Katalog

DEN İZLERİMİZ Denizlerimizdeki elektnikli balıklar Elekrikli balıklarımız torpedolar 220 volt elektrik üretebiliyor ama ölümcül etkileri bulunmuyor. En yüksek voltajlı balık 600 volt üreten "elektro dinamo" Elektrohorus îlluım Artüz, Hklrobiyolog P aleontologların bulgularına gore denızler, yeryuzundeki hayatın beşıklığını yapmış buradan başlayan yaşam şekıllen, daha sonraları karalara ve en sonunda da ınsanoğluna kadar uzanan bır evrıme onculuk etmıştır Denızler ve ıçerısınde barındırdıklan canlılar ozellıkle uygarlığın beşığı olan Akdenız çerçevesınde yaşamış toplulukların ve bu uygarlıklara onculuk etmış bılım adamlarının ılgısını asırlarca once çekmışken, Turkıye'de bu yondekı çalışmalar, çok verımlı bır donemın başlangıcı olan 1950'den oncekı yıllarda hemen hemen yok denecek kadar azdır Bunlardan gunumuze dek ulaşabılen 1926 tarıhlı tek eser zamanın balıkhane muduru Karakin Deveçiyah m Turkçe ve Fransızca yayımlanmış olan "Balık ve Balıkçılık" adlı eserınden ıbarettır Eskı Turkçe okuyamadığımdan ve bılenlerın de genellıkle sokemedıklerı çok ağır bır osmanlıca ıle yazılmış olan bu kıtabın Fransızca sının sayfalarını karıştırırken gozume çarpan Torpedo balık turu, mılattan çok oncekı donemlerde ınsanların çevrelerındekı canlılara ne kadar onem verdıklerını duşundurdu Torpedo (Uyuşturan) turu balıklar Ftajıformes famılyasına aıttırler ve Turkıye su larında uç tur ıle temsıl edılırler Bu balıkların govdelerınde bulunan ozel organlar, darbe halınde 170220 volt kadar (DC DA) elektrik meydana getırme yeteneğıne sahıptır Bu balıklar elektrik akımını, duşmanlarını ve ozellıkle de avlarını etkısız duruma getırmekte kullanırlar Bu balıklara ınsan taralından dokunulduğunda da oldukça guçlu bır elektrik çarpması yaşanır Ingılız bılım adamlarından W. Radcllffe 1921'de yayımladığı eserınde daha henuz elektrığın esamesı dahı okunmazken "Galen ve Dioscorldes tarafından Torpedo çarpmasının kronık başağrılarının ve ozellıkle de ayaklarda oluşan gut hastalığının tedavısınde kullanıldığına ışaret edıldığını" belırtmektedır Bundan başka çok eskılerden gunumuze kadar ulaşan soylentılerden, Roma Imparatorlarından Tiberlus un (Julıus Caesar Mö 42MS 32) Caprı de yuzerken torpedo'nun uzerıne basarak çarpılması ıle yıllardır çekmekte olduğu gut ılletınden kurtulduğu anlaşıl maktadır Bunları doğru olarak kabul tr\ Denizlerimizde üç cins Torpedo edersek, Torpedo'ların elektrik akımının dunyada ilk elektroterapi uygulaması olduğu sonucuna varırız Torpedo elektrik çarpması çok kuvvetlı olmakla bırlıkte ınsanda olumcul bır etkısı gorulmemıştır Turkıye denızlerınde yukarıda da belırttığım gibı uç tur Torpedo ve elektrıklı balık yaşamaktadır Bunlar Torpedo marmorata (Lekelı elektrik b ), Torpedo nobılıana (Uyuşturan b ) ve Torpedo torpedo (Beneklı elekrık b) turlerıdır Her uç tur Akdenız, Ege ve Marmara denızınde ve çok nadır olarak Karadenız de bulunurlar Torpedo marmoratanın sırt tarafı açık ve koyu lekelı kahverengımsı, karın tarafı kırlı beyaz renktedır Boyu 100 cm kadar olabılır 20200 m derınlıktekı sularda nadıren 550 metreye kadar kumlu, çamurlu veya ınce çakıllı zemın uzerınde gunduzlerı kendını sedımana gomerek yaşar Oldukça lezzetlı olmasına karşın etınden genellıkle,Tunus ve Kıbrıs'ta yararlanılır Dığer ulkelerde, başka balıklarla bırlıkte tesadufen avlandıklarında, tekrar (genellıkle de öldurulerek) denıze atılırlar Torpedo nobılıana'nın sırt tarafı koyu, morumsu kahverengı ve sıyah renktedır Boyu 180 cm 'ye, ağırlığı 90 kg a kadar ulaşabılır Ortala ma boylar 6080 cm kadardır Turkıye sularında bulunur Değerlendmlmesı T marmorata gıbıdır Torpedo torpedo, dığer ıkı turden açık renktekı sırt tarafta yer alan koyu renklı, etrafı halka ıle çevrılı mavı renkte 5 adet benek ıle kolayca ayırt edılebılır Bazı fertlerde bu beneklerın adedı farklı olabılmektedır Boyu en fazla 60 cm de olursa da en fazla 2040 cm boydadır Bırkaç m derınlıkten 150 m derınlığe kadar yaşar Yalnızca Tunus'ta besınolarak kullanılmaktadır Torpedo turlerı, sırt renklerını uzerınde yaşadıkları zemının renk ve hatta mo tıflerıne uydurabılme yeteneğıne sahıptırler Boylece duşmanlarından koruna " X 1k r » TOKfEDO HABMDBAT* \ TÜRPEDU TOBPEDO bıldıklerı gıbı, avlarını da urkutmeden kollayabılırler Her uç tur genellıkle balıklar ve nadır olarak da karıdes, yengeç ve kafadanbacaklılarla beslenırler Balıklarda elektrik ve Torpredo'lar Insanoğlu balıklardan mılyonlprca yıl sonra, elektrik akımı elde edebılmek amacı ıle çeşıtlı aletler ve yontemler gelıştırmıştır Denizlerimizde de yaşayan bazı balık turlerı ıse, elektrik akımını bir fızyolojik urun olarak oldukça yuksek voltajlarda yaratabılmektedırler Bu bakımdan elektrıklı balıkları canlı dlnamolar olarak nıtelemek olasıdır Bu tıp bıyolojık elektrik ozel organlarda yer alan hucrelerde meydana gelen kımyasal re aksıyonların urunudur Şımdıye kadar saptanmış en yüksek voltaj Guney Amerıka'nın tatlı sularında yaşayan elektrıklı yılan balığı Electrophorut turudur Bu balık 600 volt ve 1000 watt dolayında ve elektromotor gucu 10 beygır gucunde bır enerjı uretır Afrıka'nın tatlısularında da 200 volta kadar elektrik uretebılen balıklar bulunmaktadır Denizlerimizde yaşayan en azından 20 adet türde de biyo«lektrlk uretılmektedır Bunların çoğundakı elektrik deşarjlarını çok duyarlı aletlerle olçmek gerekırse de, konumuzu oluşturan Torpedolar'da daha once de belırttığım gıbı dokunulduğunda ınsan tarafından da şok şeklınde algılanabılen 170200 volt r\nc