Katalog

HAYVANLAR DÜNYASI Gergedanın ağrıyan dişi nasıl çekilir? • Gerekli malzeme: Tahta parçası, testere ve bir kütük • Hayvanat bahçesinde hayvan sağlığı konusu ve sorunları S oğuk bir Ohio sabahının erken saatlerinde bir radyolog, hemşire ve tekniker grubu son derece alışılmadık bir hastayı sedyeye Columbus Riverside Methodist Hastanesi koridorlarından geçiriyorlardı. Sedyede yatan 85 kiloluk, mlde ağrılarıyla kıvranan bir goril, Toni'ydi. Daha önce Columbus Hayvanat Bahçesi'nde uyuşturulmuş olan Toni, radyoloji bölümüne girdiğinde bilincini yitirmiş durumdaydı. CAT çekimi için büyük bir tüpten aşağı yollandı. Testler gorilin yumurtalıkları çevresinde küçük bir apsesi (yangısı) olduğunu gösteriyordu. Doktorlar onu, yaşamını tehlikeye atabilecek bir durumdan kurtarmak için antibiyotik tedavisine başladılar. 12 yıldan uzun bir süredir hayvanat bahçesınin tüm maymunlarına bakan Columbus'lu jinekolog Dr. Nick Balrd 'Insanlarda leğen boşluğundaki apseler patlarsa öldürücü olabilir' diyor. Baird şimdiye değin bırçok anne adayı maymunun karnını tıraş ederek ultrason testi uyguladı, güç doğumlarda hazır bulundu. Toni, onun en sevdiğı hastası. Abse tedavisinden sonra doğurduğu iki bebek Baird'in yaptığı işin onemini kanıtlıyor. Toni soyu tehlikeye olan bir türün son orneklerınden olduğundan, sağlığı ve üretme yetisi gelecek kuşaklardaki maymunların varlığı için yaşamsal önem taşı yor. Ülkenin her yanındaki hayvanat bahçelerinde doktorlar artık insan türünden olan hastalarına ayırdıkları zamanın bir bölümünü, az rastlanır hayvanların yaşamlannı kurtarmaya adıyorlar. Ülkenin başta gelen uzmanları, uzmanlıklarını üreme, kardiyoloji, ortopedi ve diş sağlığı alanlarında gösteriyorlar. Bu uzmanlar tanınmış ve saygın hastanelerden, tıp fakultelerinden. Çoğu kez de zamanlarını, araçlarını ve hizmetlerini bedelsiz sunuyorlar. Yaptıkları işler arasında şunlar var: Milwaukee'de bir çakalın ve Dcetroit'te bir kutup ayısının kanal tedavisi, Dallas'ta bir gorilin tıkanan yemek borusunu açmak, Phoenix'de bir yavru gergedanın kırılan ayak parmağını lyileştirmek ve Atlanta'da bir kuşa protez bacak takmak. Oklahoma'da adlı tıp hayvanat bahçelerinde nekropsi adı verilen hayvan otopsileri de yapılıyor. Zoologlar bu işin kaçınılmaz olduğunu söylüyorlar. Birçok türün azalması artık bunların yakalanmasını yasalarla engelliyor. Amerika'da hayvanat bahçelerindeki hayvanların % 80'inden çoğu kafeslerde üretilip yetiştiriliyor. Bazıları da artık doğada soyu tükenmiş türlerin yaşayakalan tek örnekleri. Hayvanat bahçeleri mudurlerı bunların, gelecek için damızlık olduğunu, kaybedildiklerı takdırde bir gelecek olmayacağını düşunuyorlar. Birçok büyuk hayvanat bahçesinin kendi bünyesinde çalıştırdıkları veterinerleri var. Ama bunlar, uzmanlık yetilerine ya da tıp uzmanlarının elindeki gelişmiş teknolojiye sahip değiller. Dallas hayvanat bahçesi ve akvaryumu veterineri Tom Alvarado balıklardan kuşlara, fillerden maymunlara 300 türden 1400'ü aşkın hayvanın sağlığından sorumlu. Alvarado goriller, orangutanlar ve şempanzelere değinerek 'Maymunlar in sana en yakın türdür.' diyor. 'Bir maymunun tıbbi sorunuyla uğraşırken köpek, kedi, at ve inekler için yazılmış veterinerlik kitaplarına başvurmam. Destek gerektiğinde doğrudan tıp kitaplarına ya da doktorlara başvururum.' • örneğin hayvanat bahçesi sorumluları kafeste yaşayan goriller arasında kalp hastalığı oranının artışından büyük endışe duyuyorlar. İki yıl önce Dallas hayvanat bahçesi, Texas Üniversitesi'nin tıp merkezinden gorillerin kolesterol düzeyinı değerlendirmesini istedi. Tıp merkezınde gorillere ait karşılaştırma yapacak veriler yoktu, ama kolesterol duzeylerı insan standartlarından çok yüksekti. Gorillerin vejeteryan oldukları göz önunde tutulduğunda çok şaşırtıcı bir bulguydu bu. Afrika'nın ekvator bolgelerindeki vahşi doğada, bu goriller tonlarca yapraklı bitki, meyve ve biraz da böcek bulabilmek için günlerinin yarısını araştırmayla geçireceklerdi. Buna karşılık hayvanat bahçesinde beslenme rejimleri maymun mamasıhayvan yağıyla dondurulmuş bisküviler destekleniyor. Dallas Hayvanat Bahçesi sorumlusu Cynthia Bennett 'Vahşi doğada günde belki de bir çay kaşığı yağ alan bu hayvanlar doğrusunu söylemek gerekirse yağa alışık değiller.' diyor. Ne yazık ki hayvanat bahçeleri bu gerçeği geç farketti. 1991 yılında Dallas Hayvanat Bahçesi'nın gümüşi gorili Om Bom, büyük bir ihtimalle uyguladığı diyetin yol açtığı aort yırtılmasıyla öldü. Aynı zamanlarda diğer iki hayvanat bahçesinde de goriller benzer nedenlerden öldüler. Gorillerle izlenen doktorlar arasında goril anatomisınin insan anatomisıne çok benzemesi şaşkınlık yaratıyor. Tabii bu durumdan dolayı hayvanat bahçelerinde çalışan bütün doktorlara şanslı gözuyle bakamıyoruz. Diş ağrısı çeken bir gergedana 'Aaah' dedirtmeye çalışan bir doktoru duşunebıliyor musunuz? Milwaukee Hayvanat Bahçesi'nın danışmanı diş hekimi Dr. John Scheels, 'Önce bir parça tahta ve bir testere getirdim ve ağzına bir kütük yerleştirdim.' diyor. Tabii bu arada hasta gergedan Rudy, uyuşturulmuş durumdaymış. 'Insanlar böyle bir durumda ofisimde dolaşıp, çok acıdığını söylerler ve ortaya sorun çıkar. Hayvanlar bana neyin sorun olduğunu anlatamıyorlar.' diyor. Egzotık hayvanlar bir hastahğı veya fiziksel bir problemı gizlemek için ellerinden gelen her şeyi yapıyorlar. Bu bir savunma mekanizması: Vahşi doğada hasta görünen bir hayvan büyük bir olasılıkla avlanır. 'Bazen hayvanın durumu çok ağırlaşana dek onu görmem1 diyor Dr. Schells. Diş sorunları hayati tehlike taşıyabilır. Tedavi olmamış abseli bir diş, kemiğe ve kana bulaşarak hayvanın ölümüne yol açabilir. 'Birkaç yıl önce bir kaplan kaybettik. Abse çene kemiğine ulaşmıştı ve bir veteriner cerrah, bir ağız cerrahı ve ben operasyonu gerçekleştirdik. Ama bir kaplana ne yemek yememesi gerektiğini söyleyebiliyorsunuz ne de sıvı bir rejim uygulayabiliyorsunuz. Operasyon bu durumda işe yaramıyor ve sız de sınırlarınızı öğrenmeye başlıyorsunuz' diyor Schells. Birçok doktor bu işi insandan hayvana becerılerıni geliştirdiği için çok sevdiklerini söylüyorlar. Kaynak: Ellte Gökçe Dervişoğlu 36416