Katalog

B I Ll M Y A Y I N D Ü Ş Ü N B U L Bilim / Scientific Amerikan Bılım ın şubat ayı sayısındakı ana makalelerın kısa özetlerı şöyle ÜÇUNCU DUNYADA NUFUS ARTIŞI Robey, Rutsteın ve Morrıs'ce kaleme alınan makale, dunya nufusunun hızla buyumekte olduğu olgusunun altını çızerek, gelışmekte olan ulkelerın dunya nufus artışını % 97 oranında etkıleyerek 2050 yılında nufusun 10 mılyara ulaşacağını saptıyor Ancak daha kuçuk nufuslu aılelerın hayalını kuran gelışmekte olan ulkeler şımdıden altı çocuk ortalamasının altına duşerek uç dört çocuklu aıleler hedefını yakalamakta Doğum oranlarındakı bu duşuş ozellıkle medyanın ve eğıtımın gucu ıle kulturel değerlerın değışımınden kaynaklanmakta BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN VE İNSANIN KOKENİ Mılyonlarca yıl önce yaşamış olan populasyonlar Homosapıens'ı oluşturan populasyonun tarıhı ve buyukluğu makalenın ınceleme alanına gırıyor Bağışıklık sıstemının kendını tanımasını sağlayan buyuk doku uyumu kompleksının analızı sayesınde ınsanın evrımı ve eskı çağlardakı nufusu konusunda beklenmedık bılgılere ulaşabıleceğı ılerı surulmekte İLAÇ URETİMİ VE BİLGİSAYARLAR Bılgısayar artık modern ınsanın kuçucuk yaşlardan ıtıbaren kelıme dağarcığına gıren bır kelıme Hayatın her alanında vazgeçılemez bır araç Bu kez, ınsanın bır başka vazgeçılmez kelımesı ıle buluşuyor llaç. Bılgısayarlar ılaç ların kımyasal yapılarına sızarak daha öncelerı onlar hakkında edınılmış ayrıntılı bılgılerın dennlemesıne değerlendırılmesını ve ılaç uretımınde buyuk adımlar atılmasını sağlıyor Boylece, yenı bır yaklaşım olan molekuler yapıya dayalı ılaç tasarımı ıle AIDS, kanser vb hastalıklar ıçın ılaçlar uretılıyor GAMA IŞINLARI Tum gökyuzunun harıtasını çızmek ıstemez mıyız'? Bır teknolojı ve muhendıslık harıkası olan COMPTON uydugözlemevı gama ışını gözlerıyle bu görevı başarmaya aday 16 tonluk gözlemevı evrene geleneksel bakışımızı tumuyle değıştırıyor Dunyadan 400 km yuksektekı yörungesınde her 92 dakıkada bırdunyanın çevresını donen bu uydu gözlemevı 30 bın30 mılyar elektron volt arasındakı ftoonları tespıt edebılıyor Işte bu özellık ona ılk genış kapsamlı gama ışını gözlemevı olma nıtelığını kazandırmış, gökyuzunun çok genış alanlarını tarayarak görunür ışınlara göre belırlenen evren kavramının aşılmasına gıden yolu açmıştır KADIN BİLİMCİLER Sofıa KOVALEVSKALA, Marıe CURİE, GERTY Radnıtz COR, Barbara McCLONTOCK, Gertrude Belle ELTON, laboratuvarların kapılarını açabılmış, bılım ödullerı kazanmış kadın bılımcılerden bazıları Bırçok kadın bılımcı erkek meslektaşlarından farklı olduklarını kabul edıyorlar Ancak bu farklılık çoğunun da belırttığı gıbı 'bılımde mukemmellıkle değıl, stıl ve uslupla ılgılı' Kadın bılımcılerle erkek bılımcıler arasındakı önemlı fark bılım yolunda ılerlerken karşılıklaştıkları zorlukların nıtelığınde aranmalı TARİH ÖNCESİ MALTA Akdenız bölgesı ılk dınlerın ıncelenmesı açısından eşsız bır laboratuvar Malta'da yapılan yenı arkeolojık kazılar, bölgede dınsel faa lıyetlerın nasıl ortaya çıktığını, ekolojık koşulla rın bozulmasıyla nasıl bır degışıme uğradığını ve sonunda sözkonusu toplumların dın saplantıları nedenıyle nasıl yok olduklarını gun ışığına çıkarıyor MATEMATİKSEL BAĞ Hollandalı fızıkçı Chrıstıan Huygens, sadece sarkaçh saatın mucıdı olmayıp aynı zamanda yan yana asılı sarkaçlı saatı ızleyerek onların mukemmel bır eşzamanlılıkla salındıklarını da bulmuştu Bu gözlem matematıkte bağlantılı osılatorler kavramının ortaya çıkmasını sağladı Bu kuram o donemden bu yana haylı gelıştı Matematıkçıler ozdeş ve gorunuşte sımetrık osılasyonlar bağlantılandırıldığı zaman oluşan genel modellerın sınıflandırılmasında, sımetrı parçalanması kuramına başvurmaktadır Böylece, görunen köklerı parçacık fızığınde olan bır matematık dısıplını, bır gazalın sıçrayışı ya da fılın yuruyuşunu yönetebılıyor Atomların ve elektronların dunyasından ateşböceklerının barışçıl bıyolojık osılatorler dunyasına uzanan bağlantının arkasında basıt bır sarkaç tan uzayda oluşan bıçımlere dalgalara, kaosa ve faz değışımlerıne degın tutarlı bır matematıksel bağlantı bulunuyor Böylece matematık doğanın gızemlı uyumunu gozler önune sermekte SERAMİK SÜPERİLETKENLER Teknolojık zorluklara ve fınansman kıtlığına rağmen, tarıh, yuksek sıcaklık superıletkenlerınden yana gözukmekte Superıletken seramıkler, buyuk olasılıkla 2000 yılına kadar enerjı naklının verımını arttırabılecek Superıletken bır ıletım hattı bakır bır tele göre uç ıle beş kat daha fazla elektrık taşıyabılır Krıtık sıcaklığın altında bır değerde soğutulan superıletkenler, sadece elektrığı dırençsız olarak ıletmekle kalmaz, aynı za manda magnetık alanların kendısını etkıle mesını de önler Ancak, bu teknoloıı bazı engellerle karşı karşıya ARMAĞANLI BULMACA Duğun yemegi ve koyunlar Bu haftakı bulmaca, bulamamaca şeklınde olacak Konya'dan Huseyın Yığenoğlu bıraz da çözumsuz bulmacalar çözmek ıstıyor Dıyor kı, "dıkkat ettım, bulmacaların hepsınde soru venlıyor, doğru çozum ıstenıyor Pekı, problemın doğru çozumu yoksa ne olacak'' Problem belırsızlık ıçınde mı kalsın, Bence hayır Çozum olmadığı ıspat edılıp, belırsızlıkten kurtarılır" Doğrusu hıç de haksız değil Ona hak verdığımızın bır kanıtı olarak yolladığı bulmacayı yayınlıyoruz Bu bulmaca aslında anonım bır halk bılmecesıymış Alı Baba, koydekı çıftlık sahıplerınden, guler yuzlu, şakacı bırı Gunlerden bır gun dostlarına, "Oğlumu evlendıreceğım, hazırlıklara başlansın," demış Kasap Husnu'ye haber salıp demış kı Şölen ıçın 40 koyun ayırdım Bunları 7 gun ıçınde kesıp davetlılere sunacağız Sonra gulerek, "aman dıkkat et, her gun kestığın koyun sayısı tek olsun," demış Evıne donen kasap, kırk çakıl taşı ıle çalışarak bır program yapmak ıstemış ama başaramamış Ama buna Alı Baba'yı nasıl ınandırsın? Kasap Husnu'nun derdıne çare bulmanız ıstenıyor, anlaşıldığı gıbı Not: Kımı zaman okuyucular soruların çok kolay olduğundan yakınıyorlar Kımı zaman ıse çok zor olduğunu duşunuyorlar ve koşenın adını, kendini harap et köşesi olarak değıştırmemızı önerıyorlar Denge ancak butun ıçınde bulunabılır Kolay sorularla zor sorulann oluşturduğu butunun ıçınde Ancak bu haftakı soru hakkındakı şıkâyetlerınızı Huseyın Yığsnoölugıl'e ya da bır halk bılmecesı olduğu ıçın halka ıletmenız gerekıyor Hazırlayan: ZZ Bulmacayı doğru olarak çözen 20 okurumuza "Sevmek Ne Güzel Şey" kıtabını armağan edıyoruz. Çözüm ve kazananlap Kırmızı gullerın kapladığı alan sağdakı duzgun altıgenın alanına eşıt Yanı, 1/2.3 A3~ KnMnm guller Hüsnü Kale Ankara, I. Gökhan Erten Istanbul, llkay Onat Ankara, Selma Unsu Ankara, Cengız ArıkanKonya, llhan Göktay Ankara, Kemal Doğan Ankara, Nuri Bayram Izmır, Elıf Bozdoğan Trabzon, Deniz Taşkıran Eskışehır, Emin Tuzün Mersın, Pınar Kumaş Ankara, Enver YassıIzmıt, Ceylan Talu Ankara, Sedat Kurtaran Izmır, Metın Ozertan Ankara, Gokçe Demırcı Istanbul, Gökçe Özyurt Balıkesır, Gökhan UzunerSamsun, Utku Şenot Kastomonu Moralmi bozmak gibi olmasın ama hiç lyı gözükmüyorsun! 36015