Katalog

MOLEKÜLER BİYOLOJİ İnsan klonlanması üzerine Geçen hafta dünya, insanın istenilen sayıda benzerinin yaratılabileceği haberiyle çalkalandı. "İnsanın klonlanması"na kapıları açan bu bilimsel çalışma, bilimin döllenmeden hemen sonra hücre bölünmesine ilk aşamada müdahale edebileceğini, kuramsal olmaktan çıkarıp pratikte göstermesi açısından da çok ilginçti... Beyazıt Çırakoğlu* ABD'de yapılan bir araştırmanın son günlerde bütün dünyada yankı uyandırdığını görmekteyiz. önemli uluslararası dergi ve gazeteler bu yankılara geniş yer verirken bizim yazılı basınımızda da bu yayınlardan uzun alıntılar yapılıyor. Kimilerine göre fazlasıyla abartılan kimilerine göre de atomun ilk kez parçalanması kadar önemli olan bu araştırma bir klonlama, yani aynı genetik yapıya sahip organizmalar üretme çalışması. George VVashington Universitesi'nden da söz edilen riski azaltmak amacıyla planladıklarını bildirmektedirler menin durduğu araştırıcılar tarafından bildirilmekte ve bu sonucurt embriyonun anormal genetik yapısından kaynaklanabikoyun embriyo klonlama çalışması 1979da gerçekleştirildi, aynı çalışma bir yıl sonra da sığır embriyonlarına uygulandı. lyi cins boğa ve ineklerden elde edilecek yavru sayısını artırmak amacıyla bu tür çalışmalar birçok hayvancılık enstitüsünde artık gündelik olarak yapılıyor. # Hall ve Stillman'ın çahşmalarındaki en önemli (arklar ilk kez insan embriyosunun böyle bir çalışmada kullanılmış ve yapay bir zona pellucida geliştirilmiş olmasıdır # Bu konudaki yayınlar incelendiğinde sonuçların ilginç olmalarına karşın bir ön çalışma verileri olduğu açıkça görülü Hücre bölünmesi Yumurta hücresinin spermle fertilizasyonu sonucu oluşan tek hücreli embriyo bir korucu zar (zona pellucida) içinde önce ikiye bölünür. Belli sürelerle bu hücre bölünmeleri devam ederek hücre sayısını çok büyük rakamlara ulaştırırlar. Bu süreçteki en ilginç noktalardan biri dört hücreli embriyo aşamasına kadar bütün hücrelerin teker teker organizmanın tümüne temel oluşturabilecek özelliğe sahip olmalarıdır Dört hücre aşamasından sonra hücreler farklılılaşmaya başlayarak organizmanın belli unsurlarının gelişmesinden sorumlu olmayabaşlarlar. Embriyolar nasıl hölündü? Anormal huero Zona pellucida (Normal hucre bolunmesıni mumkun kılan tabakaj 1: Doğurganlık tedaviainln bir parçası olarak kadından alınan yumurtalar, bir Petrl çanağında döllendirildl. Bu yumurtalardan bazıları birden fazla sperm tarafından döllendlAnormal bir durum. t Gellsmenln İlk adımı olarak bu tür bir anormal hücre, Iklyebolündü. Yapay zona pellucida 3 Hücrenln etrahndaki tabaka bir enzlmle yok edllerek Ikl hücre birbirlndenaynldı. 4: Yeni bir teknik kullanılarak gellşlmin sürmeslnl sağlayacak yapay zona tabakalaneklendl. Dr. Jerry Hall ve Or. Robert Stillman fırtı na yaratan bu araştırmalarında halk arasında "tüp bebek" olarak tanınan in vitro fertilizasyon (IVF) yoluyla hamilelik oluşturma çalışmalannda verimi artırmak amacından yola çıktıklarını belirtiyorlar. IVF, doğal yolla çocuk sahibi olamayan çittlerde eşlerden alınan sperm ve yumurta hücrelerinin laboratuvarda bir araya getirilerek döllenmenin sağlanması işlemidir. Bu şekilde elde edilen embriyo anne adayının rahmine yerleştirilerek (implantasyon) hamilelik sağlanmakta ve gestasyon dönemi sonunda "tüp bebek" dünyaya gelebilmektedir. Yurdumuzda da bazı merkezlerde başarıyla uygulanan bu yöntemde tek bir yumurta ile çalışmak başarı şansını önemli ölçüde azaltmaktadır Yumurta hücresi in vitro koşularda bazen döllenmeyebilmekte, bazen de embriyo yerleştirildiği rahimde gelişmeyebilmektedir. Başarı oranını artırmak için izlenen yol, bazı hormon uygulamaları ile anne adayından daha fazla yumurta elde etmek (superovulasyon), böylece IVF ve implantasyon çalışmalarını birden fazla yumurtayla gerçekleştirmektir. Bu tür çalışmalarda bir hatta iki embriyonun anne rahminde gelişme şansı önemli ölçüde yükselmektedir. Ancak bütün çabalara karşın bazı çalışmalar da anne adayından birden fazla yumurta elde edilememesi veya IVF çalışmasının sadece bir yumurtada başarılı olması gibi nedenlerle bir embriyo elde edilmekte ve düşük şansla implantasyona gidilmektedir. Hall ve Stillman araştırmalarını yukarı Araştırmalar bu nokta5: Hücreler, genettk yönden blrbirlne eş embriyoyı da göz önüne alarak lar oluşturarak bölünmeembriyo iki hücreli halye devam etU. Kısman deyken hücreleri ayırarak embriyonun anormalllğl koruyucu zar yerine geçenedenlyle altı günden cek bir deniz bitkisinden sonra durdu. üretilen bir gel ile kaplamayı (bir tür yapay zona pellucida oluşturmayı) dü Stillman ve Hall: Aslında son derece utangaç ve ıçıne kapanık olan bu Ikl adam, beklemedlkleri bu tepki karşışünmüşlerdir. Böylece sında ABD televizyonlannda kendilerini savunmak zorunda kaldı. anne rahmine bir yerine iki embriyo yerleştirilerek başarı şansı arleceği vurgulanmaktadır. yor. Normal embriyoların belirtilen çalıştırılabilecektir. ma koşullarında ne şekilde davranacaklaAmacı, yöntemi ve açıklanan sonuçları rı, yapay zona pellucida oluşturan maddeBu düşünce ile yapılan ön çalışmalaryukarıda kısaca aktarılmaya çalışılan ve nin in vivo koşullarda nasıl etkenlik gösteda materyal olarak IVF sırasında birden her gün birçok araştırmacının benzerlerireceği gibi sorular spekülasyona açık şefazla spermle döllenerek anormal genetik ni denedikleri bu araştırmanın Fransa kilde ortada durmaktadır. yapıya sahip olmuş, dolayısıyla anne rahiBaşkanı tarafından "dehşet verici" Vatiminde gelişme şansı olmayan embriyolakan tarafından "Çılgınlık tünelinde bir marın kullanıldığı özellikle belirtiliyor. yukarıcera" olarak nitelenmesine ve bu kadar Embriyona müdahale da anlattığımız şekilde hücre ayrılması ve fırtına koparmasına neden olan özellikler yapay zar oluşturulmasından sonra embşu şekilde sıralanabilir Bu çalışmanın çeşitli çevrelerde yaratriyonların laboratuvar koşullarında altı tığı tepkinin temelinde insan embriyosuna • Klonlama çalışmaları hayvanlar ügun yaşadıkları ve bu süre sonunda gelişmüdahale düşüncesinden doğan tedirginzerinde uzun zamandan beri yapılıyor. İlk 3475