Katalog

BİLİMİN ÖNCÜLERİ B I Lİ M YAYIN Nükleer madencilik: Teknolojik devrim 10 Aralık 1967de New tvıexico'daki ücra bir kanyonda gözlemcıler, yerın altın' da büyük bir patlama hıssettller. ABD Alom Enenjsı Komisyonu ve El Paso Dogal Gaz Şirketi'nın yürüttüklerı Asbuggy Projesı, teknolojide bır devrım anlamına gelmektey Mantık üstüne İsmail Murat Mantık Terimleri Sözlüğü / Doç. Dr. Teo Grünberg, Dr. Adnan Onart I Ara Yayıncılık 1600 s. 'Nükleer enerjiden yararlan'mak, ınsanın petrol, gaz, mineral ve hatta su kaynaklarını ikiye katlayacaktır... Bunun sonunda çatı çökmüş, yüzlerce metre yükseklikte bır moloz dolu "baca" oluşmuştur... Bu bacanın içine gaz dolacak, yeni bir kuyudan çıkarılabilecektir. Bu, dünyanın nükleer madencilik alanındakı ilk ticari denemesiydl. Bu patlama (ki, Hiroşima'dakinin iki katıdır), doğal gaz içeren kumtaşında derhal 50 m'lik bir oyuk açmış, çatlaklar çok geniş bir alana dağılmıştır. Mew Mexıcodakı basbuggy I Projesı, yerin 1300 metre altın da 26 kılotonluk bir nükleer patlama uygulamıştır. Normal gaz kuyuları ıçın elverişsiz olan yetersiz gözenekli kayadan gaz elde elmek için geliştirılen Gas Eriyen kaya, radyoaktif mater yalin büyük çoğunluğunu tutmuş, sonra da bunu zemını kapatan cama benzer bır havuz içinde toplamıştır. Madencilik şırketlerı, şımdı petrol, mineral ve hatta o paha biçilmez değerdekı tatlı su çıkarımında da benzer sıstemlerden yararianmayı tasarlıyorlar. Günlük yaşantımızda mantık sözcüğünü oldukça sık kullanırız. Çevremizdekilerin düşünce ve davranışlarını "mantıkh" ya da "mantıksız" diye nlteleriz çoğu zaman. Oysa "mantık" günlük hayattaki "akıl yürütmelerimizin" ötesinde, elektronikten felsefeye, düşünsel ve bilimsel etkinliğin her alanında "ortak dil" durumuna gelmiş bir bilimin adı. Arapçada "mantık" sozcüğü "konuşma" anlamına gelen "nutk"tan türetilmiş. Batı dillerinde "mantık"ın karşılığı olan "logik" sözcüğü ise Eskf Yunancada hem "söz" hem de "akıl" karşılığı olan "logos"tan geliyor. Nitekim "mantık" eskiden beri "doğru düşünmeyi, konuşmayı gösteren kurallar bilimi" şeklinde tanımlanagelmiş. Ne var ki sözcüklerin köklerinden yola çıkarak tanımlar yapmak "doğru bir akıl yürütme yöntemi" sayılrnâz. S0zgelimi Eski Yunan'da "biologos" sözcüğü bugünkü biyologun değil "tiyatro oyuncusunun" karşılığı. Yine bugün Batı dillerinde "geri zekalı" anlamına gelen "idiot" sözcüğü Eski Yunan'da ("idiotos") "asker" anlamına geliyor. En iyisi "mantık" biliminin ne ifade ettiğini Mantık Terimleri Sözlüğü'nden öğrenmek: "Önermelerin tutarlılığı ile çıkarımların geçerliliğini belirleyen kuralları konu edinen bilim." Birkaç örnek vererek bu tanımı kolaylaştırmak mümkün: Bütün antiloplar memeli ise ve bütün memeliler omurgalı ise bütün antiloplar omurgalıdır. Yani; Bütün X'ler Y ise ve bütün Y'ler Z ise bütün X'ler Z'dir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi geçerli bir çıkarım yaptığımızda doğru öncüllerden yola çıktığımızda sonuç daima doğru olacaktır. Bir de şu örneğe bakalım: Bütün köpekler memeli ise ve bütün kediler memeli ise bütün köpekler kedidir. Yani; Bütün X'ler Y ise ve bütün Z'ler Y ise bütün X'ler Z'dir. Burada öncüller doğru olduğu halde çıkarım geçerli değildir. işte dar anlamda mantık, geçerli çıkarımları geçersız çıkarımlardan ayırır. En geniş anlamında ise: "Düşüncenin ve düşüncenin varlık blçlmlerlnln, öğelerlnln, türlerinin, olanaklarının, yasalannın ve düsünce bağlamlannın bllimlclir." Mantık biliminin kurucusu Anstoteles böyle bir günlük gereksinimden yola çıkmış olabilir. Aristoteles (384322) Organon' ("araç") adını taşıyan yapıtında, doğru düşünmenin kurallarını saptamaya çalışmış. Ortaçağ boyunca mantığın tam ve yetkin bir bilim olarak kurulduğu görüşü egemendi. Onsekizinci yüzyılda bile Aydınlanma Çağı'nın ünlü filozofu Immanuel Kant (17241804) 'Saf Aklın Eleştirisi' adlı yapıtında "Mantık Aristoteles tarafından mükemmel bir blçimde kurulmuştur, ne bir adım lleriye ne de geriye gideblllr" diyordu. Kant "bugünleri görse" geleneksel mantığın tamlığına olan güveni sarsılırdı. Mantık Terimleri Sözlüğü'nün önsözünde belirtildiği gibi "geleneksel denen mantık, çağdaş mantığın yalnızca, özel küçük bir bölümü, daha doğru bir deyışle küçük, özel bir bölümün, tarihsel olarak bir önaşamasıdır. Gerçekte çağdaş mantık, geleneksel mantığı içermekte, dahası geleneksel mantığın eksiklerini ortaya koyup düzeltmektedir de." Sözlüğün sonuna eklenmiş olan 'Simgeler Dlzini' ve yabancı dillerde terimlerin karşılıklarını veren dizinler, sözlüğü daha kullanışlı kılıyor. Mantık Terimleri Sözlüğü, Türkçede uzun süredir eksikliği çekilen bir yeri doldurmanın yanında, mantık gibi dille sıkı sıkıya ilişkili bir bilimin terimlerine Türkçe karşılıklar kazandırılmasına başarılı bir katkıda bulunuyor. D buggy Proıesı. Uzmanlar, bu "nükleer ku yu"ların belli bir yörede 20 yıllık akıştan sonra gazın %70'i kadarını çıkarabileceği görüşündeler. Arizona'da yürütülen 13 mi dolarlık bir proje olan SLOOP, dünyanın bakır açığını kapatmanın yollarını gostermektedir. "Baca yı ağzını tıkamadan bırkaç ay kendi haline bırakırsanız, gaz, zararlı radyoaktif kontaminasyonunu yitirir. Yakındaki bir şafttan cevhere sulandırılmış asit pompalanır, bu asit, bakırı çftzer ve çıkarılması için yüzeye taşır. Laboratuvar testleri, bakırın radyoaktif kontaminasyonu hızla yitırdiğıni göstermiştir. 365 metredekı bır nükleer patlama, düşük değerli bır bakır cevherını parçalar... Bu cevher bügünkü şartlarda çıkarmaya degmiyordur. Aynı şekilde dünyayı tehdit eden susuzluk da ağır bıçimde su kaybına ve buharlaşmaya maruz nehırlerin altında nükleer "madencilik" yapmak suretıyle) hafifletilebılır Geçirgen olmayan anakaya, bır nükleer patlama ıle delınerek, daha sonra kullanım için bır yeraltı su rezervuarı oluşturur. = 10.000 TON TNT '% 3 50,000 • 2,000,000 TON TNT =$600,000 Nükleer enerjinin bu tür barışçı kullanımları için ABD hükümeti, maliyet fiyatına nükleer aygıtlar vermektedir; daha şimdiden beş Amerikan madencilik grubu, buna talip olmuştur. Bu teklif, aynı zamanda, nükleer silahların dondurulması anlaşmasına ımza atmış olan, yabancı ülkelere de açıktır... 14