Katalog

BİLİM KÜLTÜR Fransız "Brauderin tarih anlayışı Tarihe yeni bir bakışın başlaması ve günümüz için bazı dersler Vehbı Belgıl unumuz Fransız tarihçılerının başında gelıyor Braudel (brodel) Bugun 93 yaşında Neden tarıhçılerın başında gelıyor? Yenı bır tarıh goruşu ıle ortaya çıktığı ve bunun başarılı ılk orneklerını verdığı ıçın Bu anlamda tarıh romanlaşmaya, masallaşmaya uygundu Nıtekım, Hıtler zulmunden kaçarak Istanbul Unıversıtesı nde sosyolojı hocalığı yapmış olan Kesler "Tarıhçı olamayan romancı olur" derken bunu vurguluyordu Amacı tarıhı kuçumsemek değıldı Konu kısırı yazar, tarıh olaylarını romanlaştırıp une kavuşuyordu Çunku, bu olaylarda romanlaşmayı kolaylaştıran her şey vardı önce olaylar, sonra bunların duğumlenmesı (noeud), gelışmesı (perıpetıe) ve bır sonuca ulaşması Ama, bu şekılde anlaşılan tarıhte olayların, başlangıcından gunumuze akışını ıncelemek olanağı yoktu Her şey krallar ve çevresındekıler ıçındı Halk yoktu bu anlatımda Olayların butun yukunu omuzunda taşıyan halk, vergıleri veren, bır emırle savaşlara katılan, olen, sakatlanan, toplu kıyımlara konu olan halk Braudel ve arkadaşları bu anlayışa karşı çıkmışlardı G sı, Akdenız'de, 16 yuzyıldakı Ispanyol dıplomasısı kıtabını bu göruşlere gore hazırlamıştı Bu konuda ılk eserı 1949 da yayımlandı "Akdeniz ve Filip2 Döneminde Akdeniz Dünyası" adı ıle Yapıt dıpnotlar, göndermeler, eklemeler dolu olduğu ıçın fazla okuyucu bulamaz sanılmıştı Fakat, gozden geçırılmış ve genışletılmış ıkıncı baskısını 1967'de, uçuncu baskısını 1976dayaptı Bunu "Akdeniz ve Maddî Uygariık", "15.18. Yüzyıllarda Kapitalızm" ızledı Braudel, bu arada bılım alanında kendını tanıtmıştı Fransa'nın onemh bılım kuruluşlarında dersler verıyordu Derken "Ekonomik ve Sosyal Tarıh Yıllıkları" adlı dergıyı kuran Lucien Febvre ıle Marc Bloch'un olumunden sonra dergının başına getırıldı rı 25 katana ıle çekılen ağır toplan duz yollarda bıle çekme olanağı yokken dağlardan, tepelerden aşırmak sadece hayvan ışı değıl, bunların yemı, barındırılması ışı ıdı Cephanelerle gulleler de atla taşınıyordu Işte Braudel ışin bu yanı ıle ılgılenıyordu Evet, Braudel'in "Akdeniz ve Filip2 döneminde Akdeniz dünyası" adlı kıtabı önce okuyucu bulmaz sanılmıştı Fakat 1967'de ıkıncı, 1976'da uçuncu baskısını yaptı Braudel'in yönettığı "Ekonomık ve Sosyal Tarıh Yıllıkları" adlı dergı Belçıka'da, Ingıltere'de, Ispanya'da, Italya'da ve ABD'de genış bır okuyucu kıtlesıne sahıp 16 yuzyılda savaşlar yazın, barış göruşmelerı kışın yapılıyordu Kışın savaş ıçın yuzbınlerce ınsanı barındırmak, beslemek gerekıyordu Bundan şu sonuç çıkıyordu Tarihçl, iklim koşullarını gözardı etmemeliydi. Bunun bır orneğı de 'baharat" tıcaretı ıdı Avrupa hayvan yetıştırıcılığıne uygun bır yerdı Ama, etler Yazın savaş, kışın barış Aslını ararsanız 18 yuzyıhn Fransız duşunur ve fılozofu Voltaire reddetmıştı once boyle bır tarıh anlayışını Ona gore, tarıh, once bır bılım, sonra bır sanattı Bilimde, olaylar bılımsel yöntemle seçılmelı, bunlara aıt belgeler bırbırlerıyle karşılaştırılmalı, bunları doğuran olaylar blr bır ıncelenmelı ve doğa ustu guçlerın yardımı olmadan ızah edılmelı ıdı Sonra, bu olaylar, roman tatlılığı içinde, yalan, yanlış katılmadan okura sunulmalı ıdı Voltaire bunun canlı ömeğını, 1756'da yayımladığı "Essai sur les moueurs" adlı yapıtında vermıştı (ört ve Adetler Uzerıne Deneme) Braudel ve grubu da bu göruşte Idı Eskı tarlh anlayışında olayların ekonomık ve sosyal yonierı uzerınde de fazla durulmuyordu Braudel, Sorbonne Unıversıtesı'nde doktora tezını hazırladığı bır sırada Lucien Febvre ve Marc Bloch "Ekonomık ve Sosyal Tarıh Yıllıkları" adlı bir gazete çıkarmışlardı Bunda, eskl tarıhlerde yer verılmeyen ekonomık, ınsancıl yonler, nufus sorunları, uluslararası ılışkıler, halkın gundelık yaşamı gıbı konular yer alacaktı Voltaire günümüz tarihçilerinin babası Kendını modem tarıh anlayışına adamış Braudel, gruba derhal katıldı Kendı Brauderin katılması Ispanya kralı Filip2 1557 ağustosunda Hollanda'dakı ordusunun Fransa'ya saldırmasını emrettı SaıntOuentın savaşında Fransa'ya karşı parlak bır başarı kazandı Ordu, bundan sonra Parıs'e yuruyecektı Fakat, beklenen yapılmadı Fransızlar ve otekı ulkeler, durumu bır anda kavrayamadılar ve Fılıp2'nın bırden delırdıgını sandılar Ordu başarı kazanmıştı, komutanlar başarılı Idı ıkı uç gunluk bır saldırı ıle Fransa dıze gelebılırdı Böyle bır başarıya dunya tarıhınde çok az rastlanabılırdı Pekı, bu bır andakı değışıklığın ıçyuzu neydı? Durum, Fılıp'ın, savaştan bıraz önce babasına "Para bulursam Parıs'e yuruyeceğım" Baba Charles Ouınt ıktıdan oğluna bırakmış, son gunlerını geçırmek uzere bır manastıra çekılmıştı Evet, Ispanyol ordusu başarısını surdurmemıştı Olay Fılıp2'nın bırden delırmış olduğu söylentısı ıle açıklanamazdı ordunun Fransa'yı dıze getırmesı ıçın para gerekıyordu, çok para O da Filip2' de yoktu Parıs'e yurumek ıçın yol yoktu. Her bı Braudel'in düşünceleri uzun sure saklanamıyordu Et baharat ıle uzun sure saklanabılıyordu "Baharata Hucum" bu yuzden başlatılmıştı Braudel bu konuyu ele aldığı kıtabında kuzey denızlerınden ve Baltık Denizi'nden getırılen rınga balığı, Afrika'da zencı tıcaretı, Peru'dakı gumuş madenlerının ışletilmesı gıbı konulara da el atmıştı 16 yuzyıl Akdeniz dunyasını anlamak ıçın butun bunların ıncelenmesı gerekıyordu Bu konular, ustadın "Akdeniz ve Fillp2 Döneminde Akdeniz Dünyası" adı ıle 1949'da yayımlanan 1200 sayfalık kıtabında ıncelenmıştı Fılıp2 Şarlken'ın oğlu ıdı Onun tahtı bırakmasından sonra Ispanya'nın başına geçmıştı (15271598) Koyu Katolık olan Fılıp2 dunyanın en guçlu ulkesı Ispanya'yı uçuncu, dorduncu sırada bır devlet halıne getırmıştı Kanunî Sultan Süleyman dönemı (15201566) onun zamanına rastlar "Ekonomık ve Sosyal Tarıh Yıllıklan"na göre, ortaçağda, nufusta buyuk artış gozlenıyor Sonra, 1340'da gorulen Kara Veba salgını 25 mılyon kışının olumune yol açıyor Fransız Albert Camus bu konuyu "Vebâ" adlı yapıtında ışlemıştı Salgından sonra nufusun azalmaya başladığı gozlenıyor Neden? Veba salgını ılk akla gelen konu Ama Braudel bunu başka turlu açıklıyor, kılıse kayıtlarına göre Evlenme yaşı kızlar ıçın 1617 ıken yırmıbeşe yukseltılıyor, ozellıkle 1750'den sonra öncelerı belge sayılmayan yazılar buyuk ıpuçları verıyor olayların ıçyuzunun anlaşılmasında Braudel'in bellı başlı yayınları dılımıze aktarıldı 1) Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, 2) Tarıh Uzerıne, 3) Akdeniz, Tarıh ve Mekân, 4) Maddî Uygariık, 5) Ekonomı ve Kapitalızm, 1518 yuzyıllar gıbi Yukardakı açıklamalarımız Braudel ve yandaşlarının tarıh yazım anlayışını vuzuhla ortaya koyuyor sanıyorum Braudel'in araştırmaları 16 yuzyıhn Ispanya kralı Fılıp2 donemı Bu dönem bızım tarıhımız bakımından da çok önemlı Kanunt dönemı olması bakımından Fılıp2 donemı Kanum'nın rakıbı Şariken donemıdır (CharlesOuınt) Amerıka'riın bulunması aşağı yukarı bu donemlere rastlıyor Baharat ve Ipek yolları yavaş yavaş elımızden kayıyor Ispanya, Ingılızler'e karşı gırıştığı denız savaşında (1588) Yenılmez Donanma (Invıncıble Armada) adlı dev donanmasını fırtına yuzunden de kaybediyor Bu arada Akdeniz ticaretının ve "ipek ve baharat" tıcaretının yuzyıllardır kaymağını yıyen Venedıklıler, Cenevızlıler ve Italya'nın öbur kuçuk denızcı devletlerı guçlerını yitırıyor Ve nıhayet, Akdeniz, dunya ticaretı bakımından önemını Atlantık Okyanusu'na kaptırıyor Bugun bu önem Amerika ile Doğu Asya arasındakı Pasıfık Okyanusu'na dogru yola çıkmış görunuyor. Ortaçağda nüfus bolluğu ve kıthğı Sonuç: Braudel ve yandaşlarının tarıh görüşlerl bence Voltaire'inkıne fazla bır şey eklemıyor Gunumuz tarıh yazımında, olayların arkasında, 1) Nufus patlamaları, 2) Bılımsel ve teknık ılerlemeler, 3) Pasifık Okyanusu uluslarının Avrupa'ya kızgınlıkları, 4) Ideolojık çalkantılar, 5) Bucur devlet baldırıçıplaklarının kendı tarıhı geçmışlerını yeniden yaşama hevesıne kapılmaları glbı gerçekler onem kazanıyor. 36413