Katalog

PSİKOLOJİ BirbiPimizi anlama becerisi: Empati Bir insanla empati kurmak onu anlamak ona sevgi duymak demektir. Doğayı anlamaya çalıştığımız gibi birbirimizi de anlamak zorundayız. Üstün Dökmen* . ır kışınin kendlsıni karşısındaki kl. şının yerine koyup, onun duygu ve ' duşuncelerını doğru olarak anlaması, hıssetmesı ve bu durumu ona ıletmesı surecıne "empati" adı verılır Karşısındaki kışıyle empati kurmak ısteyen kışinın, onun rolune gırmesı, olaylara onun bakış açısıyla bakması gerekhdır Empatık iletışım, kışılerın kendılerinı daha iyı tanımalarına katkıda bulunur ve kışıler arasındakı yakınlığı artırır (1) Bu noktada, sempati ile empati arasındakı farklılıga değınmek ıstıyorum Sempatıde, kışılerı yargılama ve olumlu değerlendırme soz konusudur Kendımızı sempati duyduğumuz kışınin yerine koymayız, onu anlamamız şart değıldır, sempatıde "hemfıkır" olmak, "yandaş" olmak, esastır Empati ıse, yargılamaksızın karşıdakı kışıyı "anlamak" demektir örneğın, taraftarı olduğunuz takımın kalecısı bır penaltıyı kurtarırsa, sevlnırsınlz, bu blr sempatıdır Fakat eğer kı, penaltı atılmadan öncekı sanıyelerde bır kalecının neler hıssettığını anlayabılırsenız, ancak bu durumda empati kurmuş olursunuz Gunumuzde, psıkoterapı/psikolojik danışma alanında, empatının vazgeçılmez bır yerı vardır Ruh sağlığı alanında çalışan uzmanlar, kendılenne başvuran kışılerle empati kurarak, onların lyleşmelerıne ve ruhsal gelışımlerine katkıda bulunurlar Ancak empati, yalnızca tedavı ortamlarına özgu bır araç değıldır Insanlar gunluk yaşamda da bırbırlerıyle empati kurabıllrler Bu yazıda, empatının gunlük yaşamımızdakı yerine değıneceğım "Yemek, çamasır, temizlik, çocuklar... Bütün gün tek başıma koşturuyorum: ylne de yetişemiyorum Kendimi ayıracak beş dakikam yok. Kendimi mutfakla banyo arasında hapsolmuş hıssediyorum." Şımdı sızden rıcam şu Sıze yukardakı sozlerı söyleyen bu ev hanımına verebıleceğınız sozel tepkılerı aklınızdan geçırınız, ya da mumkunse maddeler halınde yazınız Neler soyleyeceğınızı ışıtemeyeceğım Ancak oğrencılerımden ve verdığım seminerlerde yetışkınlerden ışıttığım bazı tepkılerı sıralamak istıyorum Bu tepkılerden birının veya bırkaçının sızın tarafınız.dan da dıle getırıldığlnı varsayalım Tepkıler şunlar Bir yardımcı tut. Eşln yardım etmlyor mu? Bir günlük plan yap. Bulaşık makinesi al. Ev işleri kadının görevidir; çocuklardan da sıkılmamak gerekir. Şımdı kendınizı bu ev hanımının yerine koyunuz, onun rolune gırmeye çalışınız Eğer yukardakı yakınmayı dıle getiren ev hanımının rolune glrebılseydiniz, size, "Bir yardımcı tut" dıye başlayan önerileri sıraladığımı hayal edınız önerılerımı ışıttığınızde kendınizı nasıl hıssedersınız? Rahatlar mısınız? Kendılerinı ev hanımının yerine koyan öğrencılerım, bu tur önerıler karşısında rahatlamadıklarını behrtırler Buyuk bır ıhtımalle sız de rahatlamayacaksınız Belkı de öfkeleneceksınız Çunku, kendı başınıza zaten akıl edebıleceğınız bırtakım şeylerın, sıze bılgıç bır tavırla söylenmeslnden rahatsız olacaksınız Sonuç olarak yukardakı beş önerı ışe yaramayacaktır Kuru kuruya akıl vermeler, ınsanları rahatlatmamaktadır Bu noktada "Pekı, hıç kımseye akıl vermeyecek mıyız?" dıyebılırsınız Fıkrimızı soranlara, bızden akıl ısteyenlere, elbette ki akıl verebılırız Fakat bızımle sorunlannı paylaşan kışılere hemen akıl vermeye başlamayalım, onları dınleyelım, kendımizı onların yerine koyalım ve onları anlamaya çalışalım Eğer anlayabılıyorsak, bu durumu onlara ıfade edelim Soz gelışı yukardakı ev hanımına "ev Işlerinden iyice bunalmışsın" ya da "kendine zaman ayıramamak senl sıkıyor" dıyebılirız Yukarda belirttığım ıki tepki, orta duzeyde empatık kalıteye sahıptır Uzmanlar, daha ust duzeyde kaliteye sahıp empatık tepkıler ortaya koyabılırler Ancak konunun uzmanı olmayan kışılerın, gunBır insanla empati kurmak, aynı zamanda ona saygı duymak demektir Karşımızdakı kışı, bızı dıkkatle dınler ve anlamaya çahşırsa, kendımızı cıddıye alınmış, eskı deyımle kaale alınmış hıssederız Cıddıye alınmak, önem verilmek bıze, varolduğumuzu, değerlı olduğumuzu hatırlatır Bır kışı, bızımle empati kurar, önem verdığımız şeyleri dıkkate alırsa, o kışı goruşlerımıze katılmasa bıle, kendımızı rahatlamış hıssedebılırız Dıyelım kı bir pazar günü, ben kırlara dağgezmesıne (trekkıng) gıdelım Istiyorum Eşlm ıse tiyatroya gıdelım ıstıyor Ikımız de bırbırımızı kendı ısteklerımız doğrultusunda zorlarsak, gergınleşebılırız, kendımızı yalnız hıssedebılırız Oysa eşım, benım ıçın dağgezmesının önemlı olduğunu anlarsa ve bunu anladığını bana ifade ederse, ben kendimi önemsenmış hıssederım Bu noktada artık, dağgezmesine gıdıp gıtmemek benım ıçın o kadar onemlı olmayabılır Benı anlayan bır insanla, tıyatroya da gıdebılırım, akraba zıyaretıne de Aynı şekılde, ben de eşımın tiyatroya ılışkın duygu ve duşuncelerının ne olduğunu farkedersem ve farkettığımı ıfade edersem, o da kendisını onemsenmış, cıddıye alınmış hıssedecektır Boylece orta bır yol bulma şansımız artar Bırbırımlze "sen benı anlamıyorsun" demek yerine, bır hafta dağgezmesıne, bır başka hafta ıse tıyatroya gidebilirız Empati kurmak, anlamak demektir Insanların, yüzlerının ve gözlerınin rengı başka başka da olsa, gözyaşlarının rengı hep aynıdır Doğayı ve evrenı anlamaya çalışan biz ınsanlar, bırbırımızı de anlamak zorundayız Çunku anlamadan geçınebılmek ve anlamadan sevmek mumkün değildir. Kaynaklar (1) Dökmen, U (1990) Yeni bir empati modelı ve empatık becennın ıkı farklı yakla şımla ölçulmesı Psikolojl D«rgisl. 7(24), 4250 (2) Dökmen, A (1988) Empatının yenı bır modele dayanılarak ölçulmesı ve psıkodra ma ıle gelıştırılmesı A.U. Eğıtım Bılım. Fakül. Oergisl. 21(12), 155 190 * Doç. Dr., Ankara Ünlvorsltesl Empati ölçulebılen ve eğltımle geliştirllebılen blr becerıdır Batı ülkelerınde, ruh sağlığı alanında çalışan kışllere verılen sıstematık empati eğıtımlerının yanı sıra, çeşıtlı mesleklere mensup kışılere de bu konuda eğıtım verılmektedır örneğın, öğretmenlerden, polıslerden, satış elemanlarından ya da evlı çiftlerden oluşan gruplara, genel iletışım becerısınin blr parçası olarak empati eğitimi de verılmektedır (2) Unıversıtede oğrencilerlmı empati konusuyla tanıştırırken, öncelikle empati kurmanın gereğını, onlara yaşatarak göstermeye çalışırım Empatinin ne olduğunu anlatmadan önce onlarla yaptığım bır uygulamayı, dılersenız burada bırlikte tekrarlamaya çalışalım Tanıdığınız bır ev hanımının size şunları söyledığını varsaydınız Empati Eğitimi ve Empatinin Önemi luk yaşamda orta duzeyde empati kurmalarının yeterlı olacağı kanısındayım Yukarda belırtılen ıkı empatık tepkıye benzerlerı eklenebılir Bu tur tepkılerde, aslında sıkıntıyı dıle getırene yepyenı bır şey söylemiş olmuyoruz "Ev işlerinden bunalmışsın" turunden bır mesaj verdığımızde, karşımızdakının sözlerıni özetleyerek ona yansıtmış oluyoruz Eğer bu özetleme, o kışınin ıç dunyasına uygunsa, onun kendisını anlasılmış hıssetmesıne yol açarız Başkaları tarafından anlaşılmak ise, kişilerı rahatlatır ve bırbirlerıne guvenmelerıne yol açar Bır insanla empati kurmak demek, onun göruşlerını kabullenmek demek değildir Bır insanla empati kurduğumuzda, o ınsanın neye önem verdığım farkettığınizde ise, aslında o ınsana onem vermiş ve onu bir "Insan" olarak farketmiş oluruz 3895