Katalog

MOLIKÜLER AÇIDAN H A F T A N I N GÜNDEMİ • kı bin yılına kadar bılimin çözmesı gereken en önemli sorun veya sorunlar nedir? şeklindeki soruya bizlerin yanıtı ne olurdu acaha9 Almanva'daya\mlananpopüler bilim derglsi "Bıldder Wissenschaft"ın, okurları arusındu vuptığı anketin değerlendiritmest ilgim sonuçlar verdi. Okurların <,oğunluğu ılk bakıstu şasırtıvı gelen bir sorunu, nu/us artısının önlenmesini, bilimin öniine en büyük görev olarak koyuvorlardı. Okurlardan birinin buna gösterdıği gerekçeler (ok a<, ıklı "En önemli sorımun tnıfik olduğunu \arsavsak araba fazlası insan fazlası denıektir. ozon deliğıdır dersek. bunun nedenı de vine insan fazlusıdır; lun vanların yokolması, beslenme, teınız ve ucuz ener/ı, sera etkısı vb bütün bunlarııı kökenınde insan fazlalılığı yatmıvor mu?" Yanıtların vüzde 54'u bu ortak noktada hırlesıyordu Dığer sorunlar sövle sıralanıvordu. Çevre kirliliğı l"/o52), venilenebılen ener/ı kaynaklarının gelistiriimesi (%43), zengin ve voksul ülkeler arasındaki uçurumun kapanması (29), sera elkısınin önlenmesi (%IS), kesın Inınşın sağlanması ve canlılarda yokoluşun önlenmesi (%16), turfik sıkısıkltğına çözüm ("/<> 14), insanlığm beslenmesı (% 12), ozon delıği sorunu (%11). Derginin okurlarma sunduğu "kanserin önlenmesi, celıaletin giderilmesi, AİDS' e eare bulunmusı, beynin sırlurının çözülmesi, maddenin içindeki sırların anlasılmusı, düzenli ekonomik hüyüme, evrenin başlanguı ve sonu hakkmda kesinlik, gibı diğer seeenekler yüzde 10'un altındu kaldılar. "Gelecekteki sorunların çözümünü öncelikle hangı bilim dallarından hekliyorsunuz?" sorusuna verilen yanıt "biyoloji bilimleri'ydi ("/<>58). Hemen arkasmdan "toplum bilimleri" (%50), arkasmdan "Fizik" (%37), "Kimya" (%30). Diğerleri sırasıyla: Mekanik arastırmalan, tıp, yerbiîimleri. gen teknolojisi, mıkro elektronik. Acaba bizler bu sorulara hangi yamüarı verirdik? (Görüşler>nizi okurdan bize köşesine yine de yazabilirsiniz). Çok farklı olan ülkemizde önceliklerin değişebileeeğini düşünehilir insan. Almanya gibi sıfır nüfus artıslı, helki de nüfus eksilmesi yaşayan bir ulkede, dünyanın bu önemli sorunu ön plana eıkartırken, ülkemizde de nüfus artısının önlenmesini, sanırız ülkemizin başta gelen sorunu görmek gerek. Dikkat ederseniz, politikaeılar, özellikle ırkı ve dini politikalarına temel alanlar, nüfus artışını tersine tesvik edivorhır. Türkive'nin, bu nüfus artısının ihtıyaçlarını karşılayıp asacak bir ekonomik büyümevi gei(,eklestirmesı zor olduğuna gore, yoksulluk, cehalet vb. sürup gidecek denıektir. Bu kavramların kapsadığı kitleler de geri ve tutueu politikalann doğal kiıle tabanlarını oluşturmu\ or mu? • •* Gazetelerdeki bilim haberleri üzerine Gazetelertn yazılfierinde Mllm hatortorindan sorumlu Nr damşman bulunsa, basınımızın Türk bilimlne sık sık hayali muclzeler yaratma alışkanlığı son bulur... Doç. Dr. Beyazıt Çırakoğlu on "Molekuler Açıdan" da bu hafta deflınıleceflı belırtılen 'Bıyoteknolojl Madalyonun Dıger Yuzu" konusunu gelecek yazıya bırakarak daha önce de sozu edllmış bır konuyu bıraz daha ırdelemek ıstıyorum Geçen gunlerde çevremın ve tanımadıgım kışılerın insan embrıyosuna mudahale ıle clnsıyet değıstırılmcsı konusunda lorularına muhatap oldum Dörl kız çocuk sahıbl bir b«ba, bır oğul tahibl olmak içln bo "amaliyatın" ne zaman yapılabll«c*O*ni sorarken, bir başkası yapılan bu "Imlarln" ahlakla n« dareca baQdastıgı aorusunu •»••tlrrt bir havada yöneltiyordu Konuyu •<*. akotojl v« inançlar yonünden tartısmak lstay*nlar da oktu Hm aoruya ambrıyoya mudahatanin halen blrfcaç tur hayvanda hastalık modellem* veya btyoMtnoloıı amaçlı olarak uygulandıgt v* ınaan embrıyosu Ile çalışmamn asla aoı konusu otmadığı oevabını varlrkan, naden bu soruları yönetttıklerını de ÖOranmay* çaliftım ve hemen tum •orulannın kaynagında bır gazete haberı oldugunu gordum Bu olay bana bundan uzunca bır sure önce felçlı bır tanıdığımın bır gazetede komşu bır ulkede felçlı hastalann artık tumuyle tedavı edlldıgını. (elcın tarıhe karıştığını bıldıren bır haberle nasıl umutlandıflını ve gunlerce o ulke konsoloslugunu telefonla arayıp mektup yazdıflını ve haberın doflru olmadığını öğrendığınde nasıl yıkıldığını hatırlattı nı var Bu olumsuz unsurlardan bırı bır keslm bılımsel araştırmacıdan kaynaklanıyor lletişım organlarıyla. toplumla ılışkı kurma nıyatlnı taşıyan ama bır unıverslte dersı ıle toplumla ılisklnın ayırdına varamayan, bılımsel dıhn çerçevesıyle kendını sınırlamıs bır araştırmacının aktardığı ılgınç heyecan verıcı bılgiler sırl toplumla. gereklı dıl ve bıçım ılışkısını kuramama yuzunden boslukta kaybolup gltmekte Bu eksıklığın önemınl saptamıı bırçok Batı ulkesı unrversrtelerıod» lısansustu eflitım programlarına "Vulgarızasyon" (bulta ındirgeme) d*r»lerı koymaktalar S Sansasyon v« mag»in Ikıncı v* daha önamlı unaurun, baaının bır kısmında görutan habereılık «rdayısı oldugunu soylemek sanırım çok haksız olmayacah Basının buyuk kısmını bılımın sadece yapay şefcilda sansasyonel rıale gMırılmıs tarahna ılgl duyması ve bılımsel haberleri herftangı bır (0*5) kontrole gerek duymadan sansasyon v« magazın kokan bır bıçemde vermesı buyuk sakıncalar getırmekte ve bılımsel araştırmalarta (bılımle) toplumun arasındakı mesafenın daha da açılmasına ıstemeden de olsa katkıda bulunmakta Bu tur gereksız şekyde şışırılmış abartılmış başlıklarla verılen yanlış ve eksık bılgılerle donalılmış haberlerın zararı da bırkaç yonde oluyor Bırıncısı habere şu veya bu nedanle ozel ılgı duyan bır okur olayı araştırıp gerçegı yansıtmayan noktalarla karşılaştığında bılıme ılgısını ve saygısını kaybedıyor ve tepkı duymaya başlıyor Hıç kuşkusuz çok farklı eğıtıme sahıp gazetecılerın bılımsel araştırmacının verdıklerı bılgılerı veya bır bılım haberını hatasız şekılde yazmaları beklenemez Ancak hataları ve eksıklıklert gıdermede yayın organ'trının ılışkı kuracakları bllımsel danışmaların veya haberın kaynak araştırmacının yayından once haberı ıncelemelerının çok buyuk katkı sağlayacagı kesındır Bu kontrol yontemı Batı'da son derece yaygın şekılde uygulanmaktadır Hemen tum gazetelerın ekonomı. polıtıka haberleri danışman ve sayfa yonetmenlerı yanında bır de bılımsel haberlerden sorumlu danışmanları bulunur Bu satırların yazarının her roporta) veya haber çalışmasında basımdan once haberı gazetecı ıle beraber gozden geçırme ısteğı çok ender olarak olumlu karşılanmış ve uygulanmıştır Oysa bu son derece basıt ve onemlı (oto) kontrol sıstemıne gereğınce uyulursa "Embrıyoda erkek ya da kız olarak programlanmış DNA lar alınarak yerıne ıstenen cınsıyete aıt olan genler yerleştırılecek "Kalıtsal hastalıklar artık problem değıl olumsuz hucre uretıldı" veya Lahana çocuk gıbı bılımsel gerçeklerden uzak, toplumda yanlış umutlar ve tepkıler doğuran haberler gıder, yerlerıne aynı konuyu ışleyen ama tutarlı uzerınde gerçekten lartışılan, saygın yazılar gelır Ve de en önemlısı Turk bılımıne bırkaç ayda hayali mucıze yarattırma alışkanlığı son bulur Eksik ve yanlış bilgi... Olaylara bıraz yakından bakıldığında bu yersız heyecanların, umutların, haksız tepkılerın temelınde hep eksık ve yanlış bılgılendırılmenın yattığı goruluyor Yuzyılımızın ıkıncı yarısında özellıkle tıp ve molekuller bıyoloııdekı başdöndurucu gelışmeler, yoğun bılgı birikımı ve uygulama alanlarındakı çeşıtlılık toplumla bilım arasındakı yabancılaşmayı daha da arttırmakta ve gundehk yaşamla bılımsel araştırmalar arasında her zaman var olan mesafe açılmakta Gıderek yoğunlaşan bu ıletışımsızllk bir çok toplumda molekuler bıyolojı alanında yapılan bılımsel araştırmaların doğaya olumsuz etkılerı oldugu ve yeryuzunde yaşamın başlangıcından bu yana yavaş ve emın adımlarla oluşmuş dengelerı zorladığı duşuncesını gelıştırmekte ve bu duşunce bazen kıtlesel bır tepkıye kaynak oluşturarak cıddı sorunlar yaratmakta Buna bır örnek olarak ABD de Calılornıa Unıversılesi nde gelıştınlmış bır bakterının bıtkılerde don olayını onleyıp, onlemedığının araştınlması ıçın Oregorı da kuçıık bır patates taralasına bu soy mıkroorganızmaları aşılama gırışımının buyuk tepkı ve dırençle karşılanması ve çalışmamn engellenmesı gosterılebılır Oysa tarımda özellıkle zararlılarla mucadele amaclı mıkroorganızmalar uzun suredır kullanılmıyor Bu tepkının lenıelınde de bıraz yukarıda değındığımız neden yalıyor Yurdumuzda ve bırçok ulkede bu ıletışım eksıklığının veya bozukluğunun bır kaç bıleşe Geleeek eumartesiye kadar, günesli günler dileklerimizle.. OKURDAN BİZE Kopan parmaklann yenilenmesi 8 Hazıran 1991 tarıhlı Cumhurıyet Bılım Teknık'te arka sayfayı işgal eden "Canlılarda kopan organların yenilenmesi" başlıklı yazıda bır nokta ılgımı çektı ' Insanlarda yenılenme Hatta kaza sonucu parmaklann kopması durumunda (yaralı bolgeye elektrık akımı uygulanarak) parmaklann yenılendığı saptanmıştır' dıye geçen bolum Bulunduğum bolge ormanlık ve halkın geçım kaynaklanndan en onemlisı ağaç ışlerı Bu nedenle seyrek olmayarak parmaklannı plangaya kaptıran ınsanlar başvuruyor Bırçoğu kopan parçayı koruyarak buyuk bır merkeze gondersek bıle bır daha parmaklarına kavusamıyor Doku kaybının fazla olmadığı kuçuk kesıklerı de gereklı medıkal desteğı sağlayarak lyıleşmeye bırakıyoruz Bu nedenle konu ilgimı çektı Isteğım şu Yazınızda kısaca değındığınız yaralı bolgeye elektrık akımı uygulamayla ılgılı, bu yontemın uygulanabılecek on koşullarını, fızyolojısını ve teknığını vs aynntılı olarak ıçeren bır çalışma yayımlamanız Ayrıca eğer denenıyor veya uygulanıyorsa ülkemizde bu yontemlerle ılgılı çalışma yapan merkezlerden bahsedersenız sevıneceğım Burhanattln KAYA Aksalci ANTALYA CumhurlyetBİLİMTEKNlKVNo 225 6Temmuz 1991 •Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecılık T A Ş •Kuıucusu YunusNadl • Genel Yayın Yonetmenı HasanCemal • Muessese Muduru Emlne Uşaklıgıl • Yazı Işlerı Muduru Okay Görtenıin • Yayın Yonetmenı Ortıan Bursalı •Grafık Yonetmenı Tules Hasdemlr 2253