Katalog

T E K N OL O J İ KİMYA Disko gürültüsüne karşı gözlük Çok gürüitülü yerlerde birbiriyle konuşma ve anlaşma mümkün olabilecek undan böyle dıskoteklerın mudaîvımlerı ozel gozlukler kullanarak 'muzığın gurultusu ıçınde arkadaşlarının konuşmalarını duyabılecekler Başlangıçta ağır ışıten yaşlı ınsanlar içın gelıştırılen bu gozlukler, konuşmacının sozlerının dınleyıcıye yuksek sesle aktanmını sağlayarak fondakı gurultuyu azaltıyor Hollanda'dakı Deldt Technology Universitesı'ne bağlık akustık ve sısmık bölumunden Wım Soede, Phılıps Işitme Cıhazları kuruluşunun desteğıyle bu gözluklerın ılk orneğını gelıştırdı Sıradan ışitme cıhazlannın hıçbir ayrım yapmadan her turlu sesı yukseltmeslnın sorunlar yarattığını bılen Soede 1986da, gereksız gurultulerı fıltre eden aygıtlar uretmek uzere çalışmalara basladı Bu aygıt kola ya da vucudun herhangi bır yerıne takılabılen ufak mıkrofonlar ıçerıyor Soede ıkı tur gözluk modeli gelıştırdı 'Enıne sıra" olarak adlandırılan ılk modelde mıkrofonlar goz uzerıne yerleştırılıyor Bu sısterrt, beş mikrofona da aynı zamanda ulaşan sesi butunleştırerek yukseltmıyor Renk aypımından adam ayrımı"na 11 Karışımlar içindeki onlarca, yüzlerce maddeyi 'ayıran', hem de miktarlarına kadar blldiren kromotografi Ömer Kuleli ozcuk anlamı renk ayrımı olan kromatografi laboratuvar analızlerınde karışımları ayırmakta ıstenen bır grup kımyasal maddeyi karışımlann ıçınden çekıp ayırmada kullanılan bir yontemdır Karışımlann birbirlerlnden ayrılmasında ve ıçındekl maddelerın belırlenmesınde çok kullanılır Sıvı ve gaz evrede yapılan kromatografık analızlerle karışımlann ıçınde mılyonda, mılyarda bır oranlarında bulunan maddeler belırlenebılır Bırbırınden ayrılması çok guç olduğu ıçın karışımlann ıçınde bulunup bulunmadıkları tartışılan maddeler, uygun kromatografık yontemlerle saptanabılırler, hem de oldukça çabuk olarak sonra bulunan ınce katman kromatografısı ile daha doğru sonuçlar vermeye başladı Nltel görev yapan bu ıkı kromatografi k analiz turu, 1950'lı yıllarda gaz, bıraz sonra da sıvı kromatografının gelıştırilmesı ıle nıcellığe de kavuştu ve laboratuvarların vazgeçemeyeceğı yetkın bır çozumleme teknığı oldu İşte size mutfağınızda kımselerı kızdırmadan yapabıleceğınız kuçuk bır ınce katman kromatografık analız tanımı • Bıraz alkol ıçıne nışasta koyup karıştırın Bu bulamacı bır kaşıkla temız bır cam parçasının uzerıne yayın Bırakın, alkol uçsun Bu arada bır bardağa bıraz portakal suyu uzerıne de vışne suyu koyun Karışık meyve suyundan bırkaç damlayı camın uzerinde ınce bir tabaka olarak kuruyup kalmış olan nişastanın ortasına damlalıkla dokun Kurumaya bırakın Sonra uzerıne 12 damia alkol dokun Lekenın yavaş yavaş daıresel olarak dağıldığını, değışık çaptaki daire çeperlerının farklı renklerde olduğunu goreceksıniz Ikı tane an kımyasal maddenin karışımı ıle bu deneyı yapsaydınız, yalnızca ıkı tane farklı renkte halka gorecektınız ama meyve suları gıbı ıçınde pek çok kımyasal maddeyi ıçeren bır karışım ıle bu deneyı yaptığınız ıçın değışık buyuklukte hepsı de farklı renklerde halkalar goreceksıniz Bu basıt analız bıle size elınızdekı meyve sularının bır kımyasal karışım olduğunu gosterır Ha, bu arada, deneylnlz olmadıyaa uzulmeyın benımkı de olmadı Ama nedenını bılıyorum, garantı sız de benım gıbı alkol yerıne kolonya kullanmışınızdır Kolonyanın kendısı de karışım her şeyı bırbırıne karıştırmanın adı da kımya değıl herhalde Adam kromatografisi... S Nasıl oluyor? Yontemın temelı, kımyasal bıleşımlerın ozel soğurucu (emıcı) maddeler uzerinde seçıcı olarak soğurulmasına dayanır A ve B sıvıları dlyelim kıl uzerınden geçlrlldiğınde soğurucu gorevı yapan kilın A ve B maddelerıne olan kımyasal ılgısı farklı olduğundan A maddesı kıl uzerıne emılıp (kımyacılar buna sogurma ya da absorbsıyon dıyorlar) kalırken, B maddesı geçıp gıdecektır Bdylece B maddesı sankı bır suzgeçten geçmışçesıne karışımdan ayrılmış olacaktır Daha sonra kıl uzerınden başka bir temizleyıcı sıvı ya da buhar/azot gıbı bır başka akışkan geçırerek ya da kılı ısıtarak ya da ortamın basıncını değıştırerek, kılın uzertnde kalan A maddesı de kılden ayrılır Bu surecın sonunda A + B karışımından A ve B maddelerı ayrı ayrı elde edılır, soğurgan madde (burada kıl ıdi pek çok başka sıvı ya da katı madde olabılir) tekrar aynı ış ıçın kullanılabılır öncelerı renklı sıvıları bırbırınden ayırdığı gorulduğu ıçın adı renk ayınmına çıkan kromatografının gunumuzde renklı sıvılarla hıçbir ılgısı yok Oaha çok ıçınde onlarca, yüzlerce kımyasal madde ıçeren karışımlann analızınde kullanılıyor Gunumuzun gaz ve sıvı kromalograllarının yapamayacağı analız yok gıbı urneğın bır ham petrolun ıçınde bulunan 300500 kadar farklı kımyasal madde gaz kromatograflsl ıle hem tanımlanabılır, hem de karışımda her bırısınden ne kadar olduğu nanogram mertebesıne dek buyuk bır doğrulukla belırlenebılır Her şeyı bırbırıne karıştırıp sonuç bekledığım yukarıdakı deneyı yaparken aklıma geldı Neden klmyacılar şimdlye dafc bir "adam kromatografi" yapmadılar sankl? Şöyle uzun bır kolon olsa, ıçıne davul tozu, mınare gölgesı gıbı uygun bırtakım soğurucu maddeler koysalar Bu maddeler kolonun tepesınden atılan adamları nıtelıklerıne göre ayırsalar Kolonun altından lyılerı once çıksa Içerıde Kalanların uzerıne sınameki dulavrat otu falan gıbı bır şeyler atıp onların ıçındekı ortaıyılerı de daha sonra azıcık farklı renklere boyanmış olarak alsak Kolonda en son kalanları da şöyle lyıce karalı, yeşıili, cart sarı renklere boyaytp dışarı salsak Yaşam ne denlı kolaylaşırdı değıl mı? Hemen bu adamın hayallerı biraz fazla saçma demeyın Seçım sandığı yerıne kromatografi kolonlarını cıddı olarak önerıyorum Aday olmaya cesaret ister Ama ben size sonucu garantı edıyorum v azımın son pragrafının Prof Zıhnı Sınır'e bır "Hodrı Meydan" çağrısı olduğunun her halde farkındasınızdır O zat dahıl hepınız lyice bir duşunun bakalım önumuz seçım Benden bu kadar Sızi görellm Sondaki parlaklık Sondakı parlaklık" olarak adlandırılan dığer tasarımda ıse kol uzerinde uzunluğuna dızılmış olan mıkrofonlar konuşmacıya aıt ses dalgalarının farklı zamanlarda uluşmasını sağlıyor Bu sıstemde sınyallerın oluşum ve yukselme bıçımı ılk modelden butunuyle farklıdır Burada sinyaller eş zamanlı değıl, bırbırıne çok yakın aralıklarla farklı zamanlarda ulaşarak butunleşıyor Aynı anda ulaşan fondakı gurultu bastırıhyor Rotterdam Unıversıtesı ne bağlı ışitme bozuklukları tedavı merkezınde yapılan testler sonunda Soede, fondakı gurultuye 7 desıbele kadar azaltan modeller gelıştırdı Soede nın belırttığıne göre bu şekılde ışıtılen sozlerın oranı %50 oranında artıyor Soede tarafından salt yaşlılar ve ışitme ozurluler ıçın gelıştırılen bu aygıtlar, muzığın aşırı yuksek olması nedenıyle ınsanların bırbırlerını anlamakta guçluk çektıklerı dıskoteklerde ve gençlık partılerınde de kullanılabılecek Cıhazın fıyatı ıse oldukça yuksek, mıkrofonların her bırt 13 dolar değerinde, ancak yine de bu gözluklerın fıyatı gunumuzde kullanılan ışitme cıhazlarınkıne oranla daha ucuz (a.h. n.a. 1769) 22512 işte size bir deney... Kâgıt uzerıne emdırılen ozel soğurganlarla başlayan kromatografi daha Oml allahaakma, Mfrtf daha 6nea uzayıaman boyuhmda bir daUk görmaml* gtoMnl