Katalog

BİLİM KÜLTÜR Hangi bilim ve teknolojiye destek verelîm Ingiltere bilim alanında başlıca 3 alanda gelişmeler bekliyor: Enerji, iletişim ve yaşam bilimleri... VehbiBelgil S oruyu Ingiliz hükümeti soruyor kendi bilim adamlarına, mühendislerine, sanayicilerine, memurlarına. Eylül başında bunlara gönderilen 8.000 dolayında soru listesini herkesin, kendi uzmanlığına göre doldurup geri göndermesi isteniyor. Yanıtlar sonuçlanıp tasnif edildikten sonra yine aynı kimselere gönderilip son görüşler alınacak. Dünya bilim ve teknolojisine en çok katkıda bulunmuş Ingiltere'nin bu hareketi bizim için ders özelliği taşıyor. Olayı, bu yüzden konu edindik. Ingiltere gelecek 20 yıl içinde dünya pazarlarındaki durumunu koruyabilmek için buluşçularının hangi alanlara yönelmek istediğini öğrenıp "araşırmabulmageliştirme"lerinde kendilerine devlet yardımında bulunmak istiyor. Konuyu biz de benimsiyoruz: "Komşuda pişer, bize de düşer" sözümüze uygun oiarak. Penisilinin hızır gibi yetişmesi Ikinci Dünya Savaşı'nın en civcivli döneminde Churchill'in zamansız ölümünü önlemiş, milyonlarca askerin ve insanın hayatını kurtarmıştı. Ingiltere'nin "Bilim ve Teknoloji Ofisi" başlıca üç alanda gelişmeler bekliyor: EnerjilletişimYaşam bilimleri. Neden? Inceleyelim. Günümüz yakıtları kömür, petrol, su gücü elektriği, nükleer enerji, geleceğin enerjisi değil. Kömür binlerce metre derinlikten çıkarılıyor. Belçika kömür ma denlerinin çoğunu kapattı. Kapatmadıklannda, başta Türkter, yabancıiarı çalıştırıyor. Petrol, her dakika "Gidiyorum ha!" tehdidinde bulunuyor. Nükleer enerji zararyoğun. Su gücü sınırlı. Güneş enerjisi henüz deneme alanında. Geriye, kala kala, sıcak veya soğuk füzyon kalıyor (Hidrojenin tutuşturulması). Ama sıcak füzyon için en az 2 milyon santigrad derece sıcakiık gerekiyor. O da yeryüzünde yok. Uydu iletişimi haberleşmeyi küreselleştirdi. Istanbul'un tam öbür ucundaki bir olaydan hemen haberdar oluyorsunuz. Ama, Amerika lle, faks dışında mektuplaşma en az yirmi gün alıyor. Dünya kitaplıklarından hemen yararlanamıyorsunuz. Kitap postası 89 ay sürüyor. Sesten 27 kez hızlı uçak henüz planlama masasında. Saniyede 9 bin küsur metrelik bir hız. Canlı özelliklerı, 1953'te ikili sarmalın (DNA'nın) bulunuşuna değin Tann işi sanılıyordu. "Bir büyük boşlukta çözüldü büyü". Günümüz bilimi her genin ne işe yaradığının haritasını tamamlamak üzere. Insanoğlu, daha şimdiden, doğada bulunmayan bitki ve hayvan yaratma yolunda. Kalıtım hastalıkları, kanser, AIDS... hücre düzeyinde anlaşılıp yok edilecek. Ingiliz buluşu "tüp bebek" olayı sorunlaıia karşı karşıya... Işte Ingiliz hükümetinin 20 yıl sonrayla ilgili öngörüleri. Ancak, bu üç büyük konu dışındaki konular 13'ü buluyor. Onlar henüz oluşma aşamasındaki yavru üzerindeki çalışmaları, din, ahlak ve toplum bakımından nasıl değerlendiriyorsunuz? 3) Bir ışadamının mali işlemleri sırasında DNA'sının kullanılması toplumsal açıdan kabul edilebilir mi? İletişim Canlılık bilimleri Enerji, iletişim, yaşam bilimleri Enerji da çok önemli, Bütün bu alanların her biri için 80 soruluk listeler hazırlanmış. Her liste "değerlendirme ricaları" ile son buluyor. Şunlar gibi: 1) Teknolojinin gereği gibi gelişmesini engelleyen yasal düzenlemeler çok mu? 2) Rüşeym, yani rahimde Yepyeni bir tenis raketi Yeni geliştirielen tenis raketlerinde hem atış isabeti hem de el ve bilek yaralanmalan büyük ölçüde azalıyor. ' Sibernetiğin (Çözümbllimin) en önemli bölümü "feedback" (sonuç bildirme) olayıdır: Davranışınız, istediğiniz sonucu verdimi? Avcısınız diyelim. Bir ceylana nişan alıp ateş ettiniz. Amacınız hayvanı bir atışta vurmak. Ama vuramadığınızı gözleriniz, kulaklarınız bildiriyor. Ya iyi nişan alamamışsınız, ya tüfeğıniz iyi patlamadı. Işte gözleriniz ve kulaklarınızın size verdiği bu bilgiye "feedback" deniyor: Sonuç bıldirme. Yeniden harekete geçiyorsunuz. Ingiliz "Bilim ve Teknoloji Ofisi" bir tür "feedback" yapmak istiyor: Yanlışları önceden kestirip ona göre önlem almak için. Yani hükümet, atasözümüzdeki gibi, araba kırıldıktan sonra yol göstereceklerin çoğalmasını istemiyor. Buna rağmen, yanlış yapılmayacak mı? Yapılacak tabii. Öyleyse bu titızliğin yararı ne? Yararı şu: Yanlış alanlara büyük yatırımlar yapmamak... Ama bunun önleyemezsiniz. Bir anda ortaya çıkacak bir buluş her şeyi değiştirebiliyor. Kemikten sıcak tutkal yapmak için varınızı, yoğunuzu harcıyorsunuz. Son anda bulunan soğuk tutkal, veya daha güçlü bir yapıştırıcı, paralarınızın büyük çapta boşa gitmesine yol açıyor: Soğuk tutkal, güçlü bir yapıştırıcı, odun yakılıp tutkal erıtmeye gerek göstermiyor. Ne kolaylık, ne ucuzluk değil mi? Her yeni buluş eskisinin belini kınyor büyük ölçüde. Teyp bantı varken taş plağa kim yatırım yapar? Televizyon sinemayı nasıl vurdu. Gişeciye bir hafta önceden bahşiş verip 5 kişilik bilet al. Yağmurda, çamurda gidiş için de, dönüş için de vasıta bul, çocuklara çerez... az dert mi idi? Bütün bunlar bitti şimdi. Ingiltere'de bilim ve teknolojide "araştırmabulmageliştirme"de çalışanlara para desteğinde bulunmak istiyor ve halkın her kuruşunun "mahallesıne masruf" olmasını (tam yerine gitmesini) güvenceye almak istiyor. Dünya pazarlarını tutmak için, korumak için. Sonuç olacak? Yanıtlar toplanıp buna göre rapor yazılacak, baharda yayımlanacak. 27 Eylül 1995te de Londra'da bir forumda sorunlar tartışılacak. Haydi hayıriısı. Önceden "feedback" Yeni buluşlar T enis raketleri arasında devrim yapabilecek nitelikte olduğu ileri sürülen yeni bir tenis raketi üretildi. Kinetic adlı raketin en büyük özelliğinin, vuruş sırasında tenis topunun raket üzerinde yarattığı vibrasyon, titreme sayısının önemli ölçüde düşürmesi olduöu belirtilmekte. Bu durum, tenisçinin topu raket üzerinde çok daha iyi kontrolünü ve karşı tarafa istediği yöne gönderişini sağlamakta, ayrıca ve daha önemlisi, topu vururken yaratılan gerilimin el ve bilek üzerine yaptığı etkinin oldukça azalması. Bu gerilim, bilek yaralanmalarında en sık karşılaşılan neden. Uçak ya pımcısı Roland Sommer'ln geliştirdiği bu yeni raketin en büyük özelliği, raket ağı üzerindeki gerilim ve titreşimin, raketin çerçeyesine sıra halinde yerleştirilen minik kurşun topçuklarla dolu ince bir boru ile düşürülmesi. Bu sayede vuruş sırasında oluşan şok benzeri titremeler büyük ölçüde kesiliyor. Ünlü MIT laboratuvarlarında yapılan incelerneler sonucu, şok etkisinin yüzde 20, titremenin ise yüzde 43 oranında azaldığı saptandı. Böylece topun raket yüzeyi içinde kullandığı sweek spot alan da otomatik oiarak yüzde 15 oranında arttı. 47973