Katalog

KISA HABERLER PSİKOLOJİYAŞAM Sigara içenler ve kokain bağımlılığı Sinemada naylon cinayefler Şiddet filmlerinin toplum üzerindeki etkilerini azaltmak için bazı öneriler... Levent Mete* ıtoloııden sınemaya, oyku anlatıcılarının ıkı ızleğınden bırısı aşksa dığerı cınayettır Cınayet konusu tarıh boyunca ınsanların ılgısını çekmıştır Bu ılgının nedenlerınden bırı sı olen ıle ölduren arasındakı benzerlıktır Cınayete gerekçe olacak ne kadar farklılık bulunursa bulunsun, kendısıne bu denlı benzeyen bır yaratığın dun yayla bağının kesılmesı oldurenı de ağır yaralamakta, kurbanın soluğu kesılırken, katıl ıçın suçluluk ve cezalandırılma korkusunun eğık duzlemınde yenı bır donem başlamaktadır I kı' Senınle dost kalmamız daha lyı olmaz mıydı? Ne kanın dokulur ne de başın kesılırdı' Acımasız savaş S ağlık yetkılılerı sigara ıçenlerın tıpkı kokain bağımlıları gıbı belır tıier sergıledıklerını, sigara ıçenlerde gooılen belırtılerın, alkol ve marı huana kullananlara kıyasla çok daha fazla bağımlılık ozellığı taşıdığını bıldı rıyorlar Verılen rapora gore, sureklı sigara ıçenlerle kokain kullananlar gunluk mıktarın azaltılmasında çok guçluk çekıyor ve buyuk bır olasılıkla bırden çok maddeye karşı bağımlılık sergılıyorlar Raporda, 61 000 kışı uzerınde yapılan bır araştırma sonucunda sigara alışkanlığı olanların % 79 6'sının, kokain kullananların ıse % 66'sının gunluk tuketım mıktarını azaltmaktan yoksun olduğu belırtılıyor Aynı raporda sureklı sigara ıçenlerın % 91'ının sıgarayı bır turlu azaltmama, sıgaraya bağımlı olma, daha çok ıçme arzusu ya da sigara ıçmeyınce kendısını kotu hıssetme turunde en az bır bağımlılık belırtısı sergıledıklerıne, bu oranın kokain bağımlılarında % 78 9, marıhuana ıçenlerde % 59 8, alkol alışkanlığı olanlarda ıse 48 1 olduğu vurgulanıyor Sureklı kokain kullananlarda daha çok tuketme arzusunun ve kullanıma ara verılmesınden rahatsızlık duyma oranının da sigara ıçenlere kıyasla daha yuksek olduğu belırtılıyor Daha once gerçekleştırılen araştırmalar da, sigara ıçenlerın buyuk çoğunluğunun bu alışkanlıktan kurtulmak ıstemesıne karşılık, her yıl yalnızca % 2 5'ının bunu başarabıldığını ortaya koyuyor Öte yandan, ıstatıstıkler de Amerıka'da her yıl 400 bın kışının sıgaradan, 100 bın kışının alkolden, 20 bın kışının de uyuşturucudan yaşamını yıtırdığını gosterıyor (ru) Cinayetlere seronomi Freud, Totem ve Tabu adlı kıtabın da duşmanlarına karşı son derece acımasız oldukları bılınen ılkel kavımlerın, savaş sonrası oldurduklerı kışılerın ruhları tarafından bağışlanmak ve ken Homeros'un llyada'sında aynı duy gularla karşılaşırız Acımasız savaşçı Akhılleus, oldurdukten sonra dokuz gun boyunca arabasının arkasına bağlayıp surukledığı Hektor'un olusunu ıstemeye gelen babası Kral Prıamos'u gorunce, kendı yaşlı babasını anımsa yıp yumuşar Onu çadırında konuk eder ve eıiesı gun Hektor'un olusunu yıkayıp gerı verır Azra Ertıat, bu sahneyı şöyle ozetler 'Genç yığıt ve ıhtıyar baba bakarlar bırbırlerıne doya doya, sevgıyle dıyeceğım çunku ıhtıyar, genç adamda kendı oğlunu, genç adam da ıhtıyarda kendı babasını gorur gıbı olur Sdvaş duşmanlık, kın ve ofke yok olup gıtmıştır Ikı ınsandır karşı karşıya Kendı turunden olana duyulan sevgı Denizin altı dev vadilerle kaplı merıkah bılım adamları okyanus yatağını ayrıntılı bır bıçımde ele alarak, daha oncelerı varlığı bılınmeyen su altı yanardağlarını ve dev vadılerı tek tek gösteren yenı bır harıta hazırladılar Ortaya çıkarılan harıtanın yerkure uzerındekı tum denızlerı ıçerdığı ve şımdıye dek gerçekleştırılen harıtalar dan otuz kat daha ayrıntılı olduğu soylenıyor ABD Denız Kuvvetlerı tarafından Soğuk Savaş donemınde toplanan verıler ışığında hazırlanan harıtanın hava durumu kestırımlerınde bulunanlar, balıkçı ve madencıler ıçın de bıçılmış bır kaftan olduğu belırtılıyor Amerıka Ulusal Okyanus ve Atmosfer Bırlığı'nın Denız Kuvvetlerı'nın yeryuzu çevresındekı denız yuzeyını he sapladığı verılerden derleyerek hazırladığı harıta denızın dıbındekı altı mılden buyuk tum ayrıntıları gosterıyor Harıta, ozellıkle Pasıfık Okyanusu'nda buyuk vadıler olduğunu, unlu Grand Canyon vadısının Kalıfornıya'dakı bır vadının yanında cuce kaldığını ortaya koyuyor Harıtanın buyuk bır kopyası şım dılerde VVashıngton'da halka sergılenıyor (ru) A dılerını yapılan eylemın suçluluğundan arındırmak ıçın gerçekleştırdıklerı seromonılerı anlatır Tımor adalarında, oldurduklerı duş manlarının kesılmış başlarıyla muzaffer bır şekılde gerıye donen savaşçılar duşmanlarının ruhlarını yatıştırmak ıçın kurbanlar keser, onlar ıçın gozyaşı doker ve onlardan af dılerler, dıllerındekı en tatlı ve sevecen adları takıp agızla rına yemeklerın en lyı parçalarını vererek, esk dostlarını unutmaları ve sevgı lerını yenı ev sahıplerıne vermelerı ıçın ıkına etmeye çalışmaktadırlar Kuzey Amerıka yerlılerı oldurup kafa derısını yuzduklerı duşmanları ıçın de kendı olulen ıçın olduğu gıbı yas tutar lar Bazı kabılelerde seferden donen savaşçılara uzun surelı perhızler ve yasaklamalar uygulanır Yenı Gıne de yaşayan Monumbo larda çarpışma sıra sında bır duşmanı olduren kımse "kırlı" olarak kabul edılır ve bu duruınu adet goren ya da lohusa olan kadınları nıteleyen bır sozcukle tanımlanır Freud'a gore, butun bu seromonılerın nedenı duşmana karşı beslenen duyguların ıkı yonlu olmasıdır ölduru len kışıye, duşman olduğu ıçın duyulan nefretle, ınsan olduğu ıçın duyulan sev gı bırbırıyle çatışmaktadır Tımor yerlılerının savaş sonrası seromonılerı sıra sında soyledıklerı şarkı bu karışık duyguları dıle getırır "Kızma bıze, senın başını alıp buraya getırdık dıye, talıh bıze gulmeseydı, belkı bugun bızım başlarımız senın koyunde sergılenıyor olacaktı Senı yatıştırmak ıçın, bır kurban kestık Artık ruhun mutlu olsun ve rahat bıraksın bızı Nıçın duşmanımızdın san duşmana duyulan nefrete ustun gel mıştır Shakespeare'ın kahramanları da cınayet karşısında benzerı duygular yaşarlar Brutus, cınayetten once 'Ah ne olurdu, Sezar ın canına kıymadan Sezar'ın duşuncesını alaşağı edebılseydık' dıye kıvranır Macbeth uykuyu oldurdu1' dıye bır ses duyar ve olunceye kadar ışledıgı cınayetın suçlulugu altında ezılır Suç ortağı Leydı Macbeth ıse elınden bır turlu çıkmayan kan lekesını durmadan ellerını oğuşturarak çıkarmaya çalışırken şoyle mırıldanır 'Kan kokuyor hâlâ şurası Arabıstan'ın butun kokuları 1gelse temızleyemeyecek şu ufacık eJı ' Remarque ın unlu romanı Garp Cephesınde Yenı Bır Şey Yok'un kahramanı Paul Baumer, öldurduğu duşman askerının cesedınden ozur dı lerken şoyle seslenır 'Şımdı senın de benım gıbı bır ınsan olduğunu goruyo rum ( ) senın yuzunu ve ortak yanlarımızı şımdı gorebılıyorum Tıpkı, Fre ud'un aktardığı ılkel kavımlerde ve Homeros'un destanında olduğu gıbı, burada da herhangı bır nedenle duşman ılan edılen ve bu yuzden yaşamına son verılen kışının olumu, katılın ruhunda bır fıtılı ateşlemekte ve onu kendı turunden bır canlıyı yok etmenın suçlulu ğuyla başbaşa bırakmaktadır TV'de şiddete gelince... Son yıllarda gıderek yaygınlaşan ve televızyon kanallarını kaplayan şiddet fılmlerınde bılerek ya da bılmeyerek unutulan, cınayetın bu aslı ögesıdır Bu fılmlerde, elektronık donanımlı bır robot yarıtanrıyı andıran ya da ya da bır Uzakdoğu efsanesınden Hollyvvood'a transfer edılmış kahramanlar, llkçağ savaşçıları, tek geçerlı yolun kuralları hıçe sayan bır şiddet uygulaması olduğu gerçeğıne ermış polısler, savaş teknıklerı ustası eskı askerler ve daha birçok karıkatur kışılık, 'başla' ışaretıyle bırlıkte sahneye fırlayarak fılmın sonuna kadar durmaksızın vurup kırıyor, kan dokuyorlar Fılmın başlarında, daha sonra kahramanlarımız tarafından oldurulecek kotu adamların yaptıkları kotulukler seyırcıye gösterılıyor Kotuluklerını tanımlayan verıler dışında bır geçmışlerı, duş kırık lıkları, sevgılerı, umutsuzlukları, kısacası ınsan olduklarını kanıtlayacak hıçbır ozellıklerı yok bu kışılerın Ikıncı sınıf kotulerın bırçoğuysa zaten sahneye ol durulmek uzere çıkıyor ve ölerek rollerını tamamlıyorlar Kısacası bunların hıçbırısı ınsan değıl Ancak, savaş naraları, havada uçuşan mermıler, kesıcı alet vınlamaları bırbırını kovalayan otomobıller ve top tufek gurultusu arasında şaşkına donen seyırcı, olup bıtenın farkına varamıyor Ikı saat boyunca bırbırlerıyle boğuşan toplumsal ve ruhsal derınlıkten yoksun kuklalar sahneden çekılırken onlar da gerçek bır şıddetın ve çok sa yıda cınayetın tanığı oldukları yanılsamasıyla başbaşa kalıyorlar Pekı bunun ne zararı var, alan memnun satan memnun, dıye duşunulebılır Yapımcılar, yonetmenler, oyuncular ve ar ka planda rol alan buyuk bır ekıp bu ışten para kazanıyor Mılyonlarca ınsan da sınema salonlarında ya da televızyon karşısında, teknolo|inın olanaklarıyla donatılmış bu çağ daş masalları ızleyerek kısa bır sure ıçın gundelık sorunla rından uzaklaşıyor Buraya kadar bır sorun yok Ancak, bu ınsanların bazıları, ozellıkle de gençler anlatılan masallara ınanabılır bır ınsana karşı şiddet uygulamanın ya da onu oldurmenın basıt ve duygusuz bır sureç olduğu sanısına kapılabılırler Yapılan araştırma ların sonuçları, televızyonda gosterılmekte olan şddet sahnelerının, şiddete ve şıdıdetı uygulayan kışıye karşı duyulan tepkının ve şıddetın hedefı olan kışıye duyulan ılgının azalmasına neden olduğunu gosterıyor Uy gulayanda suçluluk duygusuna ya da en azından bır duraksamaya yol aç mayan, onaylanmış bır şiddet ızleyıcıyı katılle ozdeşım yapmaya ve onun gıbı davranmaya ozendırıyor Ancak, tum karşı kampanyalara rağ men ne yapımcılar ne de televızyon kanalları bu fılmlerden vazgeçemıyor Bu durumda, hıç olmazsa, anlatılan masallara ınanma eğılımınde olanları uyar mak ıçın, adam oldurmuş ya da oldur me sahnelerıne tanık olmuş kışılerın, ve 'eskı kahramanların' yaşadıkları buna lımlar ekrana getırılebılır örneğın duşmanlarını sınek gıbı av layan televızyon Ramboları'nın fılmlerı gosterılırken arada, gerçek Vıetnam Ramboları'nın savaştan sonra, oldurduklerı ya da olumune tanık oldukları kışılerın hayallerınden kurtulabılmek ıçın psıkıyatrı klınıklerının kapılarını na sıl aşındırdıkları, onemlı bır bölumunun yaşadıkları bunalım nedenıyle uyuşturucu bağımlısı olduğu ya da ıntıhar et tıklerı anlatılabılır Boylece bıreysel ya da toplumsal nedenlerle cınayet ışlemeye nıyetlenenlere, ınsan oldurmenın bu fılmlerde gösterıldıği gıbı kolay bır eylem olmadığı ve hıçbır duşunce ya da ınanç sıste mınce engellenemeyen bır ruhsal bedelı olduğu da hatırlatılmış olur (*) Izmır Ataturk Devlet Hastanesi Psikiyatri Kliniği Yeşilyurt İZMİR 4549