Katalog

HAYVANLAR DUNYASI Yılanların özel dünyalarına bir bakış Yılanlar asla obur değildirler. Günde iki fare yiyen bir yılan birkaç gece avlanmadan yaşar. Engerek yılanı, deri değiştirirken, çiftleşme mevsiminde ve gebeyken besin aramaz. Hele kışın yerin iki metre altında ilkbahara kadar hiçbir şey yemeden uyur. I azı Kuzey Amerika yılanları yıJın bellı zamanlarında uzun bir "yol alarak bellı yerlerde bir araya gelırler; bunun nedenı anlaşılamamıştır Engerek yılanlarınm erkeğı nısanda kış uykusundan uyanarak guneye bakan yamaçlarda veya ormanların orta sındakı kuru açıklıklarda 12 hafta kadar guneşlenır Bunlar grı renklıdır, sırtlarında koyu zıgzag bir çızgı vardır. Dışıler kahverengı veya sıyahtır, onla rın da sırtında aynı zıgzag çızgısızdır Dışıler erkeğın guneşlenmesı bıtınce uyanır Erkek engerekler dışılerın peşıne takılır ve dişı içın birbirlerıyle dovüşürler. Bu duello çıngıraklı yılanlarınkıne benzer Erkek yılan başını ha vaya dıkıp bellı bir rıtmle ıkı yana sal lar Ikı erkek yılan bırbırıne sarılır ve bırı "tuş" olana kadar gureşır, asla bırbırle rını ısırmazlar llımlı kuşaklarda engereğin dişisi iki yılda bir "doğurur" (yumurtalar k arn ınd a açıldığından, yavrulaması doğumu andırır) Dışı yılanlar guneş I end ı klerı alanlardan uzaklara gıtmezler, buna karşı erkek yılanlar 1 5 km uzaklaşarak kendıne aıt saydıkları 14 hektarlık bir avlanma alanını korurlar Bir yaz gunu bir erkek engeregı avlanma alanından alıp 200500 m oteye koyarsanız, onun "evine" döndüğünü gorursunuz Yılanı 23 ay bir terrarıum (kuru akvaryum)da tutmak da aynı sonucu verır, yılan "evıne" doner Ormanda bıle olsa evını bulur, bunu nasıl başardı ğı bılınmemektedır Garıptır kı yılanların çok güçlu bir belleği vardır. Terrarıum'lardakı gozlemler gostermıştır kı yıllar boyu aynı erkek engerek aynı dışı engerekle çrftleşır Erkek yılan çiftleşme mevsımınde yalnız sadık eşının kendı topraklarına gırmesıne ızın verır Demek kı onu dıgerlerınden ayırt edebılmektedır Işın daha da garıbı şudur kı bir erkek yılan çiftleşme mevsımı dışında, karşısındakı yılanın ne cınsıyetını ne de turunu tanıyabılır Yılanlar sıcağı sever. Gecelerı sıcaklık 3 C'den daha aşağı degılse av lanmaya çıkarlar Hava soğuksa yeraltı fare yuvalarına ve dığer yeraltı tunelle rıne gınp hnrpketsız yatarlar Soğuk gunlerde engerek guneşlı yamaçlarda ve orman ıçı açıklıklarda yalnız sabahları belırır, guneşın altında hareketsız saatlerce yatarlar Dışı de karnındak embrıyonların daha lyı gelışmesı ıçın yazı guneşlı yerlerde geçırır Engerekler qecelerı kemırıcılerın yeraltı yuvalarındd, kok altı çukurlarda ve kutuklerın altında uyurlar Hızlı surunemezler, bu nedenle fare, kostebek, kertenkele kurbaga gıbı avlarını hıçbır zaman kovalamaya kalkmazlar engerek yakının dakı kuçuk bir hayvanı gafıl avlayarak sokar ve soktugu hdyvanın peşını asla bırakmaz Sokulan havyan can havlıyle bir su re koşabılır, fakat engerek onun uzağa gıdemeyeceğını bılmektedır, avını soktuktan sonra bırıkı dakıka dın lenır, sankı avının ka r çabıleceğı ' •*..•» yonlerı he saplıyordur Sonra çatal dılıyle topragı okşayarak avına yaklaşır, dılıyle avını hısseder daha sonra onu koklar ve bir hamlede butun olarak yutar Bulundu gu yer bir "zıyafet" ıçın yeterınce rahat değılse avını ağzında taşıyarak daha luks bir lokanta arar Yılanlar obur değildir: Bir engerek bir gunde ağırlığının ortalama yuzde bırınden az besın yer Ikı fare yıyen bir engereğin ağırlığı % 50 70 oranında artar, boyle bir engerek birkaç gece ava çıkmaz Engerek derı değiştirirken, ılkbaharda (çiftleşme mevsımı) ve gebeyken besın aramaz Kış gelınce ba zen yerın 2 m altında olabıleıı yeraltı delık ve çatlaklarına gırerek ilkbahara kadar hıçbır şey yemeden kış uykusu na yatar Dışı engerek cınsel olgunluğa 5 yaşında, erkek engerek 4 yaşında erışır Gebeiık 3 ay surer ve ağustos ve eylulde 520 yavru yılan doğar, bunlar 10 20 cm uzunluktadır Yavru yılanlar daha 1 gunlukken bıle zehırlıdırler ve tıslarlar İki yılda bir canlı doğum Yılan dansı Çıngıraklı yılanların torensel gureşlerıne "yılan dansı" adı verılmektedır Bunlar genellıkle uzun surmez Daıma ıkı erkek arasındadır Yılanlar karşı karşıya gelır ve her ıkısı de başını yerden 50 cm yukarıya kaldırır Genellıkle kuçuk olan yılan yenılır ve kaçar Bazı yılanlar, orneğın Teksas çıngıraklı yılanları çok uzun suren karmaşık torensel güreşlere gırerler Ikı yılan bırbırıne yaklaşır ve ayna hayalı imışçesıne bırbırını suzerler Sonra govdelerının on uçte bırı kafalarıyla beraber havaya dıkılır, esnek boyunları bırbırlerıne sarılır Bu durumda sağa sola sallanırlar Sonra ayrı lıp yan yana surunurler ve tekrar kupı^ıılur Yorulduklarında bırı altta, bı rı ustte yatıp "soluk alırlar" Meksıkalılar çıtle çevrılı kuçuk alanlarda saatler ce bu dansı seyrederler, kavgayı kızıştırmak ıçın "arena"ya sureklı yenı yılanlar atılır Bu bale benzerı (koreografık) gureşın sonu hep aynıdır, ıkı yılan govdelerının on yarılarıyla bırbırlerıne dolanırlar ve kuvvetlerını denerler Yenılen yılan beyaz karnı gorulecek şekılde sırtustu yere duşer, tam anlamıyla "tuş" olur (sırtı yere gelır) Ustun gelen yılan başını gururla havaya dıkerek "arena"nın etrafını zaferını ılan edercesıne dolaşır Yenılen yılan bir koşeye çekılır Aynı gureş doğada olduğunda yenılen yılan kaçar Benzer olarak ıkı erkek sıçrayıcı orümcek (Saltıcıdae) karşılaşıp agız larını sonuna kadar açar ve ofkeyle on ayaklarını kaldırırlar Kafa kafaya gelır ler Her bırının 8 gozu hırstan ateş saçmaktadır Ön bolumlerını boynuz gıbı kullanarak zehırlı kancalarını bırbırlerıne batırırlar Ve sonra barış ıçınde ayrılırler Bu kansız bir savaş, bir kavga provasıdır Gerçek kavga asla olmaz Durum askerlerın manevra yapısına benzetılebılır Doğada diğer durumlar Hayvanların egemenlik alanları j bıraz hayvanların ıdünyadakı dağılımı uze 'rınde duracağız Hayvanların dagılım harıtaları bellı bir turun dunyanın neresınde bulundugunu gosterır Örnegın kutupayıları ku zey kutbunda, zurafalar Afrıka'da yaşar vb Hayvan turlerının uyum saglayıp yaşayageldıklerı alanlara biokor denır sıncaplar ormanlar da, kostebekler yeraltında. suaygırları gol ve ırmaklara yakın yer lerde vb bulunur Ormanlarda hayvanlar gelışıgu zel dagılmamıştır sıncaplar agaçları, tavşan ve tılkıler yerı tercıh eder Çalıhorozlah ve orman tavuklarını çan ormanlarında (tay ga) gorebılırız, meşe korularında degıl Buna karşı keklık korularda yaşar Turlerın yaşam bolgelerıne biyotop dıyoruz O halde keklığın bıyotopu korulardır dıyebılınz Her hayvanın beslenmek, uremek ve yaşamak ıçın kendinın saydıgı bir alan vardır Buna terntuar (bir hayvanın egemenlik alanı) denmektedır Bu çok onemlı bir kavramdır Turun ana yurdu olan habıtat, terntuarlara bolunmuştur Genellıkle terntuar o ture aıt tck bir erkek hayvan tarafından savunulur (suruler harıç), yanı erkek hayvan genellıkle kendı terrıtuarına kendı turunden hayvanların bıle (bazen dışıler harıç) gırmesıne ızın vermez, gerekırse korkutarak veya kavga ederek sınırlarını korur Bu idyecte heı tur kendı bıyotopunda daha bir ornek dağılır Suruler ıse toplu halde kendı temtudrlannı korurlar Lvrım sırasında dunya sayısız kere mılyon ve mılyonlarca bıreysel terrıtuara bolunmuştur Buyuk, kuçuk ve çok kuçuk tern tuarlar vardır Temtuarın buyuklugu hayvanın ırılıgı ve beslenmc davranışları ıle ılgılıdır Terrıtuar memelı, kuş veya balıgın sureklı beslenmesıne yetecek genışlıkte olmalıdır Örnegın otçul surulerının terrıtuarı on lara en az 1 ay yetecek kadar ot ıçermelı ve ot bıtınce suru gerı gelene kadar otlar buyu muş olmalıdır Demek kı toprak ne kadar bereketlıyse tcr rıtuar o kadar dar, besın ne kadar kıtsa terrıtuar o kadar genıştır Terrıtuar kuçuldukçe o bolgede o turun yogunlugu artar Bocek, orumcek, balık, kurbağa ve kertenkelelerın terrıtuarları kuçuktur, bunlar m2 ve hatta cm2 (akvaryumlarda olduğu gıbı) ıler> oh'ilur Bazı hayvanların ter tua,ları şu buyukluktedır tropık ker tenkele 40 m2, Teksas kurbağası 400 m2\ kuğu 1 km2. geyık 0 1 km2, aslan ve kaplan 20 km2 Yuva veya ınjerrıtuar dışında da olabılır örnegın ordeklerın beslenme alanları yuva lanndan 1 km kadar uzaktadır Temtuann bir yararı da hırsızlara karşı besınlerın vb korunmasıdır Buna rağmen hırsızlık yalnız ınsanlara ozgu degıldır Çardak kuşlan komşulanndan öteben çalarak çardaklarını sus ler Penguenler komşu yuvalardan taş çalar Hırsız pelıkanlar o kadar korkmuş görunur kı hırsızlık yaptıkları hemen anlaşılır Avustralya, Yenı Gıne ve komşu adalarda 18 tur çardak kuşu bulunmaktadır Bu kuşlann hemen hepsı çeşıtlı çardaklar veya kuleler yapar, bunlann bazılarının yukseklıgı 3 m'ye erışır Bir çardak kuşunun boyle bir yapıyı oluşturması yıllar alır Ikı tur çardak kuşu, çardaklannın ıçını sıyaha boyar, komur ve meyve çığneyıp bunlara salyalannı ekleyerek boyayı kendılerı yaparlar, fırça olarak da yumuşak bir ağaç kabuğu kullanırlar 453 12