Katalog

İKLİM VE SAĞLIK Hava değişiklikleri insanları nasıl etkiliyop? Necdet Tuna tmosferın yere yakın bolumunde, uzun surede ıklım, kısa surede hava durumları ve bunlardakı değışıklıklenn sonucu oluşan fizıksel olaylar, ınsanı ya da ınsan organızmasını etkıler Meteorolojık değışıklıkler, sağlıklı bıreylerde normal dışı reaksıyonlara neden olabıldiğı gıbı, gızlı kalmış hastalıkların ortaya çıkmasında da etken olabılıyor Istatıstıkler, aşırı duyariı ve hassas ınsanlann yaklaşık yuzde yetmışının meteorolojık değışıklıklerden daha çok etkılendığını gostenyor Ayrıca, bıreyın yaşantısındakı sosyoekonomık olumsuz gelışmeler de meteorolojık duyarlılığı arttınr Kadınlar hava değışıklıklerını, erkeklerden daha yoğun hıssederler Atmosferik değışıklıklerden çocuklar da etkılenmekte, zaman zaman agresıf ve depresıf olabılmektedırler Pnmerduyarlılık, fonksıyonel bozukluklaıia bırlıkte olabılmekte ve kışının genel sağlığında, baş ağrısı, uyku bozuklukları ve psıkolojık sapmalar gıbı doğrudan doğruya gerçek bır hastalık anlamı taşımayan bozukluklar şeklınde ortaya çıkmaktadır Kronik hastalığı olanlar, atmosferik değışıklıklerden bırıncılerden farklı etkılenırler (sekonder duyarlılık) Hava değışıklıklen bu tıplerın hastalıklannda alevlenmeler yapabıldığı gıbı, hastalığın şıddetını de arttırabılır Çok kez hekım tedavısınde olan bu bıreylerın hastalıklan arasında, kronik bronşıt, kalp ve dolaşım sıstemı hastalıklan, romatızmal hastalıklar, migren vb sayılabılıt Alevlenme durumlannda yenı ılaçlar gereklı olabıleceğı gıbı, hastanın aldığı ılaçların yenıden gozden geçırılmesı de gerekebılır Fızık tedavısıne aldığımız ya da kaplıcada bulunan hastaların, hava değışıklıklerınden yakınmalarının arttığını hıç de seyrek olmayarak goruyoruz ve çok kez ek onlemler almamız gerekıyor. Kronik hastalığı olanlar atmosferik olaylardan daha çok etkilenir. Hava değişiklikleri hastalığın seyrini arttırabilir.Kadınlar ve çocuklar hava değişikliklehne daha duyariı... tıpik hava koşullan olduğunu ortaya koymuştur Bunlar, atmosferın alt katmanlannda, soğuk ve sıcak cephelerının geçış bolgelerınde çeşitll nıtelıktekı dınamık hava degışıklıklerıdır Bununla bırlıkte, stabıl hava durumlan da ınsanlar ıçın etkılı olabılır Bu tıp sabıt hava durumları, örneğın yazın sıcak ve ozon zorlamasıyla bırlıkte olan yuksek basınç alanlannda, ya da sonbahar ve kışın hava değışımının az olduğu ortamlarda ve de soğuk uyansının şıddetlı olduğu koşullarda soz konusudur Araştırmalar, bazı bıreylerın tansiyonlarının hava değışıklıklennden etkılendığını gostermektedır örneğın, sıcak hava tansıyonu düşürücu; soğuk hava da yukseltıcı yonde etkı yapabılıyor Tıbbı meteorolojıde, havayla olan nedenetkı ılışkılerı flzyolojık anlamlarına gore kurulan uç etkı kompleksı ayırt edılır Isı etkı kompleksı, aktınık etkı kompleksı ve hava hıjyenı Bunlara, bolgenın bıoklımatık ozellığı de katılabılır Isı etkı kompleksı, ınsanın ısı yıtınmını belırleyen ve ısı duzenlenmesını doğrudan etkileyen tum elemanlan kapsar Bunlar Havanın ısısı, ruzgânn ve havanın nemı, dırekt ve ındırekt guneş ışınlan, atmosferın acaklık veren uzun dalgalı ışınlan, bulutlar ve ınsanın bıreysel çevresıdır Isı etkısı, bellı koşullaraltında, meteoropatolojık rahatsızlıklann onemlı nedenı olabılır Isı düzenleme mekanızmasının zorlanmasının sonuçlan, öncelıkle kalp ve dola A şım sıstemı hasta olanlarda ve de yaşlılarda, genel durumlarındakı bozulmalardan, yaşamı tehdıt eden duzeye kadar varabılır Ancak, ınsanın çevre ısısı koşullannı değerlendırmede belırleyıcı olarak yalnız termometreyle ölçulen hava acaklığı yeterlı değıldır Yeratmosfer sistemınln ısı dengesı yanı sıra, ınsanın bıreysel çevresıne bağlı ısı metabolızmasının da dıkkate alınması gerekır Nıtekım, yaz ve kış aylarında, hava ısısı normal olçülerı aştığında olumlerın arttığı bılınmektedır Bu konuda, hangı kaynağa bağlı olduğunu bılmediğımız uyarıları zaman zaman gazetelerde görüyoruz. As Bu etkı kompleksınde, havada doğal olarak bulunan ya da çevreden karışan katı, akıcı ve sıvı maddelerden kaynaklanan reaksıyonlar soz konusudur Bu konuda, havadakı dumanla bırlıkte olduğu zaman kukurtdıoksıt ıle karbonmonoksit, azotoksıt ve fotooksıdasyonla yere yakın bolgelerde ozon oluşumunda (yaz dumanı denen olay) hıdrokarbonlar gıbı gazlar büyük önem taşır Klor bıleşıklerı de, stosferdekı ozon tabakasının ıncelmesınde rol oynarlar Genelde fosıl yakıtlardan arta kalan karbondıoksıt, ınsanlar açısından sera etkısı nedenıyle uzun sürede anlam kazanır Havanın kalıcı bıleşenlerı olarak, örneğın toz, ıs ve bıyolojık partıkuller ortaya çıkar Insan, alt atmosferde doğrudan doğruya gaz alışverışı yapmak zorundadır Bu nedenle hava bileşenlerının etkısi öncelıkle etkı surelenyle yoğunlukları yanı sıra, bıreyın sağlık durumuna, yaşına ve duyarlılığına bağlıdır Havadakı zararlı maddeler genelde akcığerlerden emıldıklen, kanla taşındıklan, karacığerde değışıme uğradıklan ıçın, ozellıkle akcığerterı, kan ve dolaşım sıstemıyle karacığerlerı zedelenmış olanlar ıçın tehlıkelıdır Hava hijyeni etki kompleksi ^ C*. Isı Etki Kompleksı lında, bıometeorolojıyle uğraşan kuruluşlarca toplumun duzenlı uyarılması gerekır Aktinik Etki Kompleksi Meteorolog hekımlerın görevı, mevcut hava durumunu, atmosferik değışıklıklere karşı prımer ya da sekonder duyariı ınsanlara gore sınıflandırmaktır Bu konuda yapılan sayısız araştırmalar, bellı hastalıklan n ya da olumsuz yonde etkılenmelenn arttığı, trafik ya da ış kazalannın sıklaştığı İnsanlan Etkileyen Hava Koşullan Aktınık, ya da fotoaktınık etkı kompleksınde, ınsanın ısı metabolızmasını etkılemeyen, guneş spektrumunun gorunen ışınlarla ultravıole ışınlan alanındakı ışınlann etkı kompleksı soz konusudur Başka bır deyımle, ışıkla bırlıkte, yere yakın UVA ve UVB ışınlannın pıgment ve entem oluşturan etkılenyle, D vıtamını sentezı ve de derı kanserı nskı aktınık etkı kompleksının kapsamına gırer. Havaya karışmış olan zararlı maddeler her ne kadar tum organızmada etkılı oluriarsa da, maddelere ozgun yanları da vardır Örneğın, karbondıoksıdın kandakı hemoglobıne karşı buyük eğılımı nedenıyle, kanın oksıjen tasıma kapasıtesını olumsuz yonde etkıler Yuksek karbondıoksıt yoğunluğu dokularda oksıjen yetmezlığıne yol açacağından, organızma kalp atım sayısını yukselterek bu açığı kapatmaya çalışır Ancak, zayıf bır kalpdolaşım sıstemı bunu başaramayacağından, omeğın beyınde oluşabılen bolgesel oksıjen basıncı azalmasıyla guçte onemlı düşme olabılır Motorlu taşıt araçlannın egzozlanndan çıkan karbonmonoksit, ozellıkle havanın hareketsız olduğu kış gunlennde yoğunlaşır Karbon monoksıtle bırlıkte yuksek Yerdeki smog'un etkisi çok 4706