Katalog

NOBEL ÖDÜLLERİ YAŞAM Bu yılın Nobel ödülleri Ekonomi ^w ^^ j^^^^r Yorgunlukbulaşıcı Derleyen: îsmcıil Murat erpes aılesıne merısup vıruslor, du dağımızdakı uçuktan tutun, ağrıdan kıvrandıran zonaya ve kuçuklerın su çiçeğınden kımı kanser turlerıne kadar yuzyıllardır ınsanlığın başına bela olan bırçok hastalığın nedenı Bu genış vırus aılesının yol actığı dertlere geçenlerde bır yenısı daha eklendı Artık kendımızı yorgun hıssettığımızde bu durumdan sorumlu tutabıleceğımız bır Herpes vırüsu Tıp 6 keşfedildl AIDS vlrüsunun bulunmasında önemlı katkıları olan Robert Gallo tarafından kronik yorgunluk yakınması olan Amerıkalı hastalır kanında "Herpes Tıp 6" vırusune karşı özel antıkorların bulunmasıyla söz konusu vıruse ılışkın kuşkular somutlaşırken Ingıltere, Uganda ve Federal Almanya'da da bılım adamları benzerı bulgular elde ettiler Tıp 6 v.rusu, ınsanda belırgin yorgunluk, kırıklık, depresyonla ortaya çıkan kronık bır enfeksıyona neden oluyor Hastaların bır bolumunde bu duruma lenf bezlerınde şış meler eşlık edıyor Alman Patolojı Profesöru Krueger'ın "Uzuntu Vırusu" olarak adlandırdığı Tıp 6, aslında dunyanın her yanında oldukça yaygın ve sık rastlanan bır etken Tahmınlere göre sağlıklı nufusun %719'unda bu vıruse karşı oluşmuş özel antıkorlar mevcut, yanı bu kışıler daha on ce Tıp 6 vırus enfeksıyonuna yakalanmışlar Yorgunluk sendromu, vırusu alanların tu munde ortaya çıkmıyor Bu kışılerın bır bölumunde hastalık turnuyle semptomsuz seyredıyor Ayrıca geçen yuzyıldan berı tarıhte bırçok defa tanık olunan "yorgunluk salgınları", soz konusu vırusun bu olaydakı yerını açığa vurmukta Tıp 6 vırusu bulaştığı kışılenn ancak %1'ınde kronık yorgunluğa neden oluyor Kışıde ayrıca ağır hastalıkların bulunması vıruse karşı duyarlığı arttırıyor Söz gelımı her dört kanser hastasından bırının ve her dört AIDS'lının uçunun kanında Tıp 6 vırusu antıkoru dolaşıyor Vırus, aksırık, öksuruk sonucunda solunum yollarından "damlacık enfeksıyonu" yoluyla bulaşıyor Bu nedenle nufusun yoğun olduğu buyuk şehırlerde toplu laşıma araçları gıbı yerler, vırusun bulaşmasına elverışlı bır ortar sağlıyor Tıp 6 vırusunun kesın tanısı ıse oldukça guç, bu konuda rutın ıncelemeye yönelık standart yöntemler henuz mevcut değıl Kronık yorgunluk yakınması olan hastalarda vı rusun tanısı, ancak butun dığer yorgunluk nedenlerı elendıkten sonra, antıkor testının yapılmasıyla konuluyor Yorgunluk yakınmasıyla doktora başvuran ne kadar çok hasta olduğu duşunulduğunde ve yorgunluğa yol açan etkenlerın bır lıstesı yapıldığında "kro nık yorgunluk sendromu" tanısı koymanın pek kolay olmadığı görulur Kötu huylu bır tumor, bır enfeksıyon, ruh hastalıkları, hormonal dengeslzlıkler, bobrek hastalıkları, stres, yorgunluğa neden olan başlıca bozukluklar Kaldı kı hastanın kanında Tıp 6 vırusu antıkoru saptansa b'le bunun pratıkte fazla bır değerı olmayacaktır Çunku "kronık yorgunluğun henuz bır tedavısı yok Zaten söz konusu hastalık bır sure sonra kondılı ğınden duzelıyor Ne var kı Tıp 6 vırusune karşı ucuz ve kolay tanı tedavı, korunma yöntemlerının gelıştırılmesı, belkı de sanıldığından daha yaygın olan 'kronık yorgunluk sendromu nu onleyerek soz konusu hasta lığın yol açtığı ışgucu kaybını ve bıreyı etkı leyen dığer olumsuz sonuçlarını ortadan kaldırabılır Faiz, büyüme ve yatırım ilişkisi ransa, 1980'lerın ortalarında yön değıştırıp kamulaştırılmış enduslrılerının yenıden özelleştırmesınden memnun olanların başında, Fransa'nın en tanınmış ekonomlstl Maurıce Allaıs gelıyordu Ulkenın savaş sonrası yenıden ınşası sırasında, Fransız ekonomıstlerin nerdeyse hepsının ulusallaştırmayı desteklemelerıne karşın, Allaıs buna karşı çıkmıştı Hâlâ, Fransız sanayı polıtıkasının oluşturulmasında karşıt goruşlu olmayı surduruyor Allaıs, devlet tarafından yonetılen tekellerın bıle, pıyasa guçlerıne gore fıyat saptadıkları ve kaynakları dağıttıkları zaman daha etkın olduklarını savunuyor 77 yaşındakı Allaıs, bırçok kuram ve bunları destekleyen yoğun matematık formullerı sayesınde ekonomi alanında No bel Ödulu'nu kazandı Ödul komıtesınden Assar Lındbeck, "Çalışmalarının sayısı ve karmaşıklığı dolayısıyla onu araştırmak çok zamanımızı aldı" dıyor Allaıs, faız oranları, buyume ve yatırım bağlantısı dahıl bırçok ekonomık ılışkı ustune kuramlar gelıştırdı Fakat, en etkıleyıcı olanlar, bır tekelın elektrık ya da komur gıbı urunlerde, nasıl toplum ıçın en lyı duzeyde fıyat belırleyebıleceğını gosteren formullerıdır Allaıs, Fransa'nın dışında az tanınmış olmasına karşın, duşuncelerı, öğrencılerının çabalarıyla yayıldı Allaıs ödulu, yaklaşık on yıl once kendısını eğıtmenlığı bırakmaya zorlayan resmı polıtıkaya bır yanıt olarak goruyor "Bu durumun ne kadar aptalca olduğunu gosteren bu Nobel Ödu lu'nu kazandığım ıçın mutluyum" F Sol ustte Leon Lederman, altta Jack Stelnberger, yanda Melvln Schmartz ger ıle bırlıkte 1962'dekı çalışmaları dolayısıyla ödullendırıldı Bu uçlu, nötrinoları yakalamak ve subatomık (atomaltı) dunyanın ötekı parçacıklarını keşfetmek ıçın teknıkler gelıştırmıştı Fızıkçıler, tum radyoaktıf sureçlerde görulen parçacıklar olan notrınoların varlığı ustune uzun zaman tartıştılar Nötrıno, esas olarak kutlesız ve yuksuz olduğundan, belırlenmesı zordu Lederman, tek bır notrınonun, 160 mılyon km'lık çelık ustunde ılerlerken başka yöne sapması şansının % 50 olduğunu hesapladı Genç fızıkçıler, berılyum metalınden hedefe yönlendırmek amacıyla protonlar uretmek ıçın Brookhaven'dakı (ABD) hızlandırıcıyı kullandılar Protonların hızlı çarpışmaları atom çekırdeğını parçaladı ve notrınonun da ar kasında bulunduğu yenı parçacıkları serbest bıraktı Parçacıklar sonra bır çelık duvara çarptılar ve duvar, mılyarlarca notrınoyu dedektöre taşıdı Lederman, bır sabah 3'te atıkları ıncelerken, yuksek enerjılı 'muyon'un ızlerını buldu 1957 yılında, organ nakıllerınde kullanılan azathıoprıne adlı ılacı gelıştırdıler Ingılız Sır James Black ıse, Amerıkalılar gözenın ıç ışlevlerı ustunde çalışırlarken, araştırmalarını gözeler arasında hareket eden kımyasal habercılerın (messenger) kullandığı "kapılar" ustünde yoğunlaştırdı 1964te, kalp hastalığı içın devrımcı bır ılaç gelıştırdı Doğal uyarıcıların, adrenalın gıbı sınır reseptörlerı (beta reseptörlerı) ustundekı etkılerını onleyen, dolayısıyla kalp atışlarının zarar verıcı hıza ulaşrnasını engelleyen bır ılaçtı bu Black'ın Ilacı, bugun kalp hastalıklarında ve hıpertansıyonda yaygın olarak kullanılmaktadır H Ustte Black, yanda Hıtchıngs ve Elion, Kimya Fotosentezin molekül yapısı F Almanya'da, Munıh yakınlarındakı Max Planck Bıyokımya Enstıtusu Muduru Robert Huber(51) ve ıkı arkadaşı Johann Deısenhofer (45), Hartmut Mıchel (40), fotosentezin temelındekı molekul yapısını "atom atom" belırledıklerı ıçın kımya alanında Nobel Ödulu'ne değer bulundular Alman araştırmacılar, yaşamın en temel yapılarının atomık yapısını gelışmış Xışını teknıklerıyle analız ederek şaşırtıcı sonuçlar elde ettiler. Mıchel, basıt bır fotosentez yontemı uygulayan bır bakterı ustunde çalışarak, organızmanın dış zarını saran, fotosentetık tepkıme merkezı olarak adlandırılan proteın kumesını ınceledı Bu proteınler, kendı başlarına bıtkı gıbıydıler 1982 yılında, Mıchel, proteın kumesını zardan ayırmayı ve krıstal bıçımde konsantre etmeyı başardı Sonrakı uç yıl boyunca, Huber'ın yonetıminde araştırmacılar, proteın kumesının on bın atomunun yapısını belırlemek ıçın Xtşını krıstalografısınden yararlandılar Serbest pazarın ateşlı savunucusu Maunce Allals llaç tedavisinde onculuk •• •••••• T.p Fızık alanındakı Nobel Ödulu'nu Leon Lederman (66) Melvın Schvvartz (55) ve Jack Steınberger (67) kazandılar Bugun, Chıcago yakınlarındakı (ABD) Fermı Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı'nın yonetıcısı olan Lederman, Calıfornıa Unıversıtesı'nden arkadaşları Schwartz ve Steınber Nötrinoları elde ettiler Fizik "Hâlâ onların 40 yıl önce gerçekleştırdıklerının meyvelerını topluyoruz" llaç tedavısınde oncu çalışmaları dolayısıyla tıp odulunu kazanan ıkı Amerıkalı ıçın Stock holm'dekı bır görevlı böyle konuşuyordu Amerıkalıların ödulu kazanması, bır gele neğın de yok olmasına yol açıyordu llk kez, Nobel komıtesı, tıcarı ılaç endustrısınde çalışan araştırmacıları ödullendırıyordu Odulu kazanan Gertrude Elıon (70) ve George Hıtchıngs (83), Kuzey Carolına'da Burroughs Wellcome'da çalışıyorlar Otekı ödul sahıbı kıgılız Sır James Black (64) ıse, Kıng's College Tıp ve Dışçılık Okulu : ndan 1945'ten berı bırlıkte çalışan Elıon ve Hıtchıngs, 194O'lı yıllarda, sağlıklı gozlerın genlerının, kanserlı gozelerın, hastalığa neden olan bakterılerın, vıruslerınkınden farklı bır şekılde bılgıyı aktardıklarını buldular Replıkasyona mudahale eden ılaçlarla uu gozelere ve mıkroplara saldırarak, losemı ve sıtma dahıl bırçok hastalık ıçın yenı ııaç tedavılerının gelıştırılmesıne yol açan bır yaklaşım öngörduler Buyuk resım Deısenhofer, yanda \ ustte Huber, altta Mıchel