Katalog

NOBEL ÖDÜLLERİ Bilim, Nobellerini aldı Fizik, kimya, tıp ve ekonomi alanında 1995 Nobelleri sahiplerini buldu. Nobel Tıp Odiilii genetikçilerin K arolinka Enstitüsü'nde toplanan Nobel Kurulu, bu yıl tıp ödülünün, cenin gelişiminin ilk evrelerinde genetik denetimle ılgili buluşlarından ötürü, Edvvard B. Levvis, Christiane Nüsslein Volhard ve Eric F. VVieschaus ta sı yolunda yeni bir çağır açar. Döllenmiş yumurtanın gelişimini denetleyen nedir? rafından paylaşılmasına karar vermiştir. Tıp ödülünün bu yılkı sahıpleri, fizyoloji dalındaki çalışmalarıyla başarı kazanmış ve cenin gelişiminin ilk evrelerini denetim altında tutan çok önemli genetik düzenekleri bulmuşlardır. Deneylerinde, özellikleri, insan dahil daha karmaşık canlılara da uyarlanabilen, bu nedenle genetik bilimin en vazgeçilmez örneklerinden bırı sayılan meyve sineklerinden (Drosophila melanogaster) yararlanan Nüssleın Vorhard ve VVieschaus, bedenin tasarımı ve kimi bölümlerin oluşumunda yaşamsal önem taşıyan bir dizi genin belirlenmesi ve sınıflandırılmasına olanak tanırlar. Levvis ise, bu bölümlerin daha sonraki gelişimini ve özel işlevleri olan organlara dönüşümünü inceler. Bu üç bilim adamının birlikte ulaştığı sonuçlar insanlarda doğuştan gelen bozuklukların açıklanma Döllenmiş yumurta küre biçimindedir. Hızla bölünerek, önce 2, 4, 8 gözeye ayrılan yumurta bu bölünmeyi sürdürür. 16 göze aşamasına gelinceye dek, ilk cenin bakışımlıdır ve gözeler birbirlerine eşittir. Bu noktadan sonra gözeler farklı özelliklere göre ayrılır, cenin de bakışımlılığını yitirir. Bir hafta içinde hangi gözelerin baş bölümünü, hangilerinin kuyruk bölümünü vb. oluşturacağı açıkça belli olur. Gelişimın daha geç bir aşamasında cenin ıçinde bölümler oluşur ve omuriliğin konumu sabitleşir. Her bir bölüm, "başkuyruk" ekseni üzerindeki konumuna bağlı olarak farklı gelişim süreçlerinden geçer. Tüm bu olaylar hangi genler tarafından denetlenir? Bu genler arasında bir eşgüdüm söz konusu mudur, yoksa her gen ötekilerden bağımsız olarak mı etkisini sürdürür? Bu yılki tıp ödülünün sahiplerı son kerte önemli bir dizi geni belirleyip, bunların beden ekseninın vebölümlerinin oluşu Yanda Eric VVieschaus, üstte Alman Chiristane Nuesslein, sağda ise Edvvard B. Levvis. munu nasıl etkilediklerini saptayarak yukarıdaki soruların birçoğuna yanıt getirdi. mak idi. Meyve sineğini cenin gelişiminin çok süratli olmasınd a n ötür ü seçen bilim adamları, döllenmenin dokuzuncu gününde yumurtanın önce cenine, sonra tırtıla, en sonunda da sineğe dönüştüğü Iki genç bilim adamından yürekli karar Temel bilim eğitımlerını 60li yılların başlarında tamamlayan Christiane NüssleinVolhard ve Eric VVieschaus'a ilk bağımsız araştırma görevi önerısi Heidelberg'deki Avrupa Moleküler Biyoloji Laboratuvarı'ndan geldi. Her iki bilim adamının ortak amacı yeni döllenmiş "Drosophilia" yumurtasının farklı bölümlere ayrılmış cenine nasıl dönüştüğünü bul Nobel Kimya Odiilii ozon araştırmacılarının başında yapmış. 1995 Nobel kimya ödülleri, koruyuMolina,1943'de Mexico City'de docu ozon tabakasının yıpranışının kimğan bir Amerikalı, şu anda çalışmalarını yasal mekanizmasıyla ılgili olağanüstü Massachusetts Institute of Technoçalışmaları nedeniyle üç bilimciye verillogy'de sürdürüyor. Profesör Rovvland di. ile 1970'lerin ortalarında yaptıkları çalışIsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, malarla ödüle layık bulundular. Hollanda'dan Profesör Paul Crutzen ve ABD'den Profesör Mario Molina ve A.B.D, Kimya Nobel'i yarışında şimProfesör F. Shervvood Rovvland ı diye kadar 47 ödülle ilk sırada. A.B.D'yi "Ozonun atmosferdekı oluşumu ve 27 ödülle Almanya ve 22 ödülle Britanya parçalanışının kimyasal süreci" konulu izliyor. Fransa 7 ve Isviçre de 5 ödül alçalışmaları nedeniyle ödüle layık gördı. Bu araştırmacılar ödüllerini 10 Aralık dü. Jüri, bu çalışmanın, dünya için ka1995 günü Stockholm'de yapılacak olan tastrofik sonuçlara yol açabilecek bir Nobel ödül törenınde alacaklar. global çevre probleminin çözülmesine yardım eder nitelikte olduğunu belirtti. Son on yılın Nobel kimya Ozon, dünyayı güneşten gelen rad Prof. F. Shervvood Rovvland ödüllerini alanlar: yasyonun zararlı kısmından koruyor. Kimya Nobel ödülünü kazanan 1986: Dudley R. Herschbach Bu ozon süzgeci olmadığında insanlar kimyacı (A.B.D), Yuan Tseh Lee (Tayvan/A.B.D), deri kanserine yakalanıyor, bitkiler büJohn Charles Polanyi (Kanada) yüyemiyor ve daha bir çok kötü durumla karşılaşılıyor. 1987: Donald J. Cram (A.B.D), Charles J. Pedersen Güney yarıküredeki ozon deliği gittikçe büyüyor. Bu du(A.B.D/Norveç), JeanMarie Lench (Fransa) rum birçok uzmana göre insanoğlunun şimdiye kadar 1988: Johann Deisenhofer, Robert Huber, Hartmut karşılıştığı en tehlikeli çevre problemi. Ozon deliği AcMichel (Almanya) hille'in topuğuna benzetiliyor, küçük değişimler korkunç 1989: Sidney Altman, Thomas Chech (A.B.D) sonuçlara yol açabiliyor. Uluslararası sözleşmelere göre 1990: Elias James Corey (A.B.D) 1996 yılından itibaren ozon içeren tehlikeli gazların üre1991: Richard R. Ernst (Isviçre) timi durdurulacak. 1992: Rudolph A. Marcus (A.B.D) Nobel kimya ödülüne layık görülen bu bilimciler 7.2 1993 Kary B. Mulis (A.B.D), Michael Smith (Kanada) kronluk ödülü paylaşacaklar (1.03 milyon dolar). 1994: George A. Olah (A.B.D) Crutzen 1933 yılında Amsterdam'da doğmuş ve şu 1995: Paul Crutzen (Hollanda), Mario Molina (Meksianda Almanya'da Max Planck Kimya Enstitüsü'nde çaka doğumlu), F. Shervvood Rovvland (A.B.D) lışıyor. Ödül almasını sağlayan çalışmaları 1970'lerin 4486 GÜNEŞIŞIKLARI OZON TABAKAS/ Ultraviyole radyasyon süzülüyor CFC (kloroflorokarbonlar) ve freon, ozon tabakasına zarar veriyor