Katalog

ARKEOLOJİSÖYLEŞİ surelı yayınımız vardır Bu yıl 19 sayısı çıkan Anatolica ağırlıklı olarak Turkıye kultur tarıhı ıle ılgılı yenı araştırmalar ıçermektedır ve dergı yalnızca enstıtumuzun ve Hollanda'lı bılım adamlarının çalışmalarını değıl bu konuda çalışan tum bılım adamlarının ve doğal olarak Turklerın yazılarını da ıçermektedır Bu dergının gıderek artan dağılımı, Turkıye'nın zengın kultur mırası Ile ılgılı yeni bılgllerln de tum dunyaya hızla yayılmasını sağlamaktadır Kuşkusuz yapabıleceğımız, daha doğrusu yapmamız gereklı olan daha bırçok konu vardır örneğın ensıtıtunun Turkıye ıle Hollanda drasında oğrencı değışımınl sağlayabılmesı gereklrdı, ancak daha ön ce de değındığım gıbi Hollanda'da sosyal bılımlere çok az değer verılmesı ve ozellıkle bu dallarda hiç burs olmaması bızı engellemektedır Hollanda unıversıtelerının dunyada en lyı olduğu dallar ıçın bıle, Turk öğrencılerının, Almanya, Ingıltere ve dığer ulkelere gıtmelerı, kanımca benım ulkem adına utanç duyulacak bır durumdur Bu çalışmalar burada enstitunüz olmadan da surdurulemez miydl? Kuşkusuz bır enstıtu çevresı olmadan da burada bılımsel araştırma yapabılırdık Araştırmaları bu şekılde surduren ulkeler de var Ancak benım kışısel gbruşum. eğer bu ulke sıze araştırma ıznı vermek gıbı bır ayrıcalık sağlıyorsa, sızın de ona bır karşılık vermek gıbı bır sorumluluğunuz vardır Burada bır denge soz konusudur Kuşkusuz bır ulkede kazı yapmak bıle, o ulkenın kulturel varlığına, turıst potansıyelıne bır katkı olarak sayılabılır Bır araştırma enstıtusune bağlı olsun ya da olmasın, her kazı muzede sergılenecek bırçok buluntuyu ortaya çıkartır, bu bizım surdurduğumuz llıpınar kazısı ıçın de geçerlıdır Çıkarttığımız buluntular Iznık Muzesı nde sergılenmekte, kazının bağlı olduğu Orhangazı ılçesının kulturel ve turısttk r"~ sıyelınp de katkıda bulunmaktadır Anr \k, ulkenızden buluntuların yurtdışı gezıcı sergı ya da geçıcı teşhir ıçın çıkmasındakı guçlukler, kanımca uzucudur ör neğın benım ulkemde, Hollanda ya da Urdun dekı Hollanda kazılarında bulunan eserler sık sık sergılenmekte ve bu kamu uzennde çok etkılı olmaktadır Buna karşılık Turkıye'deki çalışmalarımızı ancak fotoğraf ve çızımler ıle tanıtmaya çalışıyoruz Bu yalnızca bızım kendı çalışmalarımızı tanıtmaktakı bır guçluk olarak değıl, Turkıye'nın tanıtımı ıçın bır engel olarak gorulmektedır Türkıye'de bu denlı uzun bır sure kaldıktan sonra, Turk arkeolojısınin karşılaştığı en onemlı sorun sızce nedir? Turkıye'ye ılk gelışım, 1977 yılında, Fırat uzennde yapılmakta olan Ataturk ve Karakaya baraj gollerı altında kalacak yerlerı kurtarmak ıçın kurulan Aşağı Fırat Kurtarma Projesı kapsamında, Adıyaman ılı, Samsat ılçesı Hayaz köyundekı hoyukte çalışmak ıçındı Daha o tarıhte muzelerın bu buyuk ulkede en uç köşelere kadar yayılmış olması benı etkılemış ve Eskı Eserler ıle ılgılı kurumların lyı çalıştığı ozlenımını edınmıştım Kuşkusuz, her yerde olduğu gıbı, Türkıye'de de Eskı Eserler Genel Mudurluğu'nu, elındekı olanaklar sınırlaOrhangazi llıpınar kazısı MÖ 5200 yıllarına aıt Marmara bölgesınc ılk ^ıttçı toplulukcn lannın yapı kalıntılannı ortaya çıkaran çalışmalardan bır goruntu makla kurtarılması gereklı önemlı yerlerın arasında bıle bır seçım yapmak zorunda kalmakta Turk yasalarının çağdaş tahnbata karşı tarıhı yerlerı nasıl koruduğunu tam olarak bılmıyordum Ancak burada bırçok kez, kuçuk kışısel çıkarlar ya da yerel yonetıcılerının duyarsızlığı sonucu yok olup gıden bırçok değerın çok kolaylıkla kurtarılabıleceğı ızlenımını edındım Bu ulkede tahrıp olup gıden her bır kultur varlığının dunya ortak kultur mırasının bır tanığı olduğunu bunları yok etmekle yalnızca Turkıye'nın çok zengın arkeolojık varhğını fakirleştırmekle kalmayıp dunya mırasının bır parça sını da ebedıyen yok ettlğını duşunmek gerekır Anadolu topraklarında on bınlerce yıl suren kulturel oluşum, gunumuz Avrupa uygarlığının da temelını oluşturmaktadır Sanıyorum bu, sıze ve bu ulkede çalışan arkeologların tumune buyuk bır so rumluluk yuklemektedır Meslek yaşantınıza baktığımızda sizi önce Surıye, sonra Adıyaman ve Urfa'da, daha sonra Iznık'de gormekteyiz; şimdi de ulkenıze donuyorsunuz? Bu gıd$rek batıya kayışınız belırlı bır bılımsel projenın gereğı mı yoksa batıya doğru bır goç mü? Bıldığınız gıbı çağdaş arkeolojı kazmış olmak ıçın değıl, kultur tarıhı ıle ılgılı sorunlara yanıt aramak ıçın yapılan bır uğraşıdır, yanı geçmışten bugune ınsanlığın nasıl geldığını açıklamak ıçın Arkeolo|i eğıtımım kultur tarıhı ve doğal çevre ılışkılennı bırleştıren bır eğltımdı Surıye'de başlamış olduğum kultur tarıhı ıle doğal çevre ılışkılennı bırleştıren bır eğıtimdı Surıye"de başlamış olduğum araştırma da ınsanların ılk kez tarıma, çıftçılığe nasıl başladığı ve daha sonra da tarım ve hayvancılığa dayalı köy yaşantısının başka bölgelere nasıl yayıldığı sorunu Ile ılgılıdır Gerek Surıye'de yapmış olduğum Bukras ve Mureybıt kazıları, gerekse Guneydoğu Anadolu'dakı Hayaz ve Kumartepe kazıları çıftçılığın ılk ortaya çıkış dönemı ıle ılgılı çalışmalardır Son yırmı yıl ıçınde Surıye, Urdun ve son yıllarda da Guneydoğu Anadolu'da bu donemle ılgılı bırçok çalışma yapıldı ve hıç değılse bu ılgınç donemın ana hatları ortaya çıktı Kuşkusuz daha bılmedığımız çok şey var ama, ınsanların ılk kez besın uretımıne nasıl geçtığı ve bunun ne gıbı sonuçları olduğu ıle ılgılı temel verıler artık elımızde Bu bolgede M ö 86 bın yılları arasında gerçekleşen bu sureçten oldukça kısa bır sure sonra Balkanlar'da, daha sonra da Orta ve Batı Avrupa'da Neolıtık adını verdığimız bu çıftçı toplulukların yayıldığını görmekieyız Bu ılgınç gehşımln, en batı ucu olan benım ulkemdekı komı da dahıl olmak uzere Avrupa'dakı adımları oldukça lyı araştırılıp belgelenmış durumunda Bu surecın en az bılınen en az araştırılmış kısmı Batı Ana dolu'dur Yanı Yakın Doğu'da başlayan ve Batı Avrupa da bıttığını gorduğumuz bır olayın butun bağlantıları Marmara bölgesıne geldığınde kopmakta Benı Iznık yoresıne çeken de bu oldu Dığer bolgelerde de yapabılceğımız çok konu vardı ama, bılınenı daha fazla aydınlatmak yerıne hıç bılınmeyenı başlatmak bana daha çekıcı geldı Kuşkusuz hıç araştırılmamış bır bölgede çalışmanın bazı bılımsel rısklerı var, ama bu yıla kadar aldığımız sonuçlar bızım ıçın çok doyurucu, bu bolgede çalışan bazı Turk meslektaşlarım ıle bırlıkte zıncırın kopuk kısmını, hıç değılse tamamlamaya başladığımız kanısındayım Son olarak Enstıtunüzün sızden sonrakı geleceğini nasıl göruyorsunuz? Enstıtumuzun çalışmalarını denetleyen bır kurul var dır Hollanda'da Ben 16 yıllık mudurluğum sırasında enstıtunun yalnız ve yalnızca bılımsel araştırma ıle ılgılenmesını sağ ladım Gelecekte de bunun bu şekılde sureceğını ummaktayım Ancak dunyanın her yerınde olduğu gıbı benım ulkemde de bu enstıtunun yalnızca arkeolojık araştırma yapmamızı "gereksız bır aydın hobısı" olarak gormekte, Enstıtunun toplumsal tarıhe donuk olmasını ısteyenler de oldu Bunlar çok eskı geçmış yerıne, Turkiye'dekı daha yakın donemlere aıt gelışmelerı ele almamızı, örneğın çağdaş Turk tlyatrosunun ya da polltlk yaşantısının da ele alınmasını Istedıler Buna karşılık Enstıtunun Hollanda kulturunun bır tanıtım organı olması gerektığını, Hollanda Kultur ve sanatını tanıtmak ıçın hıçbır çaba gostermedığını ılerı surenler de oldu Enstıtunun geleceğı ıle duşuncelerımde, Hollanda'nın burada mutlaka ıkıncı bır araştırma kadrosu açması gereklı Şımdıkı durumda arkeolog ıle tarıhçı arasında bır seçım gıbı goruluyor Kanımca her ıkısı de aynı onemde Ben bır arkeolog olarak çalışmalarımı surdururken, enstıtunun yonetıcısı olarak tarıhçılere de her zaman olanak sağladım ve bu sayede, örneğın Dr Machıel Kıel gıbı, Türkıye'de çok lyı tanınan bır araştırmacı balkanlarda Turk hakımıyetının Batılı kaynaklarda ne kadar yanhş ortaya konduğunu gosteren araştırmalar yapabıldı Size yapmış olduğunuz çalışmalar Içın tekrar teşekkur etmek ıstıyor, bundan sonrası içın de başarı dılerken, buradakı çalışmalannızın, yonetici olarak değılse bıle, araştırıcı olarak daha uzun yıllar sürmesını dılıyoruz. * Doç. Dr., I.U. Edebiyat Fakultesı Türk arkeolojisi üzerine O döneme alt bir avin taslak ve konttruks'ıyonu 36011