Katalog

DEPREM ARAŞTIRMALAR I nun ıse goreceh olarak daha az hareket etmesı ya da hıç etmemış olması sonuç, doğuda kalan yerleşım alanlarının daha az ya da hıç hasara uğramamış olduğu goz lenmıştır dınar fayının tavan bloğu uzerınde yer alan ova kesımınde zemının yaklaşık 1580 m kalınlıgındakı gevşek tutturulmuş aluvyon malzemeden oluşması ve yeraltı su sevıyesının yuzeye çok yakın oluşu, Dınar'ın bu kesım uzerıne yapılmış bınalarında hasarı bır kat daha arttırmıştır Depremler önceden belirlenebilir mi? Dığer onemlı bır konu ıse, gerek sıyası ve gerekse kışısel çıkarlar ugruna onemsen meyen ve onlenemez gozuken çarpık, kaçak yapılaşma ve ınşaat sektorunun artık deprem faktorunu daha cıddı bır şekılde dıkkate almasını sağlamaktır Depreme dayanıklı yapı tasarımları hıç kuşkusuz bu doğal olayın yıkıcı etkılerını en aza ındır gemede gozetılecek parametrelerın başta gelenlerınden bır tanesıdır Bunun yanı sıra, yapılaşmanın zemın turu ve jeolojık yapısının onceden bılınmesı zorunluluğu kesınlıkle gozden ırak tutulmamalıdır Dınar depremı sonrasında da ulkemızde deprem konusunda yerleşık bır polıtıkanın olmadığı ortaya çıkmıştır Ozellıkle oncu depremlerın halkı tedırgın etmesı ve dep remın pazar gunu gunduz olması can kaybının daha fazla olmasını engellemıştır 1992 yılında mart ayında Erzıncan'da meydana gelen 6 8 buyukluğundekı dep rem sonrasında oluşan hasarla, 1 Ekım 1995 gunu 6 0 buyukluğunde meydana gelen Dınar depremı sonrasında oluşan hasar kıyaslandığında, Dınar depremının daha fazla hasarlı olduğu soylenebılır (7) Bu sonuç bıze, Turkıye'nın bırçok yerınde Şekıl 3. Dınar grabenı ve Akdağ hosrtunu göstenr şematık blok dıyagram olduğu gıbı Dınar'da da bınalann son derece denetımsız ve standartlara uygun olyontemlerle, devletın denetımındekı bılımmasına karşın, aynı ulkedekı onlarca dep madan gevşek bır zemın ve aktıf bır fay sel kurullarca belırlenmesı ve elde edılen rem daha onceden belırlenememıştır Yıne uzerınde yapıldığını gostermektedır Dınar sonuçların yıne resmı kanallarla halka duÇın'de 1976 Ağustos'unda Kwangtung ve yoresınde tarıhsel donemlerde bırçok yurulması gerekır Kısa vadede yapılması bolgesınde bır deprem olacağı halka resdeprem olmuştur gereken bılimsel çalışmalar, belırlenen men duyurulmuş halk yaklaşık ıkı ay çaBunlar arasında en buyuklerı 1914, bolgede yapılan radon gazı olçumlerı, yedırlarda yaşamış ve hıçbır deprem olma 1925 ve 1971 yıllarında meydana gelmış raltı su sevıyesındekı değışım, kuyulardakı mıştır (6) olup, bırçok can ve mal kaybına neden oleğılmeler manyetotelluruk akım, jeodetık muştur Bu depremlerın odak noktalarına olgular, krıp, gerınme elektrıksel rezıstıvıiki aşamalı tahmin bakıldığında, hemen hemen 1 Ekım te ve manyetık alan gıbı parametrelerdır Depremın onceden belırlenebılmesı, 1995'te meydana gelen depremın odak (6) uzun vadelı ve kısa vadelı olmak uzere noktasına yakın yerlere duştuğu gozlenButun bu çalışmalara rağmen gerçekten ıkı ayrı aşamadan oluşur Uzun vadelı bemektedır Tarıhsel donemlerde bu tur dedepremı onceden haber almak mumkun lırlemede kabaca depremın olabılecegı neyımler yaşanmasına ve bolgenın tamaolabılır mı? Bu sorunun yanıtında gereklı bolge ve yıl mertebesınde zaman belırle men gevşek aluvyon turu malzemeden malı olanakların sağlanması sadece bu nır Kısa vadelı belırlemede depremın olaoluşmasına rağmen yerleşım yerı konuda çalışmalar yapan değışık meslek bılecegı bolge mumkun oldugunca daraltı seçımınde dıkkatlı davranılmamıştır Ilçe gruplarına aıt bılım adamlarının bır araya lır ve zaman olarak gun ve hatta saat be merkezındekı hasar dağılımına bakıldığıngelmesı ve ve çok uzun yıllar suren çalışlırlenır Bunlara ek olarak ayrıca, olabıle da, hasarın, kuzeydoğuya ve fayın hareket malar sonucunda ancak başarıya yaklaşacek depremın buyuklugu konusunda da etmemış bloğundakı sağlam zemıne dogbılırler Bu yıne de tum depremlerın oncegoruş belırtılebılmışse, ışte o zaman dep ru gıdıldıkçe azaldığı veya hıç olmadığı ızden belırlenebılmesı anlamına gelmez remın gerçekten onceden belırlendıgı salenmektedır Bu deprem sonucunda Ulkemızın onemlı bır deprem kuşağı vunulabılır Bu uç ana verının, bılımsel aşağıda belırtılen konulara bır kez daha uzerınde olduğunu unutmamalıyız Şu değınerek, duyarlı ve deprem konusunda ankı bılımsel ve teknık olanaklara gore daha bılınçlı bır toplum yetıştırmek zorunyapılması gereken en onemlı ış depreme da olduğumuzu belırtmek ısterız karşı halkın bılınçlendırılerek kendı sa1. Maden Tetkık ve Arama Enstıtusu vunmasını yapacak duzeye getırılmesıdır tarafından Kazırlanan ve Turkıye'dekı dırı (aktıf) fayları gosteren Turkıye Neotektonık Harıtası'na ek olarak, tum fayları gosteren bır Turkıye Fay Harıtası yapılmalıdır 2. oncelıkle I derece deprem bolgelerınde yer alan buyuk yerleşım alanlarından başlamak uzere mıkro bolgelendırme çalışmalarına hız verılmelı ve yerel yonetımlere yenı ımar alanları ıçın alternatıf alanUsttekı fotoğrafta, Dınar'ın 10 km. kuzeybatısında yer alan lar onerebılecek Yapagılı koyu guneyınde gelışen DoğuBatı doğrultulu yuzey verılere sahıp kırıgı Yanda ıse, Dınar ılçe merkezının kuzeyınde Dınar fayına olunmalıdır paralel olarak KuzeybatıGuneydoğu dogrultusunda gelışen 3. Ulkemızde yuzey kırığı. Her deprem sonrasında olduğu gıbı Dınar depremınden sonra da depremın onceden haber alınıp alınamayacağı konusu gundeme gelmış ve bu konuda sozlu ve yazılı basında bırçok goruş ılerı surulmuştur Uzulerek belırtmek gerekır kı, deprem konusunda halkın bılınçsızlığı kadar, bırçok çevrenın, elınde yeterı kadar verı ve bılgı bırıkımı olmadan deprem konusunda goruşler bıldırmesı, ulkemızde halen ye terlı bır deprem bılıncının ve bılımsel olgunluk duzeyının oluşmadığını gostermektedır Deprem sonrası, "şunlar yapılsaydı, bu deprem haber alınabılırdı" ya da "şoyle olsaydı bu kadar hasar olmazdı" şeklınde goruşler tamamen bılgı yetersızltğınden kaynaklanmaktadır Bu tur goruşler deprem konusunda yeterlı bılgı bırıkımıne sahıp olmayan halkı doğal olarak son derece tedırgın edecektır Kuşkusuz bu konuda soz sahıbı olması gereken kışı ve kurumlar yerbılımlerı alanında çalışmalar yapan unıversıteler ve kamu kuruluşları olmalıdır Çoğu deprem, Dınar depremınde olduğu gıbı bırtakım oncu yer sarsıntıları ıle başlayıp, ana şok sonrasında da devam etmeyebılır Ancak ana şok oncesınde gelışen kuçuk oncul depremler çoğu kez yerkabuğunda bırıkmış olan enerjının ya vaş yavaş açığa çıkması şeklınde yorum lanmaktadır Bazen de Dınar depremınde olduğu gıbı,buyuk bır yer sarsıntısının ha bercısı de olabılmektedır Depremlerın nedenlerını ve onceden belırlenebılmelerını araştırırken goz onunde bulundurulması gereken bırçokpara metre bulunmaktadır Bunlardan bır kısmı gozlenebılır parametreler, bır kısmı ıse belkı henuz onemı saptanamamış parametrelerdır Deprem olayı her şeyden once tektonık bır olay olup, herhangı bır tektonık yapının kararlı durumdan kararsız duruma geçmesı sonucunda gelışır Bu denge durumunu bozacak, bır ya da bazen bırden fazla parametre bulunabılır Bır depremın onceden saptanabılmesı, oncelıkle o depremın ne rede, ne zaman ve hangı buyuklukte olacağının belırlenebılmesı demektır Bu saptama, kuşkusuz şu ana kadar yapılan bılımsel araştırmalar sonucunda, kesın olarak mumkun olamamaktadır Ancak, bılım adamlarının bır yorede çok uzun surelı, değışık boyutlu ve çok buyuk harcamalar gerektıren çalışmaları sonucunda en azından deprem potansiyeli taşıyan olası bolgeler saptanabılmektedır Ancak şu da bır gerçek kı, bazen çok uzun suren bılımsel araştırmalardan sonra dahı bır depremın onceden saptanabılmesı mumkun olamamaktadır 1979 yılı ağustos ayında San Fransıs co'nun 100 km kadar guneyınde meydana gelen orta buyukluktekı bır deprem, bolgede yapılan ve yıllarca suren bılımsel araştırmalara rağmen onceden haber alınamamıştır 1975 yılında Çın'dekı Haıcheng depremı onceden belırlenebılmış ol Öneriler, neler yapılmalı? 448 12