) taranan hakemlı dergılerde yer alan yayınlarıyla uluslararası yayın sıralamasında 34 sıraya yukseldı 1993 yılındakı sıralamadan (37) 3 basamak atlayarak ılk defa, tarıh boyunca geçemedığı, Irlanda, Mısır ve buyuk bır gelışım ıçınde olan HongKong'u gende bıraktı 19801986 donemınde 45 ıle 41 sıra arasında salınan ulkemız 1986 yılından ıtıbaren ıstıkrarlı bır şekılde her yıl bır basamak atlayarak 1994 yılında 34 sıraya erıştı Bılındığı uzere anadılı Ingılızce olan ve ülkemıze kıyasla daha fazla bılım adamına sahıp Irlanda'nın, tarıhsel bır bılım geleneğı olan Mısır'ın önune geçmemız bılımsel etkınlıklerde önemlı bır gelışmedır1 Ulkelerın 19801994 dönemını kapsayan dunya sıralaması yandakı grafıkte görulmektedır 1994 yılında uretılen ve SCI'e gıren dergılerde yayınlanan makale sayısı 1789'dur Turkıye'nın yıllara göre makale sayısında artış hızı ıse kendı grubu ıçındekı ulkeler arasında da oldukça yuksek görunmektedır 1987 yılı baz alınırsa bu hız yuzde 300'un uzerındedır Yanı makale sayısında 1987 yılına göre 3 kattan daha fazla bır artış söz konusudur Turkıye'nın ve grubundakı ulkelerın 19801994 donemı ıçın makale sayılar yandakı grafıkte venlmıştır Alınan sonuçlar hıç şuphesız bır raslantı değıldır Ulkemızde bılım ve teknolojı konusunda polıtıka ureten ve bunu uygulayan bır kuruluş olarak TUBİTAK, çalışmalarının sonuçlarını görmektedır TUBİTAK bılımsej etkınlıklerı yonlendırmek ve teşvık etmek görevını surdururken ayrıca bu etkınlıklerı desteklemektedır Yurt çapında yaklaşık 800 bılımsel proje destekleyen ve kendı bunyesınde araştırma çalışmaları yapan TUBİTAK bunlara paralel oluruk Uluslararası Bılımsel Yayınları Teşvık ve DOPROG (Bılım Adamı Davet Programı) gıbı programları da yurutmektedır Araştırıcıların evrensel duzeydekı çalışmalarını parasal anlamda desteklemektedır Bu desteğın mıktarı kısıtlı olanaklar dahılınde yapılabıldığınden arzu edılen duzeyde değıldır Buna rağmen bılım adamlarını evrensel boyutta çalışma yapma yönünde, motıve edıcı bır faktör olarak kabul edılebılır TUBİTAK Türkiye'de bıreysel çalışmalar yerıne, ekollerın oluşturulması dogrultusunda bır polıtıka ızlemektedır Bılımsel potansıyelı olan guç odaklarının oluşturulması ve krıtık kutleye ulaşması hedeflenmektedır Bu polıtıkanın uygulanmasında DOPROG programının son gelışmelere katkıları hıç şuphesız olmuştur Evrensel çalışma geleneklerı olan bılım adamlannın ulkemızdekı gruplara bellı bır sıstematık ıçınde entegrasyonu sayesınde son yıllarda bılımsel uretkenlıkte cıddı adımlar atılmıştır Bellı potansıyel odaklar guçlendırılmış, genç bılım adamlannın bu potansıyel guç odaklarında evrensel boyutta çalışma yapmaya özendırılmış ve teşvık edılmıştır Bu temel sayılabılecek nedenlenn yanı nda bılışım teknolojılenndekı gelışım ve bılgıye ulaşmanın hızlanması ve kolaylaşması özellıkle genç araştırıcılara yenı ufuklar açmıştır Bu konuda da TUBİTAK üzerıne duşenı yapma gayretındedır 1993 Nısanı'nından ıtıbaren ODTU ıle bırlıkte, şu anda 4 mılyon kadar bılgısayarı bırbırıne bağlayan, INTERNET'ı ulkemızdekı bılım çevresının kullanımına açmıştır Çok kısıtlı parasal olanaklara rağmen 4 000 kadar bılgısayarın, çoğu akademık çevrede, INTERNET bağlantısı sağlanmıştır Turkıye INTERNET uzerınden geçen bılgı trafığı dunya sıralamasında 30 sırada bulunmaktadır Avrupa ulkelerı arasında ıse yuzde 300'un uzerınde yıllık artış hızı bırıncı sıradadır Türkiye'de bılımsel etkenlıklerın can Makale sayısına göre cfünya sıralaması 1Nt 1M1 »2 «J M Bazı ülkelerin yıllık makale sayılannın dağılım TURKİYE Bilgiye ulaşma olanaklan lanmasına bır gosterge olarak TUBlTAk'ın verdığı başka bır hızmet ornek olabılır 1969 yılından bu yana araştırıcılara sağlanan bılgıye erışım hızmetlerınde son yıllarda buyuk bır artış görulmektedır 1991 yılında bılgı erışım hızmetlerıne 1000 başvuru olmuşken bu sayı 1993 yılında 3600'e 1994 yılında 5100'e ulaşmıştır ve 1995 yılının ılk uç ayında bu sayı 2000 cıvarındadır, yanı 1995 yılında 75008000 başvuru beklenmektedır Bu katlanarak buyuyen ılgıyı de Türkiye'de bılımsel etkınlıklerde önemlı bır atılımın olduğunun gostergesı olarak kabul etmek doğru olacaktır Turkıye bılım ve teknolo]i bazlı ekonomıye dayalı bır ulke olmak ıstıyorsa şansını lyı kullanmalı ve bu yöndekı polıtıkaları desteklemelı ve gelecek açısından bu umut verıcı gelışmelerı çok lyı değerlendırmelıdır •Doç.Dr. TÜBİTAKODTÖ Beyaz devin kopuşu ntarktıka'dan kopan dev bır buz parçası guney kutbunun gıderek ısındığı goruşunu doğruluyor mu? Kopan buz parçasının, dunyadakı tum ınsanların su ıhtıyacını ıkı ay boyunca karşılayabılecek buyuklukte olduğu belırtılıyor Buz dağının saatte ıkı kılometre hızla 1400 km uzaklıktakı Falkland adalarına doğru suruklendığı belırtılmekte Ancak buzdağının oraya asla varamayacağı dalgaların parçalayıp yok edeceğı kaydedılıyor 78 km uzunluğundakı bu devı Ingılız araştırmacılar uçaktan keşfettıler Ancak buz dağının kopacağı daha geçen ekım ayın A da Avusturyalı ve Arjantınlı bılimcıler tarafından hesap edılmıştı Buzul bılımcıler bır kaç yılda bır guney kutbundan böyle kopuşların olduğuna dıkkat çekmekte ve orneğın 1987 yılında boyle buyuk bır buz kutlesının koparak okyanusta yuzmeye başladığını anımsatmakta Antarktıka ıçın, bu kopuş buyuk sorun doğurmuyor 500 mılyar tonluk bır buz kutlesıne sahıp kıtada da her yıl kopanın uç mıslı yenı yağan karlardan buz oluşumu soz konusu Boylece sık sık kıtadan kopmalar kaçınılmaz olmakta Bılım adamları gerçı bu kopuşların Antarktıka' nın buzullarının sıfırlayacak bır duzeye asla gelmeyeceğını belırtıyorlar, ancak Antarktıka uzerınde hava sıcaklığının son 50 yıl ıçınde 2,5 derece daha sıcak olduğuna dıkkat çekıyoıiar Eğer bu ısınma surerse, Antarktıka buzulları su olup okyanusa karşırsa ne olur? Eğer 30 mılyon metre kup buzul erıyıp suya karışsa denız yuzeyı 70 metre yukselecektır, boylece dunyanın bır çok sahıl bolgesı ve kentı sular altında kalacaktır Izmır, Istanbul'un buyuk bolumu de Ancak ıklım bılımcılerden hıç bırı gelecek yuzyıl ıçınde, böyle bır felaketın başlangıcına yol açabılecek 20 derece sıcaklıklık bır artış, Guney kutbu uzerınde beklemıyor Kıtanın yuksek yerlerınde sıcaklık eksı 50 derece Henuz merak edılecek bır şey yok, anlayacağınız 41911