Katalog

TIP ARAŞTIRMALARI DİL ARAŞTIRMALARI Seslerimizde Afrika dilleri mi yankılamyor? Bütün dillerin ortak atası aranıyor. Ortak ata, Afrika kökenli bütün dillerin ortak atası aranıyor. Ortak ata, Afrika kökenli... Inmeli bir hastanın tedavisl ve bakımında sabır önemll rol oynuyor. damarlarının açılması başarılı oluyor. Bu atardamarlann içinde damar cidannı daözelleşmiş inme yoğun bakım birlmleraltan yağ ve kireç birikimleri meydana rinde, hastanın kan basıncını, kalp atım geliyor. Damara girilerek bu tabakalar hızını, sıvı ve oksijen dengesini sürekli odJkkatle temizlendiğinde beyne giden larak kontrol eden aygıtlar var. Gerektikan miktarı önemli ölçüde artış gösteriğinde kafaiçi basıncı da ölçülebiliyor ve yor. izlenebiliyor. Ağır travmah hastalar ve İnme tehdidine karşı işe yarayan kankalp krizinde olduğu gibi inmeli hastalar^ sız tedavfler de var. Bunlar da da sürekli gözlem• " " * ^ * " arasında en yararlı olanı da le (monitorizasyon) tehepimizin yakından tanıdığı davinin başarısı izleni tnmenln uyarı Işaretleri bir ilaç: aspirin. Aspirin, yor. Mikrokateter yarkanda pıhtılaşmayt sağla• Galip geçici felçler dımıyla hastanın tıkalı yan trombositlerin birbirine • Şiddetli başağrıları olan beyin damarına yapışmasını ve dolayısıyla "kimyasal bir bıçak" • Baş dönmesi ve sendeleme pıhtılaşmayı önlüyor. Günsokuluyor. Sondanın • Işitme güçlüğü de 3075 miligram dozunucundan verilen ilaç • Gözlerin istemsiz hareketleri daki aspirin (normal bir aslar damarın içindeki • Denge ve hareket pirin tabletinde 500 miligpıhtıyı eritiyor. koordinasyonu bozuklukları ram aspirin var) inme riskini Mikrokateter tekniği • Anlık bilinç kaybı ile birlikte yarıyanya azaltıyor ama asoldukça karmaşık ve veya olmadan "düşme pirinin yan etkisi olan mide pahalı olduğundan atakları" kanamasının riski sürekli yaygın olarak tüm aspirin alanlarda % 3 kadar hastalara uygulanma • Çift görme ve kendini belli artıyor. sı şimdilik olanaksız. eden göz kası felçleri Uzmanlara göre umut va• llerleyici bellek bozuklukları Bu teknik Almanya'da deden bir ilaç da Texas Ü40 kadar yoğun baniversitesi'nde geliştirilen kım biriminde uygulaselfotel. Selfotel, sinir hücrelerinde bulunabiliyor. Bu nedenle inmenin ortaya çıknan bir nörotransmiter (mesaj iletici madmadan önlenmesine, yani inmeden kode) olan glutamat'a karşıt etki gösteriyor. runmaya yönelik önlemlere ağırlık verilmesi de önem kazanıyor. Içkl ve sigaBeyindeki sinir hücreleri oksijenden ra gibi zararlı alışkanlıkların bırakılması, yoksun kaldıklarında bu hücrelerde glutayüksek tansiyonun düşürülmesi, ilaçmat yapımı artıyor, bunun sonucunda lar ve damar genişletici ameliyatlarla komşu hücreler uyanlarak bu hücrelerin inme riski azaltılabiliyor. Bunların yanınoksijen tüketimi artıyor ve oksijensizlikten da düzenli spor yapılması, kolesterol etkilenen alan genişliyor. Selfotel, glutave kan yağlannın düşürülmesi, kilo vemat üretimini önleyerek oksijensizlikten rilmesi, doğum kontrol hapt kullanıletkilenen alanın genişlemesini sınırlıyor maması, sağlıklı beslenme, şeker hasama selfotel'in de yan etkisi var: talığının ve kalp hastalıklarının tedavisi Bu ilacı alan hastalar uyuşturucu almış de inmeye karşı alınabilecek önlemler agibi hayal görüyorlar. Selfotel önümüzderasında. ki yıl piyasaya sunulacak. Uzmanlar inme tedavisinde şu anda yeni bir dönemin Kansız tedaviler başlamakta olduğunu ve 21. yüzyıla girerken inmenin korkulan bir hastalık olRiskli olmasına karşı inme tehdidi almaktan çıkacağına inanıyorlar. tındakl hastalarda daralmış olan boyun Mikrokateter yöntemi SO bin yıl önce Orta Afrika ve Güneydoğu Asya'da ortaya çıkan diller dalga dalga tüm dünyaya yayılmıştır. Bugün bu dillerin izleri modem dillerde görülmektedir. llk dalga Güneydoğu Asya'dan çıkarak Avusturalya ve Güney Amerika'ya ulaşmış. 2. dalga bu kadar uzağa gidememif Yeni Gine ve kuzeydoğu Amerika'da kendini hissettirmiştir. 3. dalganın etkisi Asya ve Amerika 'da görülür. Aleut dilleri olarak bilinen 4. dalga yayılmaya son buzul çağından sonra başladı. Son dalga Ise Orta Afrika'dan yayılan dalgalann hızı kesildikten sonra Orta Asya'dan yayılmaya başladı. Kalifomiya'dan bir dil uzmanı "Insanlann 50.000 yıl önce Afrika'dan göç etmelerinden önce konuştuğu dilin izleri hala modern dillerde var" diyor. Ayrıca bu izler, tarih öncesi insanların dünyanın çeşitli yerlerini ne zaman sömürgeleştirdiğini belirlemeye yardımcı olabilecek. Berkeley Kaliforniya Üniversitesi'nden bir tarihi dil uzmanı olan Johanna Nichols'a göre, "Insanlann Afrika'dan göç etmesıne kadar dil halihazırda en az 50.000 yaşındaydı ve çok zor gramer yapılan olan bazı diller vardı. Insanlar Afrika'dan göç ederken yollarda farklı dillerin izlerini bıraktılar. Bu izler bugün konuşulan dillerin gramer yapılannda hala ayırt edilebilir durumdadır." karak çözmeye çalıştı. Nichols bir dilin Çince gibi tonlar kullanıp kullanmadığı, ön ilgeçli cümleleri (Ingilizce gibi) veya son ilgeçli cümleleri olup olmadığı veya Ispanyolca gibi cins sınıfları kullanıp kullanmadığı konularını ınceledi. Bu özelliklerin bir düzine kadarına sahip olduktan sonra 300 kadar modern dil grubunun yayınlanmış gramerleri üzerinde çalışmaya geçti. Bir temel edinmek üzere tüm bu dillerin tek bir dilden gelişmesinin ne kadar zaman alacağını hesapladı ve eğer tek bir orijinal dil olsaydı bu dilin 100.000 yıl önce konuşulmuş olması gerektiğini buldu. Nichols tüm dillerin kökeni olan bir dil olup olmadığını veya pek çok farklı dilin bağımsız olarak ortaya çıkmış olup olmadığını bilmediğini vurguluyor. 100.000 yıl rakamı 50.000 yıl önce insan dıllerinın halihazırda farklı olduğunu göstenneye yaramaktadır. Nichols daha sonraçeşitli gramer özelliklerinin nasıl dünyaya dağılmış olduğunun haritasını çizdi. Bu özelliklerin, sanki Afrika'dan Doğu'ya doğru bir genişleme gösterdiğini, önce Güneydoğu Asya'da "öncü" dillerin ortaya çıkmasına yolaçmış olabileceği görüşüne vardı. Buna göre, 50.000 yıl önce insanlık Afrika ve Güneydoğu Asya ile sınııiı yerlerdeydi. Hangi nedenle olursa olsun, insanlar Afrika'dan göç etmeye başladıklarında Güneydoğu Asya'daki insanları kendi önlerinde doğuya doğru sürdüler. Sonunda onlan öncü dillerin izlerinin haja güçlü olduğu Yeni Dünya'ya kadar tüm yol boyunca sürdüler (haritaya bakınız). Orta Afrika dil grupları öncülerin ardından gelmiş olduğu için, onlann dillerinın izleri hala Afrika, Avrupa ve Asya'da hala en güçlüdür. Kaynak: New Scientist, 23 Nisan 1994 Tarihi dil uzmanları genellikle pek çok farklı dilde benzer olan sözcükleri kıyaslarlar, daha sonra bu dilleri ortak bir ataya doğru izlemeye çalışırlar. örneğin dil uzmanları Avrupa'daki dillerin çoğu ile Hindistan ve Iran'daki bazı dillerin bağlantılı olduğunu gösterdiler. Bu "IndoEuropean" (HintAvrupa) diller yaklaşık 5.000 yıl önce konuşulan bir dilden kaynaklandılar. Dil uzmanları bu orijinal dilde bazı sözcükleri gösteren çalışmalar bile yaptılar. Fakat sözcük sesleri çok hızlı değiştiği için 10 bin yıl geriye gidiş zordur. Dil uzmanlarının cesaretli bir azınlığı daha da geriye, tüm dillerin kaynagı bir "ana dil" oluşturma noktasına gitmeye çalışıyorlar. Bir başka grup dil uzmanı da onlann yöntemlerini sağlıksız görüyor ve buldukları karşılıkların yalnızca istatietiksel kalabalık olduğunu ileri sürüyor. Nichols, sözcük seslerinin hızla değişmesinin yol açtığı problemi her dildeki derin, köklü, değişimi yavaş gramer yapılanna ba Ortak ata Türkçesi: Nezihe Bahar 3767