Katalog

UZAY ARAŞTIRMALARI Dünya günes tutulması yasadı 11 temmuz sabahı Havvai adası sakinleri ve Amerika kıtasında bazı ülkeler aydınlığın karanlığa dönüşünü yaşadılar. Gökyüzü karardı, güneş kayboldu ve yıldızlar göründü. Bu "sabah gecesi" sadece 7 dakika sürdü. Sonra yıldızlar kayboldu ve güneş yeniden ortaya çıktı. T emmuz un 11ı perşembe günu sabahı, guneşli Havvaiı adaları sahilleri birden bire karanlığa gomuldu Buyuk bir gölge Güneş'ı orttıi ve sıcak yaz sabahı karanlık bır geceye dönuştu Ancak sadece 7 dk suren bu "sabah gecesınde" yıldızlar da gözlenebildi Ancak 7 dk bitiminde. karanlık geldiği hızla kayboldu, sahiller, insanlar yeryüzü yıne Guneş'le buluştu. Binlerce insanın izleyeceğı bu tam güneş tutulması son 200 yılın en etkıli güneş tutulması oldu. ancak bu kararma Turkıye'de ve Avrupa'da ızlenemedi Guneş kararması (tutulması) Ay'ın Dunya'yla Güneş arasına girmesiyle oluşuyor Her dolunayda Ay Güneş'le Durya arasında yer almasına rağmen Guneş tutulması gerçekleşmez. Bunun nedeni. Ay'ın yörungesiyle Dünya'nın yorüngesı arasında 5 derecelık £ıir fark olması. Bu nedenle de Ay'ın gölgesi normalde Ounya'nın ya üstüne ya da altına duşuyor Ancak yörungelerin de dolunay döneminde çakışmasıyla guneş kararması oluyor Guneş tutulması Dünya'nın herhangl bir yerinde yaklasık 6 ayda blr gözlenebitir. Ay'ın Dünya'dan uzak olduğu bazı dönemlerde Güneş tamamen kapanmayıp bir halka şeklınde gorülur Güneş kararması sırasında Ay'ın gölgesi Dünya üzerınde hareket eder ve bu nedenle de birden çok yerde ızlenebilir Gunes tutulması Dünya'nın bır bolgesınde 8 dakikadan fazla surrnez. ancak Ay'ın Dünya üzerınde çızdığı golge bır ucakla izlenebilir. örneğın ses hızını aşan bır Concord uçağıyla. Nitekim 1973 yılında bır Concord ucağı tam güneş kararmasını 74 dakika boyunca izlemişti. Guneş tutulması güneş araştırmacıları ıçin ele geçirilmez bır fırsat oluşturuyor Ozellıkle tam güneş kararması sırasında güneş koronast koronograt adı verilen bir araçla ıncelenıyor Yeryuzündeki en gelışmiş koronografla bile ancak Güneş çevresi Guneş çapının ikı katı uzakhğa kadar incelenebiliyor. Güneş tutulması sırasında ise bu olanak 6 katına kadar çıkıyor Helyum gazı da ışte ılk kez 1868 yılında tam guneş tutulması sırasında Ingilız astrofızıkçı Norman Lockyer tarafından keşledıl'dı Ilk başlarda bu maddenın yalnızca Güneş'te bulunduğu duşünüldü ve bu nedenle de ona helyum adı verildi (Helıos Yunanca Güneş anlamına gelıyor.) Guneş kutlesi hidrojen (%69). helyum (%28) ve karbon, azot, oksııen, kükürt, demir, magnezyum, silısyum gibı (toplam %2,5) elementlerden olusuyor Çok uzakta olmasından dolayı gözümüz aldanır ve tumu gazlardan oluşmasına rağmen Gunes'i yuzeyi varmış gibı görüruz. Güneş lekeleri diye bilinen, ıcerden fotosfere doğru gırdaplar yaparak yukselen kütleler fotosferde gorülürler Bunlar güneş fırtınalarıdır. Sıcaklıkları 4000 °K (fotosferden daha düşük) olduğu tçın da Helyum gazı bulunuyor Kalilorniya'dakigüneş gözlem merkezindeki güneşteleskopu. (Küçük foio) Güneşin teletkop aracılığıyla yansıtıldığı zemin üzerindeki çalışmalar da özef blr gözlükle yapılıyor. ha koyu ve leke gibi gorünurler. Bu fırtınaların ortalama 11 yıllık donemler halinde fazlalaştığı. doruk noktasına ulaştığı saptanmıştır Geçen yıl ve bu yıl başlarında yeni bır döneme girildigi için güneşte çok slddetlı patlamalar saptanmıştır Bu patlamalarla uzaya daha fazla sayıda ışınlar yayılır ve bunlar bazen Dünya'dakı elektronik araçları etkileyecek duzeylere ulaşır. Bu patlamaların, fırtınaların asıl gerçekleştiği kromosler denen renkkure fotosferi sarar Güneş tutulmasında bu katman teleksopla morkırmızı renktedir Korona bolümü ıse guneş tutulması sırasında görulen seyreltık gazlardan oluşur, az ışıklı dış atmosferdir. Bu katmanın kalınlığı milyonlarca km'yi bulur. Koronanın beyaz ışıklı parlaklığı, jüpiterin yörüngesine kadar ulaşır Bu açıdan bakıldığında, dunyamız, koronanın parlaklığı içinde kalır Koronamn bu uzaklıktakl etKlsirte "güne« rüzgan" adı verlllr. Bu rüzgârlar. Güneş ten uzaya satte 400 km'lik hızla fırlatır Güneş atmosferinın ilk tabakasını oluşturan gözümüzle gördüğümüz en dış bölumü olan fotosferın (ışık küre) sıcaklığı 5800 Kelvin iken fotosferden 500 km uzaklıkta bu sıcaklık 4000 Kelvin'e düşup Guneş ten yaklasık 2000 km. uzaklıktan 8500 Kelvin e ulasıyor. Koronrda ise sıcaklık 1.000.000 K'ya kadar ulasıyor. Av Gölge 2010 yılına dek 16 güneş tutulması Hawaii'de 11 temmuzda izlenen güneş tutulması, 1973'den beri gerçekleşen en uzun güneş tutulması oldu ve 2130 yılına dek bu kadar uzun bir güneş tutulması olmayacak. 11 temmuzdaki günes tutulmasında Ay'ın gölgesi ilk olarak Hamaii'nin batısında pasitik okyanusu üzerine düştü. Gölge doğuya dogru ılerleyerek Hawaiı Adaları üzerinden Meksika'ya geçti ve Mexico City'yi kararttıktan sonra Brezilya'nın başkenti Brasilia'da son buldu. Avrupa'da izlenebilecek ilk güneş tutulması 1999 'da gerçekleşecek olan tam güneş tutulması Bu gölge Atlas Okyanusu'ndan başlayıp Avrupa üzerinden Türkiye'ye geçecek ve Hindistan'da son bulacak. 2010 yılına dek 16 kez güneş tutulması olacak, ama bunların hepsi tam guneş tutulması şeklınde değil, bazıları halka şeklinde olacak. 22&S • Tam güneş tutulması Halkalı tutulma Tam ve halkalı günes tutuimaları, yukarıdaki çizımde görüldüğu gibi gerçekleşiynr. Her iki durumda da dünya ile güneşin arasına gihyor.